Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 34, 27 August 1919 — HE MOOLELO HOONHEA PUUWAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AH KANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Aloalii o ka Emepera Petero ka nui. :-A I OLE-: O KE KAIKAMAHINE ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO [ARTICLE]
HE MOOLELO HOONHEA PUUWAI No Ka Makaikiu Wela KE AIWAIWA A ME KE AH KANANA O RUSIA Ke Koa Kiai Puka Helu Eono o ke Aloalii o ka Emepera Petero ka nui. :-A I OLE-: O KE KAIKAMAHINE ALII ADERAISA O SANA PETEROBORO
MUKUNA Vlir. e GI£ORGR K K ANK A tloko -1 weli 1 nui i1 I a lakou ioa .'nlea. h«>i p>, (>a hOiW nri ki I- ,f - i ke ohnh', i> i u ' m iii k .•- nei ame n.i »" l '.v"h'r ' ■ c imiahula p : . Mamuli o ka hieh'e o kn la-! ' kou kg! mii nv i-"- m, tn ■ "tj k-ipmisv*>-v <e m■* k i j launa o!e, a k* monao ° ka liMui iehu e hoohihi lon lri me ka ma-l halo pu. * j Aua Koa Kia' Puka H«!u! Eono'.nei'hoi a me Huik;s i u»>u; fii ilke ae t u ī ka lun mio '-.I kaoa me ka hikiwaue lo', , pe'i ae lā hoi malun "o ko Im-'iī'ui hoa hulahul.i, ia hui h » f k ho . ninin ani h*" i trr ki sov nn aliiwahine op'n \ki īhm m <•> ' pa'hikāna ' k- K' !> ■" i laua hol e ho'hoi n i k I »u, 5 ftiau pahik m >w iel me k-» kani oeae i ka wt e bo i > ai oki mib o ki lau i p >'iikaua i kahi r> pf-\t 'hn U tto hoi maluna o n t w.<h'ho ■ , • i ikō laua wi e ho-hoi u i s 'laua i w.iom me k i p i! .hm m i * eleu me ka hikiwnwe a iiu* nui. Ka wea lun n.n > . li *> o. kuh ae o hko ok * hon 1 ■ i i kia lina nn n> rt n * leo I . "> r •> > \a pa'ipa') Imu . mime L . i - luiu ana ona k q>u \ w w \ ■> V iehulel- in > fe<> lik ni s n a ike i kei i huiahu! 1 i m i.i hin|loa ia i.kou.
A ! - IIJ . :{.O o 1' . < .1 ' ~a iw i.l V.i i! ini -- ■ ī"kon nc: ina L i 'a me o - >'e*i :im:.sa maka }y>~ nohrro, ,r.e ka papahi ana ma< lioi ina cu r:i hf nin wi'e !c iu mai .iv,->h o I«t* ■ rei [a rae na >.> ! AkeK ii iiw ) hof u fr.a: ! ; ; ';o h. e;. r- < r-iau h:n.\ u'.e , |kt i' uoii i'p', ;:it koia mau' ' 01-j\> i ■ . . ' . • -.;. ... , ui:» !: k , i ko'U aia;i; ,i itcka lohu.^li'i I- ■■■ ■■■■■.' ■■■■■ [ n . '.Ai. u ■ L-.-ouio aku ia oi jr> ;iv. m'4U k i inoli! no lakou ie h..L- in * k i o ka hoku i k.:u i- ii:.151.. I U'i h hao ,i hookann- ! hao pu o-.-'i •' h'-. .)ua ia'u me jk - 'iI.H h ' [ .ti iliniui w loa io ; k : 'H r ' , olua p^hi|k . '.i hoi p J a aku ne !Tr>. n ~'a ;v Li 0
