Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 7, 13 June 1929 — KA OLELO A KE AKUA [ARTICLE]

KA OLELO A KE AKUA

MOKUNA 11 O ke kulana pekana 1 hoolauhaia Uoko o Palani, elike iiie ia i hoolaunaia aku ma o keia &- kua wahine la o ka maimo, a i hooponoponoia e na ru'6 i kau- !* e na alakal a i hana' kanawai mayo!i ia hoi e ka Aha Lahui no e ka poe t>azani ahā 1 ka hookohuia ana o Na-' poliona i kanikela no ka manawa no PaJani 3 ka makahikH 1799. O ka poe i hahai mahope o keia hoomana mallhini lilo ia lakou na wahi papu paa a pakaua hoi ma ka olelo o keīa pauku. ; . , ; j O ka mea nana e hooia loa i mai ua, pUi īo loa na olelo o ke- i \ ia pauku no Palani, oia 'na olelo i o ka hapa hope loa o ka pauku I e olelo āna, a e mahela oia i ka aina i uku. Mamua o ke kaua kuloko, e onaia ana na aīna p Paiani e ka pōe kakaikalii loa a lakou e ona pakahi ana 1 na aina nunui lauha ole. Uft hoopakeleia keia mau waiwai nunui mai ka inahelehele ia ana e ke kanawai o ka alna, a hiki ole i na hooOina ame ka poe a keia poe i itie aku ai ke hōopn mai e mahel«heleia lakou, Aohe manaoia ae o k€ kanawai i ka wa o ke kaua kuloko; a iloko o ka uluao'a elike me ia e hoikeia nei « pela hoi ma ka mokuna li o Hoikeana, uiupaia iho la na inoa n ka pot> . ae-oia, na poe hanohn!:-., ume kel» poe m lakou e p l4 a uun na ain* nunui o Palani a avVceSeh«l#i* Aku la iloko o na u;,, s na liilii a h»»wiia aku la no ka p.>maikai o ka lemūehu ma u ke aupuni la. Ua neie ke a'.ipuni i ke dalf ole, nolaila *o\& msu ml#al nunus 'e k* 5 anpun' Rufti k«da?ala akti la H< ko ord

apana ellke me ka hikl i " ka mea kual mai uku. < Penei ka ka mea kakau moolelo i kakau ai:— "Mamuli o ka Jawela ana o e!ua h&pakolu o na alna nunut o ke aupuni. he mea hol i ulu mai mamuli o ka hooholo ana a ka aha elele c ku-e ana i ka poe komo waJe mai floko o ka aina, 'a ku-e pu hoi 1 na kahunapul*. ara« na kanaka i ahev?aia ina ka hookolokoloia ana o ka poe kipi—loaa nui iho la ke dala iloko o ka waihona o ke aupuni; ua hiki aku m dala i loaa ma keia kuaiia ana o na Aina i ka lehulehu I ka ekolu hiliona elima haneli miliona daia." X ka' 1 hea auanei kekahi .mea i ik|ja ai €like me keia a 1 ke aupuni hea hookoia ai na oielo o keia wanana ellke ae la me kela ma Palani? I Ka mao ana ae o keia mau manao kulala, le'ale; a hoomanakii o keia lahui, a hol iho Ist ka noonoo o na alakai a ao ka« naka mai, kol mal la ke aū o ka manawa ī hoomana ol ae o ka pono, a olepeia aku la pono ō na hana hoomftnakii Penei ka ka mea knkau moolelo i kakau al « pill ana no keia loli ana o keia lahui:— "Ulu*ae la m hana wiw'o oie a koa no hol a hoopauia iho la pono hoomanakii, a wehe hou ia iho la na luaklni no ka hoomana ana.&ku ma ke «ne Krls- , tiano; a hft pono ke kāuia ka ' liuuohāiio o keia hoohull ana . i na, kanaka ma, kfift fclfthelf : maluua o Napoliona, ka mea i i hu aku imim o na pahiku ana > kona mau hoa no keia mea. I Ma kana mau kukīi'i olelo ana ' apnu m« keln poe, mU ola 1 ho-

