Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 34, 20 December 1928 — HOONEE IA KALAUPAPA [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HOONEE IA KALAUPAPA

V& loaa mai he p&lapala m&l ka Ele!e Lahui Houßton e hoike ana i ke kiaaina, I kona maaao he mea malkal e malamala, ma kpia nme keia mokupuni a Kai iiti.ii i auukapila i,<, ku hookipa : mui ame ka lapaau «nn ! ka po<*; i a 1 looti!a i ka ma'l lpp«»ra,' ' p.ka ma ka.nana aku. aolA pahn ' ] e holo ana kela makem&ke o ka lelp]* Xfhui no ka mea, wahi t ana i ka n * k<tk "aoīe he apono o ke kiaaina i keia manao t l i !epera ma I na kaiana like ole" mamull o| {ke kuma he hoonui )Uo a o i kekahi, >■»* v/ale aku no i na Kalana ir»e na hana haukaiii'a o kfūa ano, a e maka'u ' mai anei ka poe ola i ke ku aku 1 o haukap'la lepcra ma na wahi i makemake ia. ! ma keia kumufiana, oia no ka loaa o kahi e maalahi ai ka imi ana o ka poe i loohia a e loaa koke laia ka lapaau ia ana, oiai, ! Ua oleloia, ina e lo?a koke i ka 1 lapaauia, he inea ola wale no ■ nm'i lcperarra mi ku nxr i' manaoia ai o ke ku ana o na haukapila ma na itaiana like' ole no ke pale ana i keia ma'i, ! he mea maikai ia ; a he mea (kokua nui keia i ka lahui ame ka poe i akahi no a hookauia mai e na alina o ka ma'i. He ninau keia e hapaiia mai ai paha i ke kau aiMwklo « hiki mai ana, no 4ca mea, ka o na alahele maalahi'e-Mki ai j ke lapaau kokeia ka ma'i lepera, j i he mau hana kokua nui ia a! I he hoike _an&, ala ie _alQlia o ka | ipoe kaukanawai no ka poe i i looma i keia ano ma% nana i i hoomimino a hoemi i ke ola o | keia lahui. A ua manao wale au, j mamuli o keia palapala oihana a ka Eiele Lahui i ke kiaaina, \ pela paha i ulu ai na noonoo j ana i ka poe o ka papa ola ma- ! kemake e hookoia keia kumu- | hana, oia ka hoonee ana ia Kalaj upapa i Waianae, i loaa ai na j hoolaha ana iloko o na nupepa j namu o kela mahina aku nei. [ Xna e paakiki ana ka papa j ola i keia kumuhana, a ina paha ; e hapaiia mai kela nlnau imua j ! o ka ahaolelo, he mea maopopo,! o ka mea nana keia manao J karaima e hana aku ai, maluna 0 na ma'i o Kalaupapa ame Kalawao, e like me ia i hoolaha ia ai, e hoonee ia na ma'i i Waianae, ma Oahu, e loaa ana kekahi puupuu ikaika ma ka hoole ana o ka ahaolelo e hoo'kaawale ia kekahi keneka oJca waihona o ka lehulehu no keia hana karaima. Heaha ka mea i e loaa ke hoihoi ia na ma'i i Waianae? Heaha ka mea i makemake ia e hoopau ia o Kalaupapa ame Kalawao? Ma ria helehelena a piau o keia ninau, aole loa e ike ia he hana maikai a naauao a pomaikai ke hooneeia na nia'i i Waianae. no ka mea, o Waianae kekahi aina wela a ikiiki o ka noho ana, a e hoihoi ia ana paha na ma'i ■ iloko o na pa hao kukuluia e hiki ole iai ia lakou ke hemo aku iwaho, a i oleia no ka poe owaho e komo mai, a ma ia noho pio ana pela, me ka hiki ole ke hele aku mao a maanei, aka, iloko o |keia pa holoholona e noho ai, j he keu keia a ka hana karaima ; a kekahi kanaka e noonoo ai j e hana i i:a hoa kanaka, a na | ka weia ame ka ikiiki o ka noho ; ana e luku maloko . o keia pa | holoholona a pau i ka make, | alaila, kani iho la ka aka o ka I poe e ēnemi nei i keia lahui, a j i mea e pau koke ai ka malama | ia ana o Kalaupapa ame