Ke Alakai o Hawaii, Volume II, Number 3, 16 Mei 1929 — HE LEKA IA KALAUPAPA NA H. L. HOLSTEIN, LINEKONA. [ARTICLE]

HE LEKA IA KALAUPAPA NA H. L. HOLSTEIN, LINEKONA.

! Aole 110 i pau mat ka makema- | ke o ka Hale e imi i na mea e i pono ai ka noho ana o oukou. Ua hkeia kā apulu o na hal6 i ma- • kaikaiia e na hoa o ka ahaolelo ia lakou i ka&hele ai ilaila, & ua hookaawalela he mau dala mā ka waihona o ke teritore no iā mau hana. e hoomaemae hou aku i na hale, e hoakea hou aku ' i ka heleheiena maemae o ka no--1 ho a :a ma Kalaupapa ame Ka']aT,ac e ake ana o kela hale nul : a ke aupuni Fēderala e ku 'la ' ma Kalawao e wawahiia a e ho- | oiiloia kona mau papa i papa e ; kukulu a hoolako aku i na heina- | hema o na hāle apulu i keia wa, j 1 a e hoihoi hou ia Kalaupapa ma! ke alahele o kekahi taona noho' ia e na home maemae. j Mawaho ae o keia ke hilinai- : ia nei e hana mai ana ka ī*apa Ola i ka lakou i hooia ai imua o na hoa o ka Hale e hooholomua i na hana ap&u e loaa ai ka noho ana oluoluo» a e Hlo na hoakaka ame na hoike )mua o ka Fap& i kumuhana e hool aku ai j ko lakou makaala mau ia. Ā oia mau hooiaio ka makou i lo- j aa mai ma na paiapala oihana | a ka Papa Ola, a ke hilinai nei e hoomau lakou i na keehina o | ka hooholomua i kulike ai me ka makemakē o ka ahaolelo 1 hoikeia I ka poe i hele p« ai me a ii i Ke'a makaikal ana o makoti, m 'un na hoike e hoomaopopo 1 ka ulolohi. ka hemahema :\nu ka makaala ole ia, ame ka hooiehala o ka poe na lakou e hau., a hōoko I M makenmke o ka :*haotelo r na ka mea, ua ikeia, ua lawa ka atna »me ka wai, no