oij i a :-i-' !ek (i' s heei mai m - -ev i u!: .i U; !e r,olc he i'.l i» Ao, ri! ti > l' h r.j w.ile siī n ■ ii i"i. ■!" .' !■ 'U rucd i k-i--0< /'j i! '•• t' "ll , f 1 h ii;CLno k-'.k',' . ~i, >: >- * *>-i - -i'i i m _!? i'e !i!i- kn !>'>.>, r.f m - .u han» 0 k,i hui'■■■•hnhi m. : >-!nna o k i oi o K. p.ih'k • n m ii , „i)i m loa i« ;i'"' k 1 L" ll .' huh -:t.i rar ; p,. .. ī. I; ■<i: So!eh'iU- ar, iii-i ' !!<(' i:!o i '{',u r,-5C.i kukie. poie ue rp;m -hina e ae 1 h ,i. oi' i's c i \ iii ke <) n-t h'o 1 e .. ' mo, w-ih: a' T in We!n;, 'i o l:e k»;!-'.u haih'ia n,ii h.-"! o ke kla!.iaa. ... A >r. II Un W ihin Ju!ia h'i ■ i'... ■'■■■■. . 1 k~no r.*''i-r • : ki lehulehu n" k i t •■ 'O.i -.k'- " inrt rnea t e na !im i mikioi o ir. k .ik'7'thin< o k" k:a- -• ! i '1 k >.. o j ': !w ihi :e i", - J: n■, , h.> pau ; ~ SAo . la li': • I.i < 1 ':u A no [Ll f~ • S pi ,_ •'* 1 ■ >J->I ehi h vui; - mrā l j, i, pei ti> i '■ , > ' v-v, ho >-
l ' 11 \ , M A" no ki •v i, >.*. > * - k m.i'i ] „ k u ! i > k; r, aol^ •• i< ,;lf "'•'un ' * 1 n mau p > i - - I i (i - a p.iu i" n )ho iho 1 ī t H-> ' "IH .ne lei i. i'i , k s J.. o m i i • . -n o k ' « iv ,> l.u«. a me ke hlii3i!!s. A n : li ; tuii! l:o.i opio, ttei e :nu man . u .. 1,.u < nū ko oln o k . M . I' 'i tv. , k\*.\mi\ | K-v> pv hoj <> w- t -x ia- ; li i' '.o n\ '« i o iiui i j i ' ''M i: > ;ii '<■> . ; A' .. -n 'li» .1 >\ i wv ; r % i Hk \> m i! . i o * u - o i * ■■> . • tv jiti :u oki, <:j. I ._\,i ... . ■> . • .t . aioa i *. 1 * 1 . > > r v i. I, '■} . v> !' b -» •• . f\ .> n i . v . k -i {< .. •. I ,k \i i" .r , i > - . 11 1 Ukou ,k . 1 n . ' . V " . ll! ll 1.1 1 ' - 1 u, , . :n : * i > k > 'i i <■ . - . 1 . -v h' i \ )'*v i i tH r : * .co ( hk> • ;,i >*» k kok.'.l' Li-
•na'' -■ c[jio kauiana lo\ o ke- ->lo j. ■}. o K-i Emepfira Pika-k.i-Nui rr.-: kn hoea ana mai oka la ! apou'6. U' liin keia >ukak,!> ke ki.i-l-m.i i mei hAuoli Jna no na ir.ei 'a p,.u i ■ akdakoā. * mai ma ia ~aTīhn : . 1 No ko lakou ike h'iU ana no i !ua mau kaeaea nei a lakou ei 1 maoli nei no a hiakiai ■ ■> • ro, iko laua maiu hiol'ioiv. waionohia o ke k&naka ui 1 i hoohna ia mai e ka pahaka oj ka ' 'iia kuai a la-j k.>u hoi e kaena mau ala no kaj ui i me ka hiehie o ko laua ninu kulana. * : Mahope iho o ke|a mau leo kvkaia a ke kiaaina, ua hooma-k-i hou ia na hana hulahula 'no na mea a pau i koioia no ia ahaike. ■ ■ . ■■ ,• Aua malama : a hoi na leaU*i