Kalawao, o ke ala hele iho la keia e j noonoo ia ai, e loaa ai na haawina e hoopau ia ai ke kahua iiaa'i ma Molokai. Auwe no hoi ka poino ame ka pilikia ame ka hopena awahia. He 496 poe ma'i ma Molokai ma ka la 30 o lune o keia makahiki, he 322 kane a he 174 wahine, a ma he 48, he 37 ; kane a ha 11 wahine, a ke hui la keia heluna apau, ua maopopo : he 547 ma'i iloko o ka Teritore. j Ina paha e, manao !a ana e hoonee ia na ma'i mai Kalaupapa ame Kalawao no Waianae i Oahu, pehea ana la ka papa ola e hana aku ai Maluna paha o na kao halihali palna apala ' paha e lawe ia ai keia poe ma'i no ka mea, aia anei i hea ka moku ohua e ae ia ana e lawe 1 kēia poe ma i mai Kalaupapa aku ■ Aole he wa i ike ia ka manao ' awahia o ka poe ina he lala jj" no ka papa ola e like me keia i ikeia, a ua maopopo o ka luna I makaainana a senatoa e hoao!' ana e hapai ia keia kumuhana I ma ke ano e hooko ia a e hoo- i kaawale i dala no keia hana,j aole e aele ka loaa o ka hoopai | 0 ke kanaka a mau kanaku e j manao ana e lawe mai i keia | kumuhana imua o ka ahaoMo.f Aole no he hana karsima i ike ia j 1 naia i hia«, no fc& IwwlAo \ ka! * 1

I Lahui Hawaii i mea pahenehene | ia, e hoolaha ia. e pa r i kti ia, e , hookaulana ia, a e hoikeike ia [ ka nawaliwali o keia Lahui Ha- , waij, e like me keia i manao ia ai no ka hoone* ana ia Kalaupapa ame Kalawao no Waianae. Owai la ka lunamakaainana 1 a i oleia senatoa e hoao ana i keia makemake o na enemi oka Hawaii*? Owai la ke kanaka uahoa e ' hoao ana e hoohilahlla i kona 1 lahui ma ka hapal ana i kekahi | kumuhana dike me ia i hoike ; 'a? Heaha la ka makemake nui | » keia hoonee ana i hoike ia ma' J ia nupepa namu, a heaha la ka I t waiwai e loaa mal ai i na ma'i ( , ke hooko ia keia karainia a keia 1 ' poe oka papa ola i kuahaisa ai,' i Ma ka aoao ona mal ame ka! ! lahui, xia maopopo aole loa o [ ; Jakou makemake e hooko ia' keia moeiihanV palaualelo o na [ enemi oka Hawaii, oiai. i keia ' I wa, ke noho nei na ma'i me ; ka oluolu, me ka hoolako ia o I ' na mea e pono ai ka noho ana, [ he lahi iluna a he honua Halo, j e holo ana ma na kihi eha oka' ' aina me ka hoopillkia ole ia, e ' hele ana elike me ko lakou ma-! kemake e lawaia maTta kai ame ! na kahakai o mua o Kalaupapa i me ka hoopillkia ole ia, e mahi! ana i ka lakou raau mea kanu, J ke kalo, kn uw.ila, na lau nahele like ole, na pua aala o na ano a' pau, me ka malama o keia ame | keia ma'i* 5 kona noho ana malo- j ko o na hale a ke aupuni i hoo-' makaukau ai nona, a hdokahi' haawina kaumaha iloko o ia' noho ana, oia ke kaawale ana ] mai ka ohana. aka. ua ike no na ma'i, aole e hiki ia lakou ke' man;io ae e hoopillkia i ka noho J ana oka ohana ma na wahl like ole oka aina nolaila, ma na! mea a pau, n.t lako ka noho anal o na ma'i ma Kalaupapa ame j Kalawao, a o ko kanaka nana e hoao e hoonioiu i keia noho maikai ana o na ma'i, ma ka hoao ana e hapai he olelo hooholo a i oleia bila kanawai no ka hoonee ana ia Kalstipapa, e kuni ia no keia kanaka he enemi! no na ma'i, a h$ kanaka 1 nele' maoli i iva o ke aloha 1 hoakanak:; / t Ke pule nci Aou mea kakau, aole loa r hooWo la keia moe uhane a ka p,sa ola, a i ole a \ e alfti. i Mea WRj K.iv >W:. j (UnekonsO TT«T Holstftn »