Ke Au Hou, Volume II, Number 13, 29 Malaki 1911 — He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU [ARTICLE]

He Moolelo no ke Ahi o Enelani Sa Naita Odisa KA METALA DALA O KE KE'A HEMOLELE-KE KAE'AE'A O KE KAHUA MOKOMOKO O ASABE-KA MEA I KAPAIA KA ILIO HANU MEHEU POHIHIHI, A I OLE, O KA NAITA HELE-ULUULU

Ua aahu ia ua Barona nei rae ka lole ano hnlu hipa i hanaia a pili pono, a ua kikohukohu ia nae e na kohu o ke kapakila, a he pahi pokole ke paa ana ma kona apo opu, ame ka huihui ki e l«walewa ana ma kona aoao akau. 0 na kauwa elua e hele pu ana me ia, ua wehe ia ko laua mau. kapa o waho, a he lakeke ko laua maluna, me na lole wawae ekekei, ua unuunu ia'mai nae na pulima o ko laua mau lakeke a kau iluna, a ke nana aku me he mau kanaka pepehi bipi la. . He mau hinai liilii i ko laua mau lima, a ia laua i komo aku ai i ke keena pouli o ka ludaio, ku iki iho la laua malaila, a hiki i ka wa a Forona de Bufa i ki hou aku ai i na puka o ke keena a paa. Me kona hele malie ana aku i kahi o ka ludaio e noho ana, liaka pono aku la kona mau maka, me he mea la e hoomaka'uka'u ana, aka, ke nana aku, aia no.he mau hiona o ke kaumaha e hekau ana maluna o ka ludaio, a ua lanakila aku hoi ia ano hana ana maluna o Isaaka. A me ia ano hoonahoa, a ano mumule o ka ludaio, pela no oia i nana lealea aku ai i ka Barona aole i wehe ae i kona papale, aole nohoi i ekemu mai, ak . aia nae oia ke noonoo la, o kona pepehi ia mai . make, oia ka mea imua o kona alo. Leha ae la o Isaaka e nana i kona enemi e ku nei me ke kilakila, me he manu aeto la i makaukau e popoi iho i k&na mea ai, oiai he ekolu kapuai ke kowa mawaena o laua, oia no ka wa ana i huli ae ai a kauoha aku la i kekahi o na kauwa e hele mai. Ia wa no i hele mai ai ke kauwa Bunita me ka lawe pu mai i ka hinai me ia, a o na waiwai o loko he mau mea kaupaona, ame na halani, waiho iho la ma na wawae o ua Barona nei, a hoi hou aku la no ma kona wahi mua i ku ai. He ano hoomaka'uka'u ke ano o ua mau kau-

wa la, me he la ke nana aku, ua piha ko laua mau puuwai i ka makona, oiai ua maopopo no ia laua e hana ia ana kekahi hana ku i ka hoomainoino maloko o ke keena, a ia wa akahi no o Forona <ie Bufa a kamailio, me ka pane ana aku: "E ka ilio ino o ka hanauna i hoino ia, e nana mai oe i keia mau mea ana kaupaona.'' Pane mai la ka ludaio me # ka leo nawaliwali: "Ua ike au." "Ae, ua ike oe ma keia mea ana," wahi a Forona de Bufa, ''e kaupaona oe i hookahi tausani paona dala maoli no'u, elike me ke ana pololei ana o na mea dala ma ka hale towela o Ladana, oia kou uku panai e puka aku ai oe i waho 0 keia keena." "E Aberahama hemolele,'* wahi a ka ludaio me ka leo nawaliwali, "e hoolohe ia anei na koi ana ake kanaka elike me keia? Owai la ke aa e haawi aku i hookahi tausani paona dala maoli no ka hoolohe aua i na kaao o ka poe keaka nika? A owai la ke kanaka i lioopomaikai ia tne keia puu dala nui? 'Ua nele loa maloko o na paia pohaku o loka ame na hale noho o ko'u mau hoa ludaio o ko'u hanauna ponoi e hiki ai ke loaa, a ke kaili niai 1 puu dala nui au i kauoha mai nei." "Na'u aku ia e noonoo hou," wahi a Bufa, "ina aole e loaa ana ka huina o na dala elike me ia ma ke dala maoli, e pono no ke haawi ia mai ma k© gula, aole no au e haalele i ke gula. Penei nae ke ano ke uku ia ma ke gula, eono paona dala no ka paona gula hookahi, a )iiki i ka pau ana o na paona dala he tausani, alaila, hookuuia aku oe e hele mailoko aku o keia mau paia, a e hiki ole ai i kou puuwai ke manao iho, he mau hana pulapu wale iho 110 keia."