raf i:a hauoli nui a hfei i ka pili o kr ao, rikahi no a hoi na mea a pu» ihko ona manao hiuoli tne 'wi ok;lo mahalo a rr.e ra al'*ha-;.umoe i kaawale ae si lakou. v. >\)c 'ho la oo hoi lakou nei me ku l 'U* hoomaikai ana he nui mahKin oke kiaaiaa, kana.-al'ii f a me kona mau kaikuah.Le, a ke kiaainn hoi i kan>">t.! ■' ai i na kaeaea 'nei o |Pol ■; i: j ? - T ' ri 12 oka la lie manawa ike ia o ko'u |ahui • ia i> ua, -. he eha la hoi ma'hope aku o >ceia ahaike o olua e haa!e!e iho r,i kakou i keia kulaoakauh.'le no Mos?kao. A pehea Ia keia i kou manao e kuu Kapena Wela a me oe hoi e kay Kapena Robe Hiuka i ka. nkaii hanohano loa o kon •kaikuaina. ■ t\o!'* a maua mau kue ana, o ka mea holo i kou manao e kuu | knimiu kiuwa nei e hookoj jk:i. '. <i i.i he mea e hooluoKi ia ai k, u mau manao maikai a' pni; me ka puuwai hamama no maua. • .' ■ i E kuu kapena kaulana, ao!e .-e e o!elo he kaua, oiai, he poe kāuwa wale no kakou a pau
malalo aku o ko kakou Emepera i nioha nui ia. ■■■■ Nolaila, hoopoina loa oe i kela mau olelo.au ekuu Kapena We: f. Oi :i, h5 makemahe loa au me ka 'hialani no na kanaka koa loa e hke .ue ko olua a o ka'u poe makemake loa ia e ai pu mai mp a ? u maluna oko pipa
aina. Ua iilo keia mau a ke kiaaina i mea nana e hoihoi iini ;!oko o ua hieoa nei i na 'ioom.w;..* ana no na o]elo a ka Hmepen. O na kanaka koa loa, oia kono nru hoaai maluni *o kona P'ni.Kiina, ■ A vi ki nnkonake no i > o ka o liko ala no hoi rt« koia ki.iaui'i e hoonuhui nv.ti! I noM imua ona. ' 4 *v wilo ie h tut ko alohi no ka Makua Eme- | il m i n u ta e ka hh i: |K')k!„. j Ap : iio nae i noi aku «i i ki . 0.0 k.\ hoihoi hou ;•:: o k ..V, ir.ai: 01010 a mo k.i ( i.i. kv i a.u .iku hoi iu mau i. mo.i, ' O koia no iiuikaLi a aa hoo
'kaiukupua nei o ?\-o ! ift mai iae > .pn „ j me ka hauoli mau no _ cr,!un;i o kona mau hiohiona ke uam ;4.u ana hoi i huli keke ae ai I:,mka,'e noh'o mumule wal!' nvai jar.a no e like no me koua nno ? mau. ■■ I 'Ua iohe ae'la nu ska m.nao jo Kapena Wela. a o k-<-- ro >- 1 -?.o |hci koe e Kapena Rob;'" '-"i'ka, 'oiai, he imkkmake no -i»! • > }■ a |i kou maoao ponoi. | Aohe o'u manao e kuu «nea kiekie hanohano, ok - ine.< i 'holo iku olua manai' o ko'u 0 ■> ia. Mahalo ia oe e Kapena Robe. Hiuka, ua pau ae la no ko'u ; imau manao ano nui ia olua e. like me ka'u i kukala akn ne: i j keia' po. Ua nui ko*u hauoli i keia po | na mea ano hr<u n ki'u m?vU' r-. ka i ike ai.;l " | Nihila, e kuu mau e hoi kakou e hooliiola i k'-ia ; kee po i ioaa ia kakou k* -l i; olu maikai no na han;i oka la| : apopr>. . | Me keia mau olelo liope a ua i kiaaina nei, ua hookiiu pe !h kou iloko o na aloha aumoe mawaeia o ke kama.iin* n-e! n;i malihiai. | A iaua nei hoi i hoi. aku ;u na\ ko liina mau rumimoe a hao'e] aku la hooluolu, rn& ka . lo.aa j Wt .! ole hoi p na ntea u.