Ke Au Hou, Volume III, Number 6, 14 Pepeluali 1912 — Huikau na Makau a ka Lawaia i Wailua [ARTICLE]

Huikau na Makau a ka Lawaia i Wailua

Iloko o keia mau la i hala aku la, ua hoōkomo ia mai he Olelo Hooholo e ke Kornite Alanui e hoihoi ana i na hana alanui iloko o ka lima o ka Wiliki (eneginia) i kohoia e ka Meia Deraokalaka; i kakooia e ka Papa Lunakiai Repubalika. Ma keia holo ana o keia olelo hooholo, ua ike koke ia aku e pau ana ka Luna Alanui Wilison a e komo mai ana he haole. Oka holo ana o keia Olelo Hooholo mamuli no ia o ke kakoo ana o ka Lunakiai Demokalaka, a i ka holo ana aole i hoohakalia ka Meia Demokalaka i ke kakau ana iho i kona pulima. Ina i hoole ka Meia, ina ua holo ole keia Olelo Hooholo, ma kona ano kanawai. Ua kue he ekolu o na Lunakiai i keia Olelo Hooholo, a o keia poe kue he poe Repubalika wale no. Ua holo io ua Olelo Hooholo ala, a ua lilo i Kanawai. I ka holo ana, ua koho io mai la no ka Wiliki i ka haole i haupu mua ia e lilo ana iaia ia wahi. I ka hooponopono ana i ka uku o keia haole, ua kako# hou no ka Lunakiai Demokalaka, a ua apono pu hoi ka Meia ia uku. Ua kue hou no na Repupalika i kue mua ai, a ua haule lakou, no ka mea, ua lilo ka hapanui ma kela aoao. O ka ninau nui e ulu mai ana, owai kai hewa mamuli o ke komo ana o kela haole ma kela kulana? Ke olowalu like mai nei na paia oke keena i holo ai keia mea, ua hewa like na mea apau i kakoo i keia Olelo Hooholo, a ua hewa like na poe i apono i keia haole ma ia kulana. Iloko okeia mau la o ke ahewa aku a ahewa mai, e hoomanao oukou ena makaainana i keia mau hana. Aole loa e lilo kela kulana, ina aole i apono ka Luaakiai Demokalaka ame ka Meia Demokalaka, a ina laua i aloha io i ka Lahui Hawaii, a makemake ole i ka haole malihini e paa i kela kulana, ina aole io no e lilo. Ua hanaia ka hewa, ao ko makou makemake e ike mai na poe koho balota, aohe wahi kuleana iki o ka aoao Demokalaka e olelo iho ai i ke ino o ka aoao Repupalika ma keia hoopauia ana o ke kanaka Hawaii ame ke koho ana aku i haole ma kona wahi. Ua hewa na poe apau i kakoo i keia hana, a ma ka makou nana aku, o ka mea i oi o ka hewa o ka Meia no, no ka mea nana i koho i keia Wiliki, a na keia Wiliki i koho mai Ia i keia haole, a na ka Meia no i apono aku i keia mau hana. Ina kakou e noho ana a noonoo i keia mau mea me ke akahele a hoopilimeaai ole, e ike io iho

ana no kakou, ua huikau na makau a ka lawaia i Wailua. He mau hooia ana mai keia i ka Ke Au Hou e ake mau nei e ike mai na poe koho balota. O ka aoao aole i hewa, no ka mea, o kakou no ia ka poe e ku nei ma ia aoao; a pela nohoi me kekahi aoao. Aka, o ka hewa no ke kanaka no ia .1 kakou i hoonoho aku ai ma ia kulana. O ka laau lapaau wale no e.ola ai keia ma'i, oia no ka nana pono ana ia poe a hoonele aku i ka loaa hou ana ia lakou he kuleana e paa ia kulana, a aia no iailoko 0 ko kakou mau lima e na Demokalaka ame na Repupalika. O ka makou a'o, mai koho hou aku ia poe, e nana aku a ma na poe e ikeia aku ana he poe kuokoa a he poe e hooko ana i ka lakou mau hoopaa n-e oukou ka aoao. Inr na Demokalaka, na Home Rula ame na Repubalika e hoomanao ana i keia mau oleloa'o, e hiki io mai ana no ka manawa e loaa ai he maha 1 keia lahui. Aka, i ku mai kekahi aoao e hunahuna ana i na hewa i hanaia e a e hoomaikai mai ana i na poe hana hewa ame ka hookau ana aku i ke ahewa ana maluna o ka poe i hewa ole, aole no e loaa ana ko kakou mau makemake pakahi. E lawe ae i haawina hoikeike na kakou: Eia iho ka Makai Nui a ka aoao Demokalaka; eia oia ke huki heleia nei e Kakina ma, aole he hana e hanaia me ka nele o ke komo aku o ka ihu o ka elepani, a ke ike nei kakou, ke komo mai nei na haole ma ke kulana makai, a ke lilo nei ka wae ia ana i ka poe i luhi ole a-i pilipili ole mai i ka manawa o ka hana. Ke ike nei makou, he poe wale no no kahi e mai ke paa nei i na kulana kiekie. I ka manawa nae e hoopukaia ai o keia mau mea, ua wikiwiki ae la kahi poe Demokalaka i ka olelo, aole e hiki, no ka mea, eia i na Repupalika ka mana. Ea, e ka lahui, he wahi olelo pale kaulele wale no ia ma ke kanawai, o ka oiaio, aia no i ka Makai Nui ka mana o ka wae ana i kona pualimakai. Aka, aole no ka ike ole o na Demokalaka i keia, aka, no ko lakou makemake e manao kuhihewaia mai he poe hemolele loa lakou. O keia mau hewa nae e hana mauia nei e keia Makai Nui I)'inokiiliiku, ua hewa ole īho la. O na hewa e haii.iia nei e ka Makai Nui Demokalaka, uahemolele loa no ia. A oia iho la ka mea e loaa ana ia kakoa ka Lahui, no ka mea, aia ka iini o kela ame keia aoao e hemolele lakou. O ka inea oiaio ou

oae, ua hewa na poe apau e kakoo ana i ka hewa, aole hookahi e hemo aku mai keia mea aku. Ina o ka makemake o na kanaka Hawaii e hanaia ko lakou makemake, e loaa no keia mea ke hahai ike a'o a Kk Au Hou. Mai wae hou ina kanaka i ikeia ko lakou lalau. Aia keia meailoko o kou lima, a he mea makehewa a hoopau manawa wale no ko kakou kuhikuhi ana aku na ha'i i hana ka hewa. Aole kakou e ike pono ana ika oiaio o keia mau mea ke kaulele nui loa kakou ma ka manao ana, ua hemolele oe no kou Demokalaka ana, a i ole, no kou Repupalika ana paha, a i ka manawa e hana mai ai kekahi kanaka au i koho ai i ka hewa, e huna āna oe ia hewa, no ka mea, he mea ia e eha ai kou aoao. O keia ka mea nui ma ka makou nana aku, a ina e hoomauia aku ana, e hoea aku ana kakou i kahi e nele loa ai kakou i na mea i ake nui ia e loaa. Mai kaukai nui oe i ka hewa a hai i hana ai, e nana iho oe i kau hana hewa i hana ai, a malaila no oe e hoopau ai; ke hana oe a o kela ame keia i keia mea, e ike ana np kakou, aole io no e komo hou ana na poe hooko ole i kou makemake. O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.