Ke Au Hou, Volume III, Number 4, 31 January 1912 — E KAULAI IA AUANEI PAHA NA IWI O HUA I KA LA? [ARTICLE]

E KAULAI IA AUANEI PAHA NA IWI O HUA I KA LA?

Ma na lono nupepa i loaa mai, ua maopopo loa eia aku ke Komisina Noii a hiki mai, a o ka mea kupanaha loa, e hiki mai ana me kona maopopo mua ole ame ka ike ole ia owai la oia; ma kekahi olelo ana he noii a ke ano makaikiu, a oiai he nui wale o keia poe e noho nei ma ke keena o ka Peresidena, ua hiki aku ke ike maopopo ia aole io no e nele ana ka hiki e hanaia keia hana noii me ka ike oleia o keia kanaka. Ma na pauku hope o ka ke Alii mau kumu hoopii, ua ike iho makou he mau olelo e koi aku ana i ka Peresidena, e aa aku ana ia Kiaaina Frear, e noii ia kana mau hanae kekahi Komigina, ma ke ano, e hiki ai i kela ame keia kana. ka e hoike rae ka makau ole ame ka hookono. koao ole ia aku o kana maa o hoika mai ai. A li k»kau e niina iho »1I keia hoike t ikeia ntl i kili «1« 11« n0 ttell i» m k» kslke ols

ia mai o ke ano o keia Kooiisina, alaila, aole e hiki ia kakou e hoole iho i ka loaa ole he hooniaopopo ia o ke Alii ma kona kulana Elele. Ma keia mau mea e ikeia nei, ua maopopo loa ua lawe ia ka ke Alii mau kunru hoopii me ke kuoo e ka Peresidena, a e hoolohe ia anakana mau koi ma na mea apau loa. Ina o keia iho la ke kulana, alaila, he mea maopopo loa e kaulai ia ana na iwi; a o na iwi i popopo, e lilo ana ia i mea e hoopiiikia mai ai, i ka ike oleia ana o ia mau iwi mamua aku nei. Mahope aku o ka loaa ana o keia mau mea, a pau io paha keia Kiaaina, alaila, o ka ninau, heaha ana na pomaikai e loaa mai ana ia kakoa ma ke ano Lahui? Aole anei o lakou ma no ke kohoia mai ana i Kiaaina no kakou? Ike koho hou ia ana aku o ko lakou pohai no, aole anei e loaa hou aku ana o ia poe no a e~ hana mai ana no i na hana a kakou e ike nei? Ma ka nana aku, aole no he manawa e loaa ai ia kakou o na mea i ake nui ia e keia lahui, a o ka pilikia wale 110; o ka loaa aku he mea i bi aku kona ino mamua o keia Kiaaina e noho mai nei. Aole makou e ku pale aku ana ia Frear, no ka mea, ua maopopo no ia makou aole oia i hoohui mai iaia iho me na makaainana, a i ole, ike mai a hoomaopopo mai i na pilikia e auamoia nei e ka lahui Hawaii, aka, ma na ano apau, ua nana maka mai oia, a aole ona manawa i komo mai ai e uwao no lakou. Ma na mea hoopilikia apau a kakou i ike iho nei i na makahiki o kona noho poo ana mai no keia Teritore, aole loa he manawa ana i komo mai ai e papa i na hana limanui kona mau kokua. Ma keia mau hana ana, aola makou i manao ha toea ia 9 loaa aku ai ko kakuo aaa iaia,

i.Uii. /U \J ilelliel 11 tt U 1 1 iiU iv Ukiel Lltl illUieiiO JLj^»v^»v» na Dole, e ike ana kakou oia ke Kiaaina oi aku 0 na hana inaikai ia kakou maniua o kona mau hope mai nei. Aoie ke'a he īnea kobo wale aku, aka, ua liookomo aku oia he īnau keiki kanaka jna na kulana kiekie, a na lakou no i hana ino ko 'akou maupunana, a nele lakou i na poinaikai o ke kulaua kiekie, a waia pu hoi na inoa inaikai o na keiki kanaka niahope mai o lakou. Aka, ua 'manao nae kakou e loaa ana he Kiaaina bi ae o ka inaikai mamua o S. B. l>ole, ua kue ia oia, a hiki kona wanawa i hooneeia a-e ai he kiiiana okoa. Ia manawa ua koho ia mai o Kata i Kiaaina, a wahi a kekahi poe, e loaa ana na poniaikai i na kanaka Hawaii. I ka noho ana ae o keia Kia ūna ua ikeia iho la, ua oī ae no ka o Dole, no ka mea, i ka noho ana o Kata he hookahi Wale no kanaka Hawaii e paa ana 1 ke .kulana kiekie, a o ka Kata hana mua loa o ke kii aku e kulai ae i keia kanaka Ilawaii, a hiki io no i kona pau ana. Mahope mai ua ike kakou a ua hoomaopopo pu no hoi i na hana kupono ole malalo o ka nol»o Kiaaina ana o Kata, a uaoni aku na poe apau, ma ka Ahaoleio no ka pauae oKata, a ua pau io no. Ia manawa ua manao aku kakou 0 k<:-Kiaaina hou ka mea nana e hoopau ae i na kaumaha e auamoia ana e keia Lahui. Heaha ka kakou e ike nei? Ma ka makou nana aku, aole manawa a keia Lahui i ike ai i na pilikia e like me keia maaawa, malalo o na hooponopono ana a keia Kiaaina. Ke ike nei kakou i ke ino ame ka pilihua o na hana a keia Kiaaina, a ke makemake hou aku nei kakou i Kiaaina hou. 0 ka ninau, aole.no auanei paha e loaa ke kanaka e hana mai ana i na mea e pono ai keia Lahui? Malia paha i keia loaa ana mai o keia Kiaaina hou, e like ana na hana a e 01 aku ana no paha mamua o ka ianei? O ka ninau keia e ulu mai nei iloko o makou a ia kakou e noonoo ai me ka maikai a me ke akahele, e loaa ana no he mau mea ano nui. Ka mua, aole anei e hiki ia kakou ke imi aku i alanui okoa no ka mea e pau ae ai o keia mau pilikia e kau mai nei malunn o kakou? Ke manao nei makou e hiki 'aoii no. Aole anei na kakou no e hookou mai nei i keia mau pilikia maluna o kakou iho, a kakou e*hookau aku nti m iiuna o na Kiaaina o kakou? Ke manao nei makou na kakou io no. A ke manaoio nei no hoi makou aia no he alanui i oi ae o ka maalahi mamua o keia mau hana e hana ia neima o ka hoopau ana ae i keia Kiaaina. He oiaio no paha aole no kakou e like ana maluna o oa mea apau, aka, ke waiho aku nei makou i keia