-.na e hoopui wa hnmoa maikai j ana. ■ '.• -. I No ka mea t ākahi ino ia no a loaa ka m'ue maikai &na i ka ka kou mau koa opio, e 'nookun ana hoi i na mea-paahana a 10 ko laua hiau kino e.hoom£fha. no lakou iho. A kakou hoi e aui iki ■aku aie nana mawaho o kahi ha!e afn:i ra a ka kakou mau koa opio ; i ikapili hou ai i ke kamaahao oj ko laua mau lio, ma ke ahi.-hi r imalaia nei ka ahaike ma-loko o.j tka home nani o ke kiaaiua lokoi ! .■■■■■.■ I maikai. Aia hoi hoea ae ia nia ua wahi hale amara kekahi poe ma lihiili loa t ke kanaka am -ra no lakou ka nui o kanaha. Mahope iho e kona kapili ana ike kapualhao o §kekahi mau lio oua poe malihini nei, ua haalele īho la lakou I ka hale o ke kanaka amera, Ana hoi i nana iho ai i ka inoa o keia poe iloko o kana buke 'hoomanao, he poe inoa malihini wa!e 00, a no kahi a keia poe i hele aku aj ao!e i ma
iopopaiaia. j A ma ua po nei no .hoi e ike j mau ana na koa kiai i keia -poei i ka holoholo mawuho o ka pāi o ke kiaaina, aie ka loaa ole hoi j ia lakou he hoohuoi, aia he hana' ka keia poe. , 1 | Oiaī oae, he nui waie o n.i ' kanaka .e holoholo ana, a ke'la: mau maka lehulehu e h ikilo man snai ana uo ka loaa ia lakou oka maiKAva maik. i !oa e komo ai iloko o ka hale o ke ke ki iaitia i ka vva o mal.maia ana o tu lea'ei uo k-i lakeu : ke ana i lakou mmi enemi a Ukou e hahai nei. lil& nao, ao!e. e hiki, no ka nu\i, o iia aoao a pnn o ka honio o ke kiaaina, us Ipa» wa«e mai waho a kiki ilolw, ka mea j hoi nana i hoopahu.*f aku i ka lakou papa hoonohoiiohv\ a la-
kou -3 H * - ,' a ī°Aluiia, c iav c v - • ' ni" <■ wiwo 010 -i h i .ka w?« ;u, r:0 i<n m.ikn: n . :0 ko (UKOU o]ii j -i . k. i . ' • ■■•«'? 'hoeko ana i ka min-e o ke. ir • | ]kou h-jc't, me ka nana o!e! |i bopc-;ī e ma-; ( lun-! e* lok-.-;, , | j JLi';i -.-"o- I ■ k. jman.a! eioele o u ■ pot> hma!cckoJ ! nei na,- īa po, j j n i aou ne r,«t! iiui ī hooiala 'iho ai ms k.i hauoa nj k*i lvjojko ia Hn«» o kr. I'ik.m rr:ajnao ma !.r .v e I'k(_- »r.e kn iakoa i iohe 'w, e maian a'i' ,aui dh^ike no k/. lehuleh: - , jno ua iiuii en-imi ne o e hah f >i ne l .
A lak- n hoi-i h'oi aku ai no na poopf3Q oia auna like oka pakaha llmakoko e nohr> nm maloko o ke kulanakauhale a ■kakou hoi e nana aku 1 no na ouh panopano o ka . ir»o e hoopu: ni. ana i ka kakou t mau kaeieii. Ma'ke kakahiaka o kok ihi la ae, a na mea boi a piu' i ala.ae ai me ke ola kino nwikai me n.a kuia ole.