"E ka naita hanohano," walii a ka liulaio, "e aloha mai oe ia'u, he elenuikule au, a lie ilihune, aole nolioi he mea nana e malama mai, pela au i manao ai, aole he pomaikai o na hoopai ana mai o keia ano maluna o'u, a he hana lapuwale nohoi ka hehi wale ana iho i ka mu kolo elike me a'u nei." Pane aku la ka naita: "He elemakule io no oe, aka, he mea hilahila nae no na poe e ae ke hookuu aku e ulu hou na ohohina iloko o ka waiwai ame ka pomaikai. He nawaliwali io no kou kino, aka, i ka wa hea nae e loaa ai i ka ludaio ka puuwai ame na lima kakauha? Aka, aole i kana mai o kou waiwai.'' "Ke hoohiki aku nei au ia oe e ka naita hanohano, ma o na mea la a pau a makou i manaoio ai, a ma na la hoi a pau a kakou i manaoio like ai, aole o'u wai Aole i pau pono mai ka huaolelo waiwai a ka ludaio, o ko ka Noremana pane koke ae la no ia: "Mai hoohiki wahahee oe, aole e wikiwiki kou hoole ana pela, i mea e sila ia ai kou hopena, ke paakiki nei oe e ke kanaka i hookaeia, e paakiki ana nae paha oe a hiki i wa e ike ai i ka hana e kali ia nei nou ea?" Pane aku la ka ludaio: "Aole, ke hoohiki nei au ma ka mea ala au i manaoio ole ai, a ma ke Kauolia Hou la i a'o ia ai ko inakou ekalesia, a ma o na ki la i haawi ia ai iaia, nana e hoopaa a e wehe, ua oi aku ka hohonu o ka'u mau mea i manao ai e hooko. "E hoomanao iho oe, o keia keena pouli aole keia he wahi no na hana hoomakeaka wale ia maloko nei o keia keena i make ai na poe i oi pa tausani aku ko lakou kiekie i kou, me ka lohe ole ia o ko lakou wahi i waiho ai, aka, nou, he make hoomalielie ia kou, a hiki i kou make loa ana aku. I mea nae hoi e ahona iki ai ka make ana o ua poe kiekie la mamua o kou, he mea pono paha e ike maka oe." Kahea aku la oia i ka lua o na kauwa, ma ka olelo Suria: "E hele mai a e wehe ae ina mea iloko o ka lua o ka hinai," a iloko o laila, he lanahu, he mau upa makani ame ka aila. oka wa no ia i ho-a ai o kekahi i ke ahi, a o kekahi hoi haliao aku la i ka lanahu iloko o ke kapuahi hao kahiko i hoike mua ia aku nei, a puliipuhi akula laua i ka upamakani a hiki i ke okooko okoa ana o ke ahi.

"K nana e Isaaka, ,> wahi a Forona de Bufa, "nia kela mau ulili hao maluna o na lanahu ahi kou wahi e moe a-i, i pumehana, a o keia kauwa kou mea nana e liamo i kou ili me ka aila, a na iala e puhipuhi i ke ahi. "Ano i keia wa e noonoo ai oe a hoike mai i ka mea pono i koii manao, e kau paha ia oe iluna o ke kaupaona, a i ole, e uku mai i ke dala, he hookahi tausani paona, aia no ia oe ia? Ua hooliiki au, ma ke poo o kuu makuakane aole oe e hookuu ia ma kekahi ano e ae." "He mea hiki ole ke manaoio ia ka oiaio o kau mau olelo e hoopuka mai nei, no ka mea, o ke Akiia niaikai nana i haua mai na kanaka *a pau, aole loa oia i ae e hana mai i kekahi puuwai manao hoomainoino elike me keia." <( E Isaaka," wahi a Bufa, "aole e hiki ia oe ke manaoio pela, o kau paha i manao ai he mea hiki wale au ke maliu i na olelo hooweliweli, aole * loa pela, oiai, ua maa loa au i naVahi o ke kaua iloko ona haunaeie nui ame na powa. Mau tausani o kuu mau lioahanau karistiano i nonoi mai e hoopakele ia lakou mailoko mai o ka make a ka pahikaua, ke ahi, ke koi ame na kaula li, aole loa au i hoopakele aku i kekahi o lakou, a pehea e hiki ai ia'u ke hoolohe aku i na noi ana mai a kekahi ludaio elike me oe? "0 kau paha e manao nei, o keia mau kauwa ke alolia ana ia oe? Aole! Aole loa laua lie mau kanaka i ike ko laua mau puuwai i ke aloha, aole i ke kanawai o ka ekalesia ame ko ka aina, o ka laua kanawai e hooko ai, o ka makemake o ko laua haku. "Mai manao oe e komo ana ke aloha iloko o laua, aole laua i lohe i kau olelo, o ko'u makemake ka laua e hooko ai, a o ka'u olelo ka laua i lohe, aole o kau." Ia wa huli ae la oia a kahea aku la i na kauwa: "E na kauwa, e hopu iaia a e wehe i kona mau kepa, a e nana hoi Wkou ina he hiki i na kupuna o kona lahui ke kokua mai iaia." Hele niai la na kauwa a hopu iho la iaia a kaikai ae la iluna, a me ke kali ana o ua mau kauwa la i ka mea e kauoha ia aku ai, nana aku la ka ludaio i na helehelena o na kauwa, a mahope ia Forona de Bufa me ka manao e loaa mai ana kekahi huaolelo o ke aloha, aka, ike aku la oia ua kikohu ia ko lakou mau puuwai e kaino.