iho ai i keia mea e iki, ... . ... no i haawi aku i keia mau mea. Iloko o na koho ana no na poe Ahaolelo, ua lalau mau aku kakou i na kanaka paa ole o na manao, a o ka hopena o ka loaa no ona pilikia. Ina kakou e makaala, a e hoouna aku i ka Ahaolelo i na poe wale no e hana mai ana i ko kakou makemake o ka Lahui, aole anei e loaa ana ma o lakou la na mea e nele nei ia kakou i keia mau la? Aole anei ma o lakou la, e hiki ai e hookaawaleia ae na auamo kaumaha e kau nei maluna o kakou? Ke mauaoio nei makou e loaa io ana no a o ke alanui wale no ia e loaa mai ai na pono i keia lahui. Aka, i kii wale aku no kakou ma ka hoopau ae i ke Kiaaina, eike aku ana no kakou, e komo mai ana no na kanaka ma ia kulana e hana ole mai ai i ko kakou mau pono. Nolaila, ke manao nei makou aole ma ke Kiaaina kakou e kii ai, aka, ma na kanaka i paa ole na ihu i ke kaula, e huki heleia ai ma nawahi i ma* kemake ia e ka poe a kakou e hoao nei e kue aku, A loaa ia kakou na kanaka kuokoa, alaila ka hoi, loaa ka mea nana e wehe ae na auamo kaumaha e haaweia nei e keia lahui. Ē olelo mai auanei paha kekahi poe, malia pa» ha hoi i ka pau ana ae o keia Kiaaina e loaa mai hoi he kanaka oi ae o ka maikai, a ina no aole e loaa ana he kanaka oi ae o ka maikai, e loaa ana no he kanaka hou, no ka mea, ua iho loa ka ianei hana. Ae, oka olelo no kena i kamanawa enoho ana o Dole makekulana Kiaaina, a ikona pau ana ua olelo hou ia no no Kata, a pau no oia, ke hapai hou ia mai nei no kena ano olelo. Aole anei oia ka oiaio? E hooia mai ana oukou, a e maopopo ana ia oukou, aole io no ma ke Kiaaina kakou e kii ai, aka, ma na wahaolelo a kakou,na poe nana e hana mai nei na kanawai. Ke olelo mai nei kekahi poe, a heaha ka hoi kou mea o ke kii ole ana i mau kanaka kuokoa io hoi; aole, kii no oukou ina poe i paa na ihu ike kauia. Ae, ua kii io no kakou ma na kanaka oia ano, aole no ka makemake ae, aka, no ka hiki ole ke alo ae. Ua ike mai no oukou, ua nahaha kakou, aa lele liilii ma na aoao kalai iina like ole, a e hoao ana kela ame keia e lanakila kona aoaoiho, a ma ia hana ana ua koho aku kakou i na kanaka me ka nana ole i kona paa ame kona kuokoa. Aka, ke ike nei kakou o na kaumaha apau eia malunao kakou, a o ka kakou hana e hana ai o ka hookaa* wale ae i keia mau pilikia, a oia ka Au HoU e a'o aku nei. Ke koi ikaika aku nei makou ika la» hui e noonoo me ke akahele i ka makou mau a'o, a ina ua manao oukou e ka lahui ua hewa makou, alaila, e moe pu ana ko makou mau manao. Aka hoi, i lilo i mea noonoo nui ia a lilo \ mea manao ia e hoao, ua makaukau makou no ke komo ana aku e hoao. Me na manaolana e lilo io ana keia i mea noonoo akaheleia e kakou, ke hooki nei makou me na manao maikai.