Ake kiaaina hoi i iii<ik.i:jla mai al no liua i3fi m< ; ka ana aku, pehea oluh ;v pf-he i ko lolua hiamoe āna. i A kakou mau koa-ho! i aku ai me na nmnao haurli, hr maikai loa ko laua hiamoe ana 'aoJehemau hoopui\v,,\< , noonoo, a ua hoohanoli lo- sa \:c kiaaina i kona loho ana no kai loaa ana ik i i >kou mau m-iīi--j hini oka hiamoe ana nie ka oluolu. ■- ■:■""■,-■■;
M'jhopP lho oka p; u ana o ko lakou pain? kakahiak;i, un kauoha <iku la ua kiaaina nei i kona.mau efe'e. ;h) ka h-Me an < e kukaia i na'kanaka ;i pau i!nko oonoi cm ke no ks h»-!(r>-na m ; i n ike ina ka, naka koa kaulana o ke aloalii o S * 11 / C keia kauoha a ke kiiiain;), iu : > .ko ia aku ia e nn elele !k ii r t ka nn ,ii k t lohe ana v . 5 • aka, i' > hnonaki ■. * h>4e no Ue a*e wile irv*i!
i' t- in > Knaii iol ina a l >k >1] • i ".)0 sv iie n:, 1 • ..l . uu o k s kani -sn i o k.i i < , 12 o ke aMpake i, u i hoo, i-' ' l 1 \ pn n lok.i o k' pi • pokJ me w-'io > ki pi i k . nu, o ,i t ' ■ kan,>k \ pih i .i iK'Okeke. , 1 k,i iii.iti.nva i pih i i.i i r ( |v\aho o ka hr>me o k s i i n i kan «ka, -n \ o K «pēin \\ 11. ike li..ktlo oku h n*. kc u luk ! iloko o k i hu'.kv u o v\ k tk i k.ini iiiri \ li-i a>, okj ho- k ma ■ n.i >>. w v uhai ne; mihoo' l . !;•' m v, nu' o t u * k <k 4 iana mau o ! n. Kui ti.u 5 , , ; hoo.tr. .i • ka uoii ana a n;t nuk.i o.,ik.t-
n»i, r»,i ! ->n- ma|i 3 9P ia o : A-h'! K k.-i» poe liri*'.r.koko e īmi rei < k ■ el-' o Wela h me R"b<% ar>'r lon e hookoin ka ouknu mao lenkn ; .u?;!eio, no }ca ■ .. . ft. .* '~. ■ m a "*, ke ho-koike mai np( ko oukou mnii liiehīona pepehikanaka i plhn niP 1 na manao r-lee!e o ka i i-n-'k 1« . U<r hnopuiwa loa ia o Hiuka mfk'i n ; n."i aku ai i kona k.iikn^an-a* Aia e ike nei i ua poe l'tn' ( k"ko nei, au hoi e kuhi kuhi koke Mni h 1 !) i ike 'iko hoi au • • Kc ikr- al ■ 'io anei o. A i kei i niar, !a , i-'ī.< eh* e ku mai la mno e pi f i !'t i ī»"> ouk.i po, o in ono i ni''k.'k'i ih is, ae keknhi m ileihi oka p'i eku p'iii': uki tn i: li, oia rium hookahi īīo mi:.i ui aIo koi ke?a,-ke-4kfr-io.ah 'in, a via ruii maoli na lakn'i. .i'n e manaoio nei, ua pnni
