Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 22, 26 Kepakemapa 1929 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

Kau r i 1 <. ī ka weli malana k k i ī a 1 k ike ana i KHa 11 a 11 ka rr< la ike oia, i ka wa e hemo ai kela mea e p#.a la i ka liu o ka moku, e pllikia ana lakoii. Hoole loa iho la ola, ao*le oia e hele ana e al a ao ia po, aka, e noho paa ana 6|a malaila e kiai ai, no ka «iea, wahi ana i olelo mai ai 1 kona mau ali moku, "eia ke olā o na poe a pau iloko d ka poho p kona itoa, nolaila, he pono iaia e makaala i 'ko lakou peno. Laweia mai la i mea paina nana i kela ahiahi, aole nae ola i ai. Aia mau kona maka maluna o kahi o ka liu e komo mai ana. I na wa apau ana e nana ana i ke komo mai o ke kal e manao ana oia ke ma» ae-la pahā kē komo aha mai a ke kaL A pau. ka Miss Hale ai ana, noho iho la no oia iloko o ka lu r mi e hooiohiiohi ai .no ka manao, malia o liele mai paha ke kapena e ai a lOaa hou ka manawa ia laua e kamailio jai. Ua hc»omaofK/po no ola ia laua i kake'kapeaa. ia awakea, aole kela I makemake loa i feai nei oleio aku e kuiaia mai e Wilamaiki i ka Baibaia, a ua paa no kona manao e hoolkaika e ae mai ke kapena i keia manao ona. no ka mea, ua ike oia, ina e ae mai ke kapena, e nui ana no na po o laua e kula ia ai i ka Kaihala, no ka mea. e hala. ana paha he mau la' no ke pahononono ana i ka pllikia 0 ka .moku, a hele hoi a hāla ia mau po i ke kula Baibala ia, e mahuahua ana ka mea e loaa ia laua like me ke kapena. I kona kali ana nae a hāla na poe a pau māi ka luml aina aku, ike iho ia oia he kohu olē kona hoomau hou ana aku i ke kaii i k.e kapena. Hookahi manao i komo mai la iloku ona, ua ma'i la paha ke kapena mahope o ka pau ana o kana hana t kiiia mai ai oia oiai laua e kamailio pu ana i kela awakea. Noonoo iho la oia hookahi wale no mea e maopopo ai i keia kumu' nalowaie o ke kapena oia no kona hele e ninau. Heio aku ia oia e huli i kekahi o ha alii moku, aolo nae he lōaa iki o kekahi o lakou iaiā a paha'oiia'o loa iho ,Ia oia, no ka mea, he hui mau no hoi kekahi mau ali'i moku me ia. i na wa a pau ana e holohelo ai maluna o moku, eia nae hoi i keia ahiahl aole he. ike w r ahi alii moku ikl ia aku, heie aku la no hoi oia.i ka lumi k'apakako, o ka hamama mai no a ka puka, aole nae he kanaka oioko. Aole he hoomaopopo o na ohua e ae j keia mea, aka, o Miss Haie hookahi wale no ka mea hoomaopopo a hopmahuahua loa ia ae la kona hoohuoi no ka nalowale honua 0 ke kapena ame kona mau alii moku. E kali ana ka hapanui o na ohua o ka hiki aku i ka manawa hulahula oluna o ka moku 1 hoomaka aku lakou e niniu i ke kani a ka pila. E ake ana lakou o ke kani mai a ka pila, aka, oiai he manawa maa mau ko ka pila e kani ai, hiki oie ke uhakiia ia rula, me ka nana ole owai la o na ohua" ke makemak£ ana e kani e mai ka'pila. I ka nui o na ohua e noho ana me ka hauoli, ia Miss. Hale e noho ana ifte ka hoehuoi. no kas ike wahi alii moku oie ia aku. Ua malie loa ke kai a lana nie he aiia ka malino