Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 14, 2 August 1928 — MOOLELO E PILI ANA I NA HOLOHOLONA [ARTICLE]

MOOLELO E PILI ANA I NA HOLOHOLONA

O na moo (snak»o weliwfeli nuiia me ko lakou wal make e makapo ai ke kanaka e nahuia ■ « lakou; im moo e malule a! na aa o ka al o ke kanaka ke loaa mai i ka lakou nalni ana a i o]p opa puia paha o ka umauma; a o kekahi hoi he kahe mai ke koko o ka mea nahuia ma ka waha, ihu, pepeiao ame na pukapuka o ka ih o ke kino; kokahl hoi he make loa ke kanaka ke loaa mai i ka lakou la nahu ana m'e ka eha lua ole mamua o ka make ana, a make iloko o na minuie pokole loa; na holoholona maalea hiki ke lele eha kapuai mai ka honua ae a nahu i ka poe e kau ana maluna o na 110, O keia mau holoholona weliweli nui ia, oia kekahi mau mea 1 hull nui ia e Raymond L. Ditmars o ka pa holoholona o Nu! -. ioka, i htrii hoi mai la mal na ululaau hihipea mal o Amerika! Waena mahope iho o ka loaa ana iaia he kanalima ano ho l oholona j like ole. O kana hana hooma-l ka'uka'u nui ia i na la a pau no eono pule, i ka hookomo iloko o j na eke i keia mau mooweliweli nui ia oiai he mau moo niho awa lakou o na ano inoino loa, he mau holoholona hoi e kuku ai na lauoho o na poe e lohe ana j i ko laktfu moolelo. ; »od «u o .muiia 'iwo. i palau iwaena o na ululaau manoanoa o Amemka Waena, he wahi hoi i lohe waleia i ka piha i n& holoholona hihiu launa ole', e imi a e huli i maopopo ke ola ana o keia mau moo niho awa ame na holoholona e ae, he hana hol e nana nui ia mai nei e ke koena aku o ka honua nei. O ka manao'nui o keia huakai oia hoao ana e loaa ka laau e olā ai ka poe e nahu j ia anā e keia mau holoholona j hihiu 1 ole lākou e make, aka i ! pakele lakou mai ka poino ana. ! Ua hoohala o Ditmars i ke- 1 kahi hapa o kona manawa ma keia huakai i ke komo ana iwaena o na aina i paapu loa me f na*ululaau a ike ole ia ka malamalama o ka la, he wahi hoi i kapaia o ka pouli aaki' 0" Amerika Waena, he wahi wela hoi. a oia hoi kahi noho nui loa ia e na mooniho awa, no ka mea oiai he weia, aka mamuli o ka paa launa ole i . ka hihlpea o na ululāau, loaa no ka olu 1 keia mau holoholona oia hoi ka moo niho awa, ka iaguars ; tapirs ame na puaa ahiu. J t Ua hele pu no hoi ka Ditmars wahine ame kana kaikamahine ma keia huakai ana. Penei kana wahi moolelo pokole o ka hai ana ae, "Ua hpohikilele loa ia i mai au i kuu ike ana i ka nui maoli o na ano moo niho awa like ole o keia waonahele a uā hoohikilele pu ia mai hoi āu i ka ike ana i ka hikiwawe loa o ka hana ana a na v(aimake o I keia mau holoholona iloko o ka iakou 'meā e nahu ai. O ka imi ana i keia mau holoholona ahiu iloko o ka manoāhoa o keia ulu-j laau, ua like ole ia me ka imi ana i na holoholona o keia ano j iwaena o Amerika Huipuia, no ka mea ua maopopo na lua o keia j ano holoholpna i na poe i ka-1 maaina, aka o ka hele ana e huli ia lakou ma keia wahi a ma- j kou i hele al, ua ;uio'like ia me ka holo ana o kekahi moku ma: ka moana me ka hoeull o!c. ' Ma kahi a makou 1 hele aku j nei, malalo o na lau laau ka j hapanui o keia mau moo e pee j ai a hiki ole aku ia oe ke ike, j aia wale no a hoomaka mai la- 1 kou e lēle nmi e nahu ia oe, oia j iho la kou wa e ike aku ai, ame ka eleu wale no oe e hana aku ■ ai i kau hana i paa lakou ia j oe mamua o kou loaa ana mat ia j lakou lā, Aole wāle lloko o na j laulaaii, lakou e noho ai, aka j iiuna pu o na laia laau. Ia oe e! lilo ana kā maka i ka tiana ilalo j me kou manao aia ka moo iloko; o ka laulaau kahi i pee ai, eia j ka nmluna iho oi ala kahi i ha-; mama mai al ka*waha ua ma- ■ kaukau e kanu