Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 20, 2 ʻOkakopa 1930 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

f Ank he wahi wai k'okoke rnaī } e holei a'e ai i na maka & mē ia | pau ole no o na maka o lakou i ika holoili. hfiolauh« aku lā o iwilamaikl 1 kona raau hoa hou a'h&wanawāna māi la ;na wahine opio m .Wilamaiki i |kona eleu o ka huli ana a' loaa I ko iakou mau kokua, a olelo mai !la o Wilamaiki he moolelo' loihi, j e 'awe aku olua e hun?. ia kakeu ia ana e hai aku ai ia lakou ka loaa ana o keia mau kokua o lakou, aka, aole ia o ka manawa e hai ai o mooleln, aka. he wa waie no ia ao ka hele ana i kahi o iakoli e laweiā a.i e pee a j HŌ.lūvv no, kuiiiika mai u» I ame ka haku mai o ia , ! aina. \ .■ . I Hoeueu la ii'd. wahi kana- i ! ir« *n' >ici a skn la . , e nahai aku ia i 7 :na kahi a na wahi kanaka e a- i lalakai aku ai ia lakou. Ma kahi j ! no a Wilamaiki ma i heie mai i ; ; t!"- kona rn;i\j hoa hou lakou I i hele ai, aōle nae lakou i hoea !aku i kahi i mahae ka Wilamaiiki ma hele ana i ka la a lakou ! i pae. mai ai i ka aina a kaha j i ae ia" na wahi kanaka ma ke- i ' kaiu aoao e mamao loa aku ai I s iakou mai kahi mai e nohoia a- j n» e ko lakou poe Na k?ia mea j I I hoiīee io mai ia Wilamaiki, ke j 'alakai ia na wahi kanaka ia la- | i koif i kahi e nalo loa ai lakou. j i Fela no ka lakou nei hahai-a- ! :na i na kanaka a hoea wale; la- ] jkou iloko o kekahi ulu laau paa i pu a pela pu aku no ho: a wa- > |onakonu o ua uluiaau 3a ku ana ■ I' 1 'kou ma ka puka o kekahi ana . aoJe i kana mai o kuna ho- ' '■.onu Aolp i ike o WlLamaiki ma , | ka nui o ka hohpnu o kela arxa ( .1-, ka 'mea, ao!e lakoii i hoao e ■ • ; ke i kona hohonu no ko nui loa j •> kuna hohonu. | 1 A noho o iloko i 1 e kela ana, hoeu ae la na wahi j kr..?)aka p- hv]r- iaua e kii i wai a !i ai na lakou. Olelo aku la 0 Wii (amaiki, oia pu kekahi e hele uin Uua, no ka mea, wahi ana i >lelo aku ai, he nui loa lakou a i .-iole paha auanel e nui koke ka lakou ka wai ina no ! o laua la wale no ke hele e hoo- i hikihiki mai i ai ame'ona wai no j lakou. Aole nae oia ko ..Wilamaiki manao maoli, aka ; he makau no kena o holo loa aku ai\anci s>a wahi kanaka mai o lakou aku a hoike aku i ko lakou wahi e gee ana i ko lakou la poe a o ko lakou pilikia no ia, Na keia olelo a Wilamaiki i koi aku i na wahi kanaka e ae o Wiiimaiki i>u kokahi e hele me :.iua no ka meā ike mai la laua i ke kanaka kino nui a ikaika o Wilamaiki a nmnao no laua he ikaika kona o hiki ai ke kokua īa iaua ma ka iaiia, haakai. Noiaila, ae mai la iaua o Wilamaiki kekahi e >i-.a me laua. T ko laua ae ana m-*i pela me ka hookaulua olē, mao toa iho la ia Wilamaiki, ua hiki iaia ke hoomaka e hllinai i ua mau wahi kaimka nei. Aka, hele pu aku la no nae oia n*e laua kuu :-i 7 .iUUt, a n k'.'kal". ho- he ; makemake kona e hak\.o i ka i aina a e nlnaninau n-' hoi i na I wn>\i kanaka no ka meu e pili 'uia J ka aina ame na niea e ae apau e ulu ae ana iloko ona. | līnalele iho 1a o WPamaiki a me na wahl kanaka i na opio | wahine a hele aku la ma k.ihi : "i na wahi fcnaka e aiakai ai • ia lakou. : Aole no i loiln loa ka lakou nei : na w 1 ■ i k" s v.:ik;i : ua hyea iako\i i kahi o ka vai hrlu ekah* V, r « T ko Wilamalki ! kc io ana ak\. uai e kahe ana, nialialo *, ua wn! la. He huali mai'*hoi kau a lohe mai i ke a'o Awiv,i aku la o Wilamalki e inu i ua ia. a '-nokuu nkn lp n.' !;o: ua \\ahi kanaka iaia u-.an'-ua i inu oia i 'ul \vm huihui o ko lakoa ama He huihui loa hoi ka naā hao vka. mawaeha o Ka \Miiinu e ka hau ame ka »aipu o. '-r v mnke wal h a u o, W:!v-aiKi no k; r«fv. loilu j na hora o ks inu wai $e ana. j