! ->l&ur.a iki «ku l&ia ma ke snn he i I hooro*n* *ka fe*)roo Jk.v liu Jo* Jho la ola i Ka §&awl *na * m> t hoomant. trvtt *e kupono a, $>old!<rI maol? Ima n* w&hi ap«a t htkl &n& lre hana pe!a me K* ke'ake'a ftlc la O na kahunapui* apau 1 a* e Lawe i na hoobtJri e ku mahop'-' 0 ke aupuni. hou ia lakou t 1 k?» rn.'Mj hana; 'a na k«.*ia hana liaauao i }•«,<' ■ : p&fcē!e 5 n»' leAhunapulp f;r>le* e «r»i m&l malalo o Iwafealya k%ukani ! hoopaah&ola mamua aku : Jk>ko r> n* hn!e o lakou i hoo--1 p&alf% aJ, a. ola hou Jho la na ■hooponopono Kr!frtlano ?Joko o Ike aupunl." | Ua hoopaaia kela mau maiian 'iloko o ka buke mooleln o Na- ! peliona' i kak'aui» e Lockhart. buke 1, aoao 154 Pela i kaawale al?u ai ke ao poluluhi o ka h'oopili'kia a maka l u nui ia ola aii poeleele. Mailoko mai o ke kulana wei luwelia * o*»olea liili! i jrti ae ai lo Bonapate, a alakai aku la [I ka b,Ci(\n<»> ana 1 ke au o Ita \ m&n&w* ā hapai ae la lala lho. a hoonoho Iho 'la )ata 1 poo no ke aupuni o Palani, a kau iho la ka weli iloko o n» naau apau t. na lahui kanaka me na aupuni o Europa, , ( Paaku 40 A i ka wa mahope e pahu ana no ka alii o ka hema jaia; * « h«lc maJ no hol ke alil 0 ka akau me he puahiohio la, e ku e mai iala me na kaa kaua, ; a me aa hoohololio, a mena mo--1 ku he nul ioa; a e komo ia iloko o na aina, a e halāna e hele aku ma keia aoao. | Mahope o .ka hala aaa o kekahi ma«awa loihi, hoea hou mai ia na alii o ka. hema ame ko ka akau elike me ia a ket& pauku e hoike nei. Aole wahl e| jaoike mai ana ia kakou e nana' aku kakou no kekahi mau wahi' okoa aku e pii mai ai keia mau aiii mawaho ae o na mea i ho-1 akakaia s mahope o ka make ana! o Alekanekero, hookumuia iho j la kpha aupimi lloko o na mana o ka hema ame ka. akau.. O ke alli o ka hema oia hoi ke alii o Aikupika ia wa, a o ke alii hoi o ka akau ola ke alii. o Asuria, e apo anā la Thraee ame Asla Uuku. Ke mau nei no ke kapalā ō kē alii o Aikupika oia ke alii o k& hema, oiai hae o k \ alr a i ikeia i kela wa no ke ahī la o ka akau, ua lilo ia no ke Saletana d Tuleke no na ma"kahJk) he eha haneil i hala hope ae nel. Aiaila, no keia mau alii a aupuni o Aikupika ame Tuleke ka kakou e nana ai no ka hookolo 0 na olelo o keia no ka mea, o laua na mana e ona ne! 1 keia m&u alna i keia wa f a no ka mea no hoi, nena la hope-i o ka honua riei keia mau olelo 1 "wanana, ' Ke hoomaopopo pono kakeu i' na oleīo o keia pauku, ke olelo.! riel lakou e ala ae ana he kaiw mawaena o Aikupika ame Palani* a mawaena hoi o Tuleke ame' Palani, i ka makahiki 17&8, ka makahiki hol a kakou i ike mua ' «»i xi l* ka hapa o ka kakou haa-, wina i kaahope aku nei oia ka i makahikl 1 hoomaka al ka. ma- j nawao ka hopena a i ole hopei hoi; a ina he kaua hulnakolu kekahi i hooiliia ia makahiki, alaila, ua pilf i'o na olelo o keia pauku I kela mau alil a aupuni hoi. « Nolaila e ninau kakou ina paha he oiaio, 1 kela manawa ā hoomaka at ka wa o k& hope, ua pahu i'o ke alii o ka hema oia hoi o Aikupika» a o ke alii hoi o ka akau, oia o Tuleke, ua hele mai hoi ia-me he puahiohio la, e ku e iaia oia hoi ia Palani? Ua ha'i mua aku au ia kakou i kekahi mau hooia 1 maopopo ai ia kakou o ka hiakahiki 1788 ka hoomaka ana o ka maoawa o ka hope; a aole hōi e hikī i kekahiTK*ea heluhelu moolelo ke hoole mai, aole i ulu i'o ae he kaua o r !cjii ame Aikupika ia inakah'hi Ua ulu mai keia hakoko mamuu o ko Napoliona Bonap#te iini e hapai iaīa a la Palanl hoi a kau i ka plko o ka lanakila ame ka hanohano. Hoao nae o Napoliona e kaa na Alkupika ka iele mua mai, Nolaila i kona k©m& ana iioko o Alexandrīa. o« lelo ae la oia, aole oia i hele mai e hoop&'i i ko ia aina & i ole e kaili mai paha 1 ka aina mai ka Seignor mai, aka l hele wale mas no oia e hoopakele S ka aina mai ka Ilma mal o ka poe Mamelukea, a e hoopa'i ia lakou m ka lakou mau hana ino la Palani. mua o k«kahi poe fc« hlki ia o€, aka mai h«1 aku oe ia lakou ia mea. Ina ® pa me Ikai ka H e lamala kekahl o I u h !& a, K. ;