Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 32, 5 December 1929 — NA MANAO WEHEWEHE MALUNA O KA LAINA EKAHI [ARTICLE]
NA MANAO WEHEWEHE MALUNA O KA LAINA EKAHI
I. Aia i Honolulu kuu pohaku Ko Kapanookalani manao:— O kela aina o Honolulu, aia no ia ma kahi kokoke ia Nanawale, Puna, ma kahakai. He ku ia, he aina liilii iwaena o na aina nunui.
O ka pohaku oia no ka Haku o ke alii wahine a maluna o keia huaolelo ka manao nui o ke 'lii wahine. Ko Ka-ha-pula manao:— O Honolulu ka mokupuni o Oahu kahi noho o ka Moi Kamehameha V ame ka poe e ku-e ana iaia ka Honolulu i manao ai iloko o keia laina mua o ke melei Maanei kona mau enemi i hoolala ai, a i hana ai i na hana apau e ku-e a e hoopuhili iaia. Oiai ua maopopo ia lakou ka iini o ka Moi e hoao me ke 'lii wahine Pauahi ua ae malu ae la ke kumu a Pauahi o Amos Cooke ia Pihopa e launa pu me Pauahi me ka maopopo ole o na makua o Pauahi. Pela i lilo ai o Pauahi ia Pihopa a ma keia ano i hapai ia ai o Pihopa ame kona pili-koko o Lee a lilo i mau kanaka ko'iko'i o ka aina.
Ko Kupihea manao:— O Honolulu ka inoa o kekahi pohaku i'a i kapa ia ke Kuula, a ua lawe ia mai i Honolulu nei mai Honolulu o Puna mai. Ua kukulu ia keia ke Kuula ma ka aina liilii o Honolulu, kahi i noho ai o kekahi Alii i kapa ia no hoi kona inoa o Honolulu, i pili i ke alii wahine o Peleula, nona ke kaikaina u'i o Waikiki. Aia keia wahi ma ka aoao mauka o ka aina o Rawlin's (old Rawlin's Estate). He kuauna ako'ako'a kahi i ku ai o Honolulu, ke Kuula o na loko i'a ma ka aoao ma Waikiki o ke alanui Liliha a mawaena o ke alanui Winia ame ke Alanui Moi. Ua pili ka pohaku i ka Haku (alii) mai ka po mai. He mea paa ia i hana ia e ke Akua. Ko lokepa manao:— 0 Honolulu he aina liilii a he awa pae waa makai o Nanawale, Puna, mawaena o kekahi mau puu one, o kekahi ma ka aoao ma Hilo a o kekahi ma ka aoao Puna, i kapa ia o Puu Waawaa. No kela Honolulu ka inoa o Honolulu nei i kapa ia o Kou mamua a mahope hoololi ia a kapa ia ka inoa o Honolulu a hiki i keia la. Eia ka manao o ka huaoleio Honolulu;— Nui ka lulu o ka makani ame ka malie o ke kai; nui ka maikai; nui ka malie. Hono ka lulu o ke kai; Hono ka malie. Ko Kuluwaimaka manao:—Ua pili ka pohaku ia Kamehameha V.
Honolulu ma Puna he aina haahaa ilalo e pili ana i ke ka'e kai. O kona laula he hapalua mile paha, mawaena o na Puu o Pele ame Waiakahiula ma ka aoao ma Hilo. He wahi ku'i opihi a hana limu o Honolulu. He punawai maikai aia malaila, a aia no hoi he alanui hele-wawae nia kela aina.
Ina na ke Akua ka olelo, aole oia e hookuha'u mai la oe.
E liooikaika mua e loaa ke kaulana no ka hoopoaō, a mahope aku e kau &e ai i na ki» aohīwohi.