mai i ka::a laau j make iloko o kou kino ' No keia | I mea. ua hooi loa ia mat ka liana ! (e makaaia ai i kou ol.i | i He hikiwawe svae ka paa o nn j j moo pii iiuna o na lala laau ej ] noho ai iloko o ke eke, no ka j i mea la lakou e lele mai ai e I j nahu ia oe, honhull aku īa oe i 1 ka 'waha o kau ®ke i ka ni<x> ej leie mai ana e nahu ia oe, a alo j ! ae la no hoi oe. a komo kela iioko' ! o kan eke, a pe!a aku ana a mU j ka moo e paa i kU hv hookahi. j f O kā Hiukou hāna num i hana ! at, oiā ka hana ana i wahi e wat ■ ■ ho i\s r,A mahoK U\o o ! ; ko sakou Uoko e na eke

l.;a o Laneli liapual Wi i .i ht. ii,:ru kapa.ui ka h'>honu rno | Ka « paa. i ole e puka hou ! I na moo lwaho. ' J | : Ur)f:l;jha ia 1 na ])oc kanai:a e! : ;-ioho kokoke ana ma kf-ia| | wahi, ua inki nku nmkou # i 1 n ( nVTi5n r,o na tisru Y.\c ! :,a ,ii'iO ' !'/:<*> ni!d ''Hii I • :;,r ] < ' i!,\ 1-., ..Jl- Yu ll.k'ill ' iftau kino. Nul ka poe i hele mai ] 0 hopuhopu moo no ka mata~ make } ka uku. Aolr nue makou 1 lawe mai i na poe a pau i hele mal, uka waē makou i na po<» ano naauao ma ka hopu moo ana, no ka moa aole o makou makemake e pau wal lakou 1 ka ' eha a make paha mamuli o ka| makou hana. Iloonaauao hou I aku Ia makou i k«?ia poe kanaka! i ke ano maalāhi o ka hopuhopu I ana i ka moo, a hoolako pu ia lakou me na mea e hiki ai ia iakou ke hopu I na holoholona me ka polno ole mai. O ka lakou [ la, oia no ka helo palalu aku no : e like me ka lakou ano hana f mau, a ho nui ka poe 1 poino ma 'ia hana a lakou. Aka i ko lakou haha) ana i k.a makou mau kuhikuhi ana amn ka lawe ! pu i ka mākou mau lako I haawi j al ia lakou, e hui pu ana mn na | iaau e hamo ai i ka wa e nahu I j ia ai ē' ka moo, hookwhl ō 7a-1 i kou i make, oiai nae ua nui loa | no na poe i nanahuia. Ile klpuka iii e lilee me' ka na poe paniolo hoohei pipi ka mea maaiahi loa e hopu ai i neī ano holohoiona, no ka mea i ka wn,- e makaukau ai ka moo e lele mai e nahu, he ku mua ae oia iluna a maloeloe, alalla lele mal, a i kona wa no e hoomaka ae ai e . ku, hoolei aku la oe 1 kau kaula i hana puka holoia a mamua o kona lele ana mai, ua nana mua ae la kona puuanai ia oe, a lilo oia i laila e mili ai, poholo ana ia oe o kau eke, a nana aku ana oe ne moo. Nui no ke dala I loaa I kekahi poe kanaka o kela wahi. I ko makou hele ana iloko o keia ! ululaau, he hookakaawale ia maIkou ma kahi paha o 300 a i olp 1 400 paha kapuai ka mamao mai kekahi a fkekahi, ame kela ame I keia o makou, he mau kanaka j 0 kela aina. O kela poe kanaka mamua, oiai o lakou kai kama- j aina iki i na alahele e komo ai j iloko o na ululaau. Hele pu hol lakou me ka lakou mau pahl lo- J loa, a o ka lakou mau pahi pepehi ] iho la no ia i na holoholona ] ahiu, a i ko lakou poe enemi kai naka no hoi. Aole o makou ma-! 'kau i keia mau.pahi a lakou : no ka mea he mau pu no ka makou e hiki SU ia lakou ke hookokoke oie mai ia makou me kia lakou mau pahi. Aole keia poe kanaka 1 hoike iki mai i ko lakou manao f kolohe ia makou, aka he hoolohe | loa lakou ia makou, no ka make- ! / make mai paha i ka uku nui a| mako'u i haawi ai no na moo e ! loaa ana ia lakou, a he uku mau ia lakou i kela ame kela la mahope o ka pau ana o ka hana o ! ka la. ' Aole loaa o na moo ma kae o! kj. ululaau, aka iwaena konu ma kahi manoanoa o ka ululaau ame na lau ilalo o ka honua, kahi _ oluolu no hoi ia a lakou e noho ai oiai he wela launa ole o waho. I kekahi la ike aku nei keKahi 0 na kanaka i kekahi nupepa e waiho ana ma ka moali alanui iloko o ka ululaau a kii aku nei. 1 kona hapai ana ae i ka nupepa, e hamania ae ana ka waha