Aole a lakou ipu e hiki hoopiha l ka'Wai, a oleio aku lā" 0 Wiiamaiki i kona mau hoa pe-afeār-Ol*&vmaL-!a laua la, he nui loa ia mā ia Wahi a emo ole loaa.aiia 1S lākoU hā puna ohe nunui launa OĪe i papakolu iho 1 ka nunui o ,'ko kakou ohe o iHawaii nei. Eiua puna ohe a k£ pmea o lakou nei kauno hoi a hiki i ke ana a na opio wahine e noho | ana, piula na wahi kanaka. No [wilamaiki hoi. aoie oia i luhi,. no ka.mea, he nui kona kino a |he ikalka no hoi. I ' A ' na wahi kanaka, i ]mai ia laua, e heie laua e kii, i ai na 4akou.- Olelo aku la o Wi-lamaiki-4a' "He poho paha ]e hele pu oia me laua a' e lawe I ptr i kekahi 'o na Mo wahine i nui ka lakou mea, e lawe mai lah'oiai, ina piula laua 3 ka haIpai wale no i ka wai, e oi īoa iaku ana paha ko laua pilikia i 'ka hapai i ka lakou ai, a he oi aku ke kaumaha o ka al mamua o ka wai." Oleio mai ia na wahi kanaka: | "E papalua a papakolu no hoii paha ka kakou haiihali ana mai ii ka meaai. Aole pono ia kakou i e lfbounauna i na iede." la wa i ] puana like mai ai na lede a o ( lelo mai "Ua maa ko makou ImāU lima i'ka hāiiā, nōlaiīa, mai j hopohopo a penemene 1 ka hooI unaupa ia fnak?su." * i I ka paa ana no o keia olelo la'na'opio wahine, eleu koke ae lla lakou e hele pu me Wilamaiki i ma, aka, ka-ua -aku la o WilaImaiki ia lakou a i aku la. "Ua ipono ka olelo a ko kakou mau, hoaloha, e noho malie oukou, a 1 e hōlohOlo fto hoi ma kahl koIkoke 1 ke ana 'hel Mai lalau loa • aku no liae oukou o pau oukou ji ka nalowale, a nulaku ka maikou hana i ka heie e huli ia ouikou." * t j I keia olelo ana a Wilamaiki akakuu iho la na manao o na opio wahine a noho iho la lakou a hele aku la hoi o Wilamaiki* ma e huH i meaai na lakou. Aolea •! hele o Wilamaiki ma ma ke alahele mua a lakou i ai, aka, he-ala okoa no ka | lakou i hele ai. Aole no _hoi i | u ia hele ana. aku a lakou, hoea | ana lakou i kahi e uilu ana ka uala. Ua oo kupeno no ka uaia. Ninau aku la o Wilamaiki:: "Nawai keia mala uala e ulu nei?" I mai la na'wahi kanaka: "O ka maua mala uala~ no keia i mahi ai, uka. e kiiia mai ana-xip nae keia mala uala i ka -wa « pau ai ka mala uala a ke ma-kou-poe e ai mai nei i keia mau la, a e ikeia ana. ua pau keia mala uala i ka ai ia. a oia ka wa e, hoohuoi ia mai ai he poe ka naka ua konio iloko nei o ka aina. Aole no' nae paha e kiiia mai ana keia mala uala a hala na pule elua mai <keia la. aku. Nolaila, aole no kakou .e hoo - huoi koke ia mai ana ahiki i ka wa e kiiia mai ai keia mala uala, a e pakele ana kakou i keia jmau pule elua." ! Oielo aku la.o Wi&maiki: "la i wa no hoi kakou e ike ai i ko ka'kou hopena. Aka, naai keia manawa no nae kakou e imi ai i ko kakou oia a maiia hoi o lilo aku ; kakou i poe hoaloha no ka poe i o keia wahi a o ko kakou paleikana no ia." ... . j Hue iho la iakeu nei i ka uala i a nui e lawa ai lakou noj kek mau la, a hoomaka ka hoohi- t : kihiki i ko lakou wahi. He ek 1 : a lakou huakai i hoohikiluki a» i a pau no ho na uala ī eliia. j k.v lOvi o kekahi o īui j n'ue, ai ino la no lakou i ka uala i ~i a :m»ka no. Oiai no nai- he j ;,u no ka lakoa i e , i i-. ai n-.ai *ko iakou ama mai J v ~t n.u i.ole he hookahi walu ( ia mtiu a , ]^ v .mka „mua loa keia o ko 1 1 '-.i i. :kc ana i ka uala maoīi' :v... K* I.ikou lawe maluia ana ' ' \a « ni a laKou 1 noho mrishnn .< .i' k\ walo i uhi ma' ,i !n>. h<vm.%nao ana i ko lukou , u - .ika t ka uala i kekahi w.;. h,-A nana t heomaKa ' •u>. .. ■ kv uala maka, o ka paa lou aku ''-i no la o !akou nia ;r h.ookahi v a olal hoi ao le lako.- ( at i ko īakou aina ka 1

—— 5— -■ ,4.. ~ kahiaka, nui loa iho La ka ai ma 0 keli&hi 0 na lede l ka uala maka, a Ulo i mea eha ai ko lakon mau opu. Nui ko Wilam&iki luhi j ka naaiama a lapaau l na iqde ma'i, aka, ruamuli.o ka ike o aa waiii kanaka L ka laau maikai o ko lakou aina e ola ai ka eh& o k&.'opu, hiiawuwe iho la ka pau ana o>ia pilikia o na leeie. Ia Wiiaaiaiki ma me na wa*ji \;uiaka e eli uaia aua,» hoonii)aninau aku la ola i& la i ke ano o ko ia£ou aina»4o kkpu --iku ame na 0 ko la\ou Ua m wahi liaxjaka i im pane'kupono 9 ka WUaii»aiHi|,ma u iuuau apa ke hoopaal* M kakoia, ko& i& •"•au inea &pdpi.ilooko o ku o kona , - x i!n e ioau* ai Wuola,j Aoho mau" lipak'ha e'ae waena o ke a mu ka '&a," hin.\ o k« ssjhinje WtyNtoh* ->Wo o kanej. v - I !* *Ir:dtfKV