Ke Au Hou, Volume III, Number 4, 31 January 1912 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]
He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU
Ika makaukau ana o na mea apau i noho ai lakou a hoonuu i na ono like ole o na io dia palupalu ame kekahi mau mea ai e ae, a iloko oia wa i hai aku ai ka Naita o ka Aahu Eleele ia Odisa no ka hiki ole iaia ke noho loihi hou iho, a oiai ua ike iho la no oia iaia iloko o ke kulana maikai, no ia mea, he mea pono iaia ke hoomau aku ma kana huakai hele. Ua nonai pu mai la nohoi oia ia Odisa, ua makemake oia e hookuu ia aku o Wamaba e hele pu me ia i loaa ai ona alakai no ka lawe ana aku iaia no loko o ua ululaau ahiu ala o Pelekane, kahi hoi i kau nui ia ka weli e na poe kaahele. Aole oia wale, aka, ua hai pu mai la oia i kona makemake ia Odisa e halawai pu laua ma Conigabora ilokoo ka hale kakela o Atelana, oiai he manaoio ko ua naita ala o ka aahu eleele, aia ilaila kahi i akoakoa ai o na pilikanaka ame na pilikoko oua Naita Odisa nei. Ua manaoio oia aia ilaila o Cederica ka makuakane o ua opio ala, a no ia mea oia i ake ai e hui pu laua malaila. "Ma Conigabora kaua e hui ma ka hale kakela o Atelana ka mea i make, a he manaolana ko'u, aia ilaila o Cederica kou makuakane e malama ana i ka ahaaina no kona mau pilikana, a ua ake nui au e loaa lakou ia'u malaila." Oia ka ua Odisa la i pane aku ai: "Owau ao hoi kekahi i manao e hele no laila, a ua makemake nohoi au e hele pu aku me oe." Aka, aohe ae o ka naita aahu eleele ia mau olelo a Odisa, hopu mai la ua naita ala i na lima o Odisa a lulu iho la me ka pumehana. Haka pono mai'la na maka noii o ua naita ala oka aahu eleele a pane mai la: "E hooluolu ia oe iho i nei la, i loaa ai ia oe he ikaika kupono no kou hele ana ae i ka la apopo, oiai, aole au e haalele ana i kela hale kakela a hiki i kou hoea ana ac ilaila, a oa'u auanei e kupale mai nou ma na m apiUi
"A ke manaolana pu nei au, mahope iho o ka'u mau hoolauna maikai ana me kou ohana apau i nei la, a i ole i nei po, e hoopauia ai na ao hakumileuma poluluhi e hekau nei maluna o kou ma* kuakane nou, ka mea hoi e alai nei i ka moekahi ana o kou alahele e kuu naita maikai ma kou kuamoo o keia mua aku.'' . . *■ Ua hoomaha iho la oia i kana kamailio ana no kekahi mau minute, alaila, olelo hou mailaoia: "Aole o'u makemake i alakai e aku ke hele pume a'u, o Wamaha wale no, ka mea hiki ke hookohukohu kahunapule, a ke olelo ma na ano olelo hepa ano apiki, oiai he hauoli loa au ia ano olelo i loaa iaia wale no, aole i kekahi poe." No ka maopopo ana ia Odisa ka manao o kona haku, nolaila, aole oia i hoomau aku i ke noi hou ana e hele pu laua, malia paha aia no paha he papahana okoa ka ua naita eleele ala e hele nei me ko ka naita Odisa hele pu ole aku, a ua hoopau wale iho la oia i kona manao. I ke kuu ana iho o na olelo a ka naita aahu eleele, oia ka wa i pane alawiki mai ai o Wamaha: "Ua pololei oe e ka Naita Eleele, o kaua pu io no ke hele i nei la i kahunapule nou, i loaa ka mea nana e haipule kau mau wahi e hele ai, noka mea ua paulele au i ka lilo ana i alakai a i kokua nou, a oia nei no ke noho iho a hele pu ae me ka haku opio mahope. "He manaoio ko'u aole no paha he feea ahiu i koe o keia ululaau mai ke kauwa pana pua mai a ka opio lena kakaka, e hiki ai ke hoopoino mai ia laua nei ke noho kokoolua iho me ke kokua ole ia aku. "O kekahi nohoi o ka'u mau mea i makemakē loa ai e heie pu kaua, i ike pono aku ai au i ka ahaaina o ka hoolewa o Atelana, oiai, ina aole e lawa pono ana i ka poe hela aku e ai, t ala auioei oia mai ka make mai e a'o ia kakw i ki kukli k|