ika hooh&na ana J na kumuft»na I hooiaupal a hooulu i na m«a ulu I oluna o a3na, e hoopau ai i &» wi une ise M ana o k& btbi iftaA«tho, Jn& € hoopulapula la ka hanai holoholona m&īun* o nt ainn o Kilaupap* am* lawno, WahJ % kekftht poi, aol** he walwal e hanal la ka Uo ame ke kekake, no ka mea, h? mau holoholona ai keia J ka mauu, a aole he waiwal' loaa mai, oiii, ua ikeia aia ka otoi7iobiJa ka 'niea nana * lawe l na ohaa am<> *ta ukaha k*» makemakeia, a ma kahi o r.a 110 s,nit na kekak#-, «• hoomahuahuaia ka hnnai aria o kn 1 ioaa ka i'o heioholona me ka eml, ame ka momona. Aka, aole e hiki i k«i& mau haawina hanai holoholona ke hapal la i keia wa, oiai aole i hiki ka wai maī ke kahawai a awawa o Waikolu e hlki ai ke hoopulu ?i na aina e kanu al ka mauu a- ! lafafa ame na mauu e ae no ka hanai &na 1 ka blbi. A penei ka lakou hoonohonoho ana. Aia ma Kalaupapa h« 8500 eka, Hookahi tausani «lima hanerl maiioko ae 0 k€ia 8100 eka ita hiki ke hooiiloia i kula hanai Wbi a hoopuhi !a me ka wai e hooulu ana i ka mauu fti o ka bfM, O na eka e lawa ai ka hooulu ana 1 ka alafafa (maiiu) o ks btb! hf> 120 I eka, Ina e ioaa he ISOQ poo hihi me ka lawa o ka wai, ame ka mauu e hanai ai» malloko 0 keia h®luna 1 keīa ame keia makahiki e pepehi he -350 p6o <e pepeMla «I « ka makaSlkl? T 4m n«i a mahuahua keia heluna e hoolako ia ai ka panalaau ma ke 30 a ol poo o ka mahiha, a e.hoemiia ana i na hoolilo e kuai ia nei ka bibi, he $28,560 o ka makahiki, e ikoe ana he mau da!a mahuahua | ma kft wnihona o Kalaupapa, a I ma kahl o ka 1110 o ke daia mawaho, na Kalaupapa no e hanal 1 ka lakou hibi a e loaa ia lākou ka holoholona momona, Nolaila o ka ninau wai, he* hlnau pookeela keiā no ka holomua o Kalaupapa i kumu e loaa ai na poiiO pilipaa « ae. Ewalu ae nei makahiki 1 hala mai ka waihona maf o ke komikina 1 kana, helke e pni ana i kā wai o Waikolu, a ewalu maka'hiki o ka walho ana o kela hoike ! holomua a ia komikina no Waikolu iloka o'ke ie waiho o na opala o na palapala hoopoina ia, akahi no a hapaiia « keia ahaoielō, oiai he ekolu ahaolelo i hala, aoifr i noonoo ia kēia kumu'hana aiio mii a pookeia no kō oukou pono. Ina i hoohanaia keia wai o Waikolu i ka manawa 0 ka ahaolelo 1923, ina. ua koe roa ka waihona o ka papa ola he elua haheri kaukanl dala 'ma kē ano hoemi lilo no ka ninau i'o bibi. 1 nana hou kakou i keīa kumuhana. Ma ka makahiki 1919 e hoolilo ana ka papa ola no ka ai (taro) he $12,875 e kuai ja ana | mawano, a e lii ana keia taro ! maluna o na moku, I kekahi manaW ua hele a maloo ke kalo, kupono ole i ka hooliloia i pol Ua maopopo he mau aina lo'i ko Kalaupapa mauka o ka apana 1 ikeia o Pauahi he 30 eka a oi aina kupono 1 ka hoolHo aku l a ma na eke taro oukou o hoolakoia ai o ka pule he 90, e loaa ana ia oukou ke taro maemae, inaloo ole, oo maikai, a kupono ē hooliloia i poi ē hiki al ke loaa ai ka ai maikai a kupono e roaona maikai ai. A ina e hoomaopopoia keia mau makahiki 1 hoopau waleia al ke k-H ana ia Waikolu, eilke me ka hoike a ke komikina ewalu he hookahi haneri kauklni a oi dala i ukuia i ka poe; na lakou i hoolako I ke taro maloo a oukou e hoomanawanui nei e al, ua maopopo, Ina iku na aina lo I ai me ka lako t kg wai, ua haule na hoolilo ma ka $7,200 o ka makahiki he mau dala mahuahiia no ia no ko oukou pono o Ka noho ana. Eia ke uku ftei ke aupunl ma o ka papa ola'he $33,400 no keia mau makahiki ewalu, me ka ikeia o ka lele w f ale o ka wai 0 Waikolu i ka moana kai e hoopomaikai ole ana i kekahi kino uhane, a ina i hooloheia ka hoike a ke komikina, me neia ua lako oukou me na kukui uwila, na kapuahi uwila e hoomo'a ai 1 ka oukou mea ai t ka uwila e hooneeia ai na mikini hoowali poi, holoi lole, ame na hana e ae e ioaa mai ai mai ka uwiia, ka ikaika ame ka holopono o ka lawelawe ana, ina paha me neia, ua lako oukou, aka, aole i hana ia eilke me ka mea i makemakeia noiaila, ina e hooholo ana ka ahaolelo i keia kumuhana o ka wai o Waikolu, alaiia, he manaolana no ia oukou e kuu mau hoahanau, ame kuu lahui no keia'mua aku f & e lilo ka ahaolelo 1 mea £ poina ole ia ai, no ka !akou mau Imm hoowaiwai a lsoopomailial ia oukou, a o ka'ji e puie nel i «a Lani e alakaiia ka ahaoleio me na manao maikai ko oukou pono. &: holomua, I