o ka moo e pee ana malalo o ka } nupepa, a komo iloko o ka ia nei eke. | He nui na moo i loaa ma \ia j wahi au e manao ole ai e moe j ana ka moo ma ia mau wahi, a I no keia mea, aole hiki ke kanaka i ke ike, aia la mahea kalii a ka , moo e moe aha, hookahi wale no j ana hana o ka makaala i na | wa a pau. I ka hele ana o ke j kanaka e huli i keia moo. me j he mea la aia mau oia ma kae p ka lua kupapau, he wa wale ] no nona e nahu. ia mai ai a ; malee. ua lako. no nae makou ■ me na kvau e hoopakoīo ai i.v ma - } kou mai ka poino ana ina e nahu i ia, a ua lehulehu no hoi ko\i | mau naluiia aua e keia moo. j Ina aole i loaa ka laau hoola. ua hiki loa ke make ke kanaka j iloko o hapalua hola mahope iho | o koaa nahuia ana e kekahi o j keia mau moo, Kookalii no nahu | ana ua lawa ka laau make \ • komo aku la iloko o ke kino e j poino ai ke loaa ole ka laau hoo- [ | pakele. I I O Dou£]as Maroh ka mea komo 1 I n\au iioko o kahi e noho ai na} j moo i paa ia makou e uwi ni \ \ ! ka laau muke mai u.;\ nwniho-' i nwi, T kfla ?uve keia eko'.u j la oia e komo ai me ke kapa ! aniani. O'na n& lima. ; t na wahi on; o ko:u klno, he nuu: ; . Uktiv- loa ko i.vkou a ma kot>;= ! kino ke kapa aniani. He vv,hi ; k*a?ta kaiw e heie pu ai.a i !ai:a , oia e hooh.4t"haf ai i na moo e | kiki m ; u t a kahe mai la ka lak.n; I laau iiwa iloko, a pilia ke kiahA ' hoi mai iwiihe. U» luki i ka laku Wiike ». pih.i uuu la \:t kiaha

e īuku 1 mau hanell O keia Juau nuikf j i loaa mai h. mai na moo mai, oia no ka laau e oia ai ka poe 1 nahula e ka moouihoawa. Hf ano !Ske kt-ia wai makt ke iiaiin aku me ka wal alanl i uwilu u iyko o ke kiaha. īie v/eliweU mnoll no oe k».- i Jtt na aku 1 kn w.m, o March « komo ul iioko o kalii a na moo e noho mai ana, o ka ol loa aku ke kokoke aku oia I kahi na moo I nunul e noho mai ana ipe ko ilakou mau alelo e wakaukau' ' mau ana r> kiko mal ( ka ;nea e j kokoke oku una. Pela v,alfc ihu ;ia no nae e loaa ai keia ano I laau. , 4 ■ He wiwl ke klno o kela ano moo, eia nae ua hiki iaia kp alapoho l ku puaa Ililii holoōkoa, aoJ*> o ka puaa hunau hou, aka o puau he mau mahina ke kaliiko. a pela wale no ka' ai ana a keia ano holoholona. O ka holoholona no me ke ola ka lakou makemake loa. Noho no makou muwaho mai no o na ululaau, a i ka po, aole hikl ia makou ke hele mawaho 0 ka hale no.ka makau i ka makika lawe ma'l fiva. I kekahi po e nxoe a«a kekahi o makou iluna 0 ka ahamaka. Ma ke poo o ka j ahamaka, ua v,'aihoia mal§jla 1 kapa l hoopuiuia me ka v/ai ta i j ole hoi e pipili mai ka makika ja ua paa hoi oia i ka paku maj kika manoanoa. Aole i emo ike j aku la oia i kekahi mea e hou j mai jana maialo o ka i)aku ma-_ jkika a nianao āio h-. oia he kekj paha. X kona nana pono ana aku, aia hol ua hoohikilelē loa ia mai oia i kona ike ana aku i kekahi moonihoawa nui launa ole e kolo mai aaia; o J<eia ano moo Ina e eha wale no ia oe, e' Jiilii mai ana oe iaia la; aole keia.ano moo i llke me kekahi ano moo he kiko wale mai noa.na ka laau awa i komo mai la Uoko ou e hoopilikia ia oe, aka aole pela keia ano moo. O ka pono wale no i kekahi, o ka hana qle aku i kekahi mea iaia a i ole o ko ia la make loa no i ole oia e hana mai i kana mau hana hoomainoino. 1 I ka oni o keia kanaka puj iwa ka moo, a huki oia 1 ka paku, ja o ka paku, ka ahamaka ame I ke kanaka pahu ana ilalo o ka I papahele. I keia pahu ana o ke kanaka ilalo o ka papahele, puJ iwa ka moo a kolo me ka lawe j pu ana i ka paku makika me ia. j Hiki hpu mai no keia.moo i ke - j kahi po ae, a make hookahi kej kake iaia mamua o kona ku ana i i ka pu-a make.