ikeia aku la na helehelena minoaka maluna o lakou apau no.keia mau olelo a ka hepa hookolohe nui wale, aka, aia no oia ke hoomau mai la i ke kamailio ana i kana mau olelo hooloelea me ke kuoo nui, <4 E paulele mau ana no au ia oe ina wa apau. e ka naita maikai/' ae la oia me ka hapai pu ana ae i na poohiwi a pane mai la : "Eia ka hoi ka mea i oi loa aku o ke koikoi e Sa Naita maikai, e hooiia ana ko ? u paulele ia oe, ke nonoi aku oe i kuu haku oehaa, e kala mai ia'u ke hoomaikai aku no ka nui o na pauaka i lo la iaia. ?, U E Sa hepa wahi aka Naita Eleele, "Pehea la e loaa mai ai ka pomaikai oi loa ma ka'u noi ana aku i kou haku, ina e hamau ka hapa o kou ike? A oiā ka'u e nonoi aku nei, e hai mai oe ia'u no kjeia mea?" Pane aku la ka hepa: "E Sa Naita, ke manaoio nei au he nui a lehulehu wale aku na mea i - hiki i kou akamai olelo ke kokua mai ia'u, oiai, e hoomanao iho oe he kauwa hikiwawe loa au i ka ike aku i ka aoao makapo o ko'u hoa ha'iha'iolelo ame ka aoao malamalama, a ua lawa pu no au me na makaukau e hiki ai ia'u ke hoomalumalu iho ia'u ma ka aoao lulu i ka wa e pa pukiki mai ai o kona mau manao ioena. "Eia nae, o ke kupaa oia mau mea apau loa, ua hiki no ke wawahiia iho e ke kanaka koa elike me kou ano, pela no e hiki ai ia oe ke hookele aku imua o ke au kokoia ikaika ame na makani hele uluulu o keia noho honua ana, me ka loaa ole mai he mea nana e akeakea mai i kona alahele. Nolaila, e Sa Naita maikai, i kou wa auanei ehoomalielie aku ai i kuu haku ke hiki aku kaua, ke manaoio nei au o oe ana no kekahi e keakea ana ke ano okalakala mai oia." Oia no ka wa i pane mai ai ka NaitaOdisa: "E Sa Naita o ka Laka-kupee, ke hopohopo nei au i kou koho ana i keia hepa a ka puni kamailio nui wale, a he ano kupono ole i alakai nou, aka, he nani no ia na kou makemake no e kuu haku maikai. "J)ia nae hoi ua pau loa na alanui ame na kuono o keia mau ululaau i ka moakaka iaia elike me ke ahuwale i ke awakea ku kanono o ka la, a ke hooia aku nei au ia oe, o keia kauwa au e ike hapa wale nei no i nei wa, ua oi aku kona paulele mamua o ko ka pahikai?a." "Aole no a'u kue ana aku i kana mau mea a pau loa e hana mai ai elike me kona makemake," wahi aka naita 9ka laka-kupee, H 0 ka'u wale
ai i ka'u wahi ell a u.,., .. nei ia oe. "Nolaila, o ke aloha no kou e kuu Wilefei > e» da ahonui, a ke kauoha paa nei au ia oe, mai no oe a hele ae i keia la a hiki ike kakahiaka o ka ' la apopo, alaila haalele iho oe ianei a imi ae a loaa au. Ake manaolana nei au, e loaa ana ia oe he mahu nui ame ka oluolu kupono no ka hooko ana i kekahi apana hana ano nui a koikoi e kali maila ia oe a ia kaua pu." laia e olelo ana pela, haawi aku la oia i kona lima iloko o ka Odisa mau puili ana, a oia ka ua naita opio la i honi iho ai i ka Neita oka LakaKupee me kona mau lehelehe, me na waimaka e hiolo makawalu ana mai kona mau lihilihi iho, oiai hoi o loko ona e luaieleia ana e na manao like ole he nui. Me ia mau hiohiona i haalele iho ai ka Naita o ka LaKa-kupee ia wahi, a hoomaka aku la kona lio e nee me ka ukali pu ia e W»maba kona hoahele, a aia hoi ka Naita Odisa ke nana hoomau mai la mahope o laua a hiki i ko laua nalo ana aku iloko o ka hu'a o ka ululaau e pohai mai ana ma kekahi aoao o kahi ana e noho ana, a oiakona wa i hoi aku ai iloko o ka h^le. Ua hoohalaia ia manawa r wa no ua N?.ita Odisa nei e noho ai me ka noonoo nui ana i na mahele manao elua. Ka mua, ka hana akonāhaku e hele ala; a o ka lua, ke ano o kona hoea ana aku imua o kona makuakane i hookae mai iaia ma ke kauoha a ka Naita o ka Laka-kupee. I ka pau ana ae o ka naluea o kona mau noonoo, a mahope hoi o ka hookuu ana o na hana hoomanao kakahiaka a ke kahunapule, hoouna aku la oia i kana kauwa hoolohe Guruta no ke kii ana i ka makua hemolele no ka hele ana mai e nana iaia, a oia no ka wa o ua kahunapule hapauea ala i hele awiwi mai ai no ke ake ana e ike iko Odisa kulana olakino. I kona hoea ana mai, ua pane koke aku la o Odisa: "E ka Makua, ke ike nei au ika pii emoole ana ae o ka maikai o ko'u olakino; a o ka puka i eha ai, ua maikai mamuli o ka hoola hikiwawe ia ana e kau laau lapaau hoola kupanaha. Ke ike nei nohoi au, ua lawa maoli no ko'u ikaika e hiki ai ia'u ke komo hou i kuu kapa kila, a pela au i manao ai o ka hana oi loa aku ia o ka maikai, oiai, ua uluhua nui loa ia au no ka noho loihi aoa ma keia wahi me ka hana ole, a ua poho wale ia mau la me ka hglw ole. Kewmii* an«.)