Ir?m i ki hoopuniia <nnlnl.:o o |''i|''nak-tnln!e i kpia aunn I A h ki Hkon i imnao, ai r- h:-.n;i m ii nn kaua i keia l,i. j i k i J u mau pu-panapaoa hoi i i mikauk:;in loa « kikiki pakahi m- k-> iakou mau poo, mo na poka i emi oh īho nia'nlo v! ka hineri, i .hookikina ia u keirt aunalimakōko e haaft! • iK> i keii knhnakanhale me i kn hohow.ile. Tvf n awiwi i kou manao e knn ak;v, e liookuu aku ia lakou me ko lakon manao e!~r ! o » V.i p'knha, a ma ke ah i. '5 n L'n'e U.iopakele h ai ka*M,r{e oi-uo* • k i ineino ana e li"iet ie i k* i hoikaka ift. »a Hlo loa i.\ l ws uluhua no h- ohuleiu. * O.ai, K)le o lakou ike mai i u;i ir,.iU kanaka op}o kauhna r», t kona ohana, t< I. • A n; a m p^e
!i .n" ke kulanakauhale v.ike aku ana i ka-.no-noh' . ■ Fm nae, aia ms.u ka inaka o i ka L hulohu e hooleU- pui ana i' ' *' iTi*i !* i f:ulc » o kt a kinai-' nn f i' : . it ! < Ttn% e ko i, :■ uh , rnan mo 1.7,7 } ikou, aia ma! ila! un ■■ < V n;,k, opio kihi i J noL. ■, !c-na' ,ie i—kn' hcr&. 12 ;. onoi o kt a ka kakeu ;-lan k<m opio hoi e hakMo ni'i i ko liu i in ni enemi, oia no ka *. a(i i<f kiaana i komn nui ai ke kiaakia me keia mau olelo ohooho o ka hau. {i. ]i 'i-'-m A i.i'u e hoike aku ia
o)usi e nn koa kaulana, ua hoea mai ka manawa a ko'u lahūi e ike :-i ia e kuu maukapem k;ekie n ke aloalii o Sina Pcterobft'o, V™ A't; iiO'. e aku hi, imi-.i o lakou e ike jnai hoi lakr u in-'. kanaka kan! ma oka j E<~erer *. - V j O kau pka mea kiekio a hV'"ioh:ino i mahalo nui 'ia, e i hook*) aiKi mvia mii k* haHoll !m', man .ka loaa ana ia mao 1 o kekihi nhaike. Me keia mf u olelo a ua Kapena Wela nei i ukali aku si
iau ! i fc° s|ii kiaaioa no kahi i hnrns2k I tik''ni:, no laua nnwaho 0 ka' lanai me ka makauknu mau o Hiuka me kona mau lima elu?» ms ke kuau o kana pu-p.i'napana no.Ua wa e makamakeia ai e hoohana, o'iai hoi kona . koloka kakai e kan kikepa iho ana maluna o ! ko !ana mau poohiwi. j Aka laua mriu pahikaua hoi |t: fc.«i( vi.i unn ma ko I-iua mau 1 ! ptiln'.k< ka hiehie hoi oko i lau ; mau kwUna a me ke kila'kiU ' ' Iko laua wa i oili aku ai me ike kia'-ina po waho n kh a M-.a hoi i hookaavaleia no ua mau Bea Keokeo nei o Pohni. Osa koke no ka wa o ki iehu i hooho mai ai me na !eohūro oka tnuoli, ne ka hiUi ole hoi e hoomaluia no aneaiie e hapalua iko lakou wa i ike mai ai i keia mau kanaka ui a lakou i o!e ai i ko lau.i hia maloko o ke kulana ksuh.»le, me ko lak:'u olelo ana ae ht>; ia lakou iho: Auwe! He cn.%» kanaka opio [ pni wale no ka hoi ki'ia c kauma;i nei ika ika'.ka, a i ?e la hoi kekahi. CKvjii o hua ke!a kanaka opio kaulana ioa i ka ikaika a kakou 1 lc>he ai no kona hoohaahaa an?» i n.\ poe kaul.ina loa o Sana Peter.-b ro?