a hinuhinu, a e pii mai ana ka mahina nepuneuu niaikai mai ka ilikai ae, a ua kalae no hoi ke ao mahope o ka ino nui i pa ai he mau hora wale no i kaa : hope aku, ua pau hoi na ohua ina ka oneki maluna loa, kahi i kali al o ke kani niai o ka pila no ka poe hulahula, Aia hoi o Mīss Ha!r e- ka.ele hookahi ana ii'.a ka palekai o' ka oneki malalo o ka moku e nana ana i ka pii konane malkai ao o ka mahina, a me he mea la ma, kana hoomaopopo iho i kana mau po a pnu i holo ai malima o ka ;r.oku uu.i- po ī like me sseia ka maia- - i'" na maolī o ka 'v>,t l nna, o kii l.( le no ia a hiki iaiii ko nan« ī ka hora ma ka uwaki i ka u'i "u a.o ka malamalama ma<jli» Aneane e hiki iaia ke helu-

Ik'Ui i ka hua o kana Baibala ma ka nialamalama o ka mahinn. Ua meha logt no hol o ka oneki oialo o ka moku, olai ua meha maoli aple kanaka hookahl S koe ma ia oiieki. TJa hiki loa ke lohela ka haule ana o ke kuipine lluna o ka papahole. Lele aku la kona noonoo i ka wa ana e hiki āku ai i knna home me kana Buke i ike iho la i ke aloha oia hoi ka Baibala. E nune ao a īioko iho ona; pēhea ana Ia ka manao o kona mau ma.K a k* ike mai ua kuai oia he Eaihala, a ke heluhelu nei oia ia Bukc. Aole o ka. heluhelu wale, aka. ua lilo maoli ia i buke nana i manao nui ai i ke ao ame ka po. Manao iho la oia o kena hana pono e hana ai ke hiki oia 1 kona home oia ka huna i kana Baibala. Mahope noonoo iho la oia he hohe wale ia 0 ka mea hewa. Mlnamina loa oia o kailiia kela "uke punahde ana mai iaia aku. I kekahl manawa, ulu ae la ka manao iloko ona, mamuli paha o kona punahele lots i kena māu mal:ira, ao!r paha laua e paio mai ana iaia maluna o keia bukf hou ana e hookipa aku ana iloko ;o ko lakou home. i kekahl maiiawa pii ae la ka manao iloko ona, maHa no' konā punahele loa ia laua maliā paha he mea ia riō laua e lili loa ai iaia i ka hookipa maī 1 keia buke a ka. lakou mau kahunapule i a'o mai ai ia lakou aole pono e malama a hehihelu o koho hewa lakou i ka manao o na o!felo oloko o ia buke, no ka mea, he paakiki na olelo oloko o ia buke, a o na kahuna,pule wale no ke kupono e malama a e heluhelu ia buke, no ka mea, o lakou kai ike i ka manao o na olelo oloko o ia buke. Nui na manao ulu ae iloko ona i kela ahiahi. Nana pono aku la oia £ ka pa konane mai a ka mahina a i iho la iaia iho, "He aha la ka waiwal o ko'u hookuu ana 1 ko'u niau noonoo e kikoo loa imua a noonoo aku i na mea like ole me ka maopopo ole iaia oia paha na mea e hiki mai ana aole paha. He hoopau manawa wale nb keia 1 keia po maikai. Elike me ka malaelae 0 ka mahina a me ka malaelae hoi o ka lani ke nana aku i keia po, pela e pono ai e hooulu ae i na manao maikai iloko o kona waihona noonoo. Nolaila, hoohuli ae la oia 1 kona ne noo ana i na po ana e kula ia mai ai i ka Baibala mahope o ka hoea hou ana aku i ka aina a e kali ai hoi ka moku i -ke pahonohonoia mai. Hauoll loa iho la oia ina e ae ana ke kapena e hele like me ia i kahi o Wilamaikl e noho ana e kula ia mai 1 ka Baibala. Mihi loa oia i ka hiki ole iaia ke a'o 1 ke kapena me kona lehelehe ponoi no kona makaukau ole i ka Baibala. O kekahi kumu hoi ia 0 kona hooikaika loa e loaa kekahi wahi ike iki i ka pālapala hemolele i hiki iaia ke a'o aku 1 kona.mau makua, a malia paha hoi o maliu mai laua a loaa ka lanakila ma ka aoao o ka palapala hemolele. laia no e nalu ana me na manao like ole iloko o koha naau, lohe koliuliu aku la oia I ka owe~ o ke kai e puka ana raa k:a aoao o ka moku ana no e ku ana, mahope loa aku nae o ka moku, Hookolo aku la oia a hiki; maluna pono o kahi e kahe ana 0 ka wai mailoko aku o ka mp-; ku. I kinohi, manao oia he wal j paha kela ;0 ka lumi kuke a na j tcuke e hookuu ana iwaho ma! hope o ka holoi ana i na pa a tne na mea e ae o ka lumi aina X hoihoi ia mai ai Oial oia e ku ana, lohe aku la oia i ke kani :nai o ka pila no ka poe hulatiula. He hana keia ana i hialali nui ai i" na makahikl i kaa aku. Aole po hulahula o ka noku 1 nele iala i ka hula ia. I eeia po nae, hoopallua aj;u la i ka 3eo o ka pila e kani mal vna. Oi iho la kona makemAke ka owe a ka wal e kahe ana nailoko aku o ka moku mamua 1 ka leo o ka pila e kani mai »na a li*a vale 'iho 1a no iloko ho ona e loaa k» pilikia i kela >113 i pau kona kani ana; no ka nea, hoohalike iho la oia i ka eo o kela pila me ka leo o Sa-

ke jtanaka pono a maemae i katana e hea mal ana i ka opio e hele aku a komo iloko o kana v,pena. I'iho la ola iloko iho onā, "aole he kuleana iki o ke ka-; r.aka i hanaia e ke Akua e hoplohe iki ai i ke kahea mai a Sa-J tana." J Ua li'uli'u loa no ka ia nei ku ana ma kela wahi e nana ana, i! ls;a poepoe maikai o ka niahina ; a, e hoolohe ana hoi i ka owe o ka wai ana i manao mua al i k.inohi he wai no ka hale kuke. No ka loihi loa o ke kahe ana •cf keia wai me ka hoomaha ole, ii iho la oia iloko ona, "he ofaio r a.ole keia hc wai, no ka mea, ina penei e uhauhaia ai ka wai o k;a moku e pau ana ka wai a e nele ana lakou i ka wai ole, Pii a e la nae keia manao, maiia paha o ka ivai no keia o ka molni e kahe nei, a ua poina ka 'mea . riana i wehe i ke pani hou i ke ; h'i wai, Pii pu ae la ka manao ! hoohuoi iloko ona, malia pāha i.a liu hou ka moku, a aia paha ke kapena ame ha alii mok\i i ; i;ahi o ka liu kahi i han£ ai me ko lakou lkaika a naauao nui i niea e palekana ■āi ka moku & iiiki i ka pae ana aku i ka aina i kekahi la ae, I mea e maopppo loa ai, ina paha aole io na alil moku ma iahi o ka hulahula, no ka mea, he poe hiakemake loa lakou in taea he hu3ahtilaj pii ae la oia i ka oneki maluna ac a nana aku la aole io no. he alll moku hookahi e hulahula ana Na keia i;H\\ i hooikaika loa mai i ka hoehuoi aotc kola he wai mnoll ē kahe la mai ka moku ak\!, aka. he kai n.6 ia, a heie īdia oia e huli i kona e loia mai rie». a ina no hoi h»> w« maoli e loaa aku kia e hiki ke hoopaa S kona kahe ana, niaiia. ua pomaikai no poi oia ;ī me kv> ka a A ina hoi he i'u malW hoi o lliki 110 lala ke haawi i na kokua* »na a l.vmaikai I\ou no lakou, 1 Aole i pau