Huli ii6U ae la ua ludaio nei a nana aku la i kahi ona e koala ia aku ai, e hulili ana ka a ana a ke alii, ua enaena, a ike iho la oia aole no e nele ana kona kaulia iluna o ke ahi, ame ia inau nune e nu ana iloko o kona umauma, pane aku la oia i ka Barona: <l E uku 110 au i hookahi tausani paōna dala," hoomaha iho la oia a puana hou ae la, "maiuuli nae o ke kokua ana mai a kuu mau hoaloha, e hele' aku ana au e noi ma na ipuka o ko makou mau hale Haiawai. Pono nae hoi au ke lohe mua mahea, a i ka wa hea e hoouna aku ai au i ke elala?" "Maanei," wahi a Forona de Bufa, "maanei 110 e haawi ia mai ai, ma ke kaupaona pololei ia ana maloko nei-o keia keena pouli, a mai manao oe e kaawale aku ana oe mai kuu maka aku a hi.ki i kou wa e uku mai ai." "Heaha ka hoike oiaio e maopopo ai ko'u palekana maluhia mahope iho o ko'u uku ana aku i ke tausani paona?" wahi a ka iuelaio. Pane mai la ka Noremana: "0 na huaolelo a ka Noremana hanohauo, a o ka oiaio o ke alii Noremana, ua oi aku kona maemae mamua o ke gula aliali maikai, ame ke dala a pau o kou ohana a pau loa." "E kala mai ia'u e ke alii hanohano," wahi a Isaaka, "oiai au e kamailio aku ana imua ou." "Pehea la auanei au e hilinai aku ai i na huaolelo a ka mea i paulele ole mai i ka'u mau huaolelo?" "Aole loa e hiki ia oe ke manao iho pela e ka ludaio," wahi a ka naita, e hoomanao iho oe, ina oe e noho ana ma kou keena waiwai ma loka, a ina i hele aku au e nonoi ia oe, e haawi hoaie mai i kekahi mau sekela, alaila, ma kau kauoha auanei e akaka ai ka manawa e hoihoi aku ai i ko'u aie īa oe. "Oiai oe i keia manawa iloko o ko'u keena waiwai i keia manawa, no'u ka mana e liaawi aku ai i ka manawa nou e uku mai ai i na dala ame ka nui oia mau dala au e haawi mai ai. Ua loaa oe ia'u, a nolaila, aole loa oe e hiki ke kue mai i ka uku a'u e koi aku ai ia oe, a aole nohoi e hiki ana ia oe ke hoemi iho malalo o ka heluna a'u i hoike ae mua nei." Kolou iho la ka ludaio me ke ano kaumaha, a pane aku la: "E ae mai oe e hookuu mai ia'u

a hol me ka ukali pu la e ko'u mau hoa i helē mai ai. E hai au ia oe me ka pololei, ua hoowahawaha mai no lakou ia'u no ko'u ludaio ana, aka, ua aloha mai nae ia'u i ko'u wa i loohia ai i ka poiuo, aua kali ko lakou huakai no'u ma ke alauui, no ke kokua ana mai ia'u. "Mamuli oia hana aloha a lakou ia'u, i loaa like ai makou a pau loa ika poino, ano ia mea la, he mea pono e haawi aku au na lakou i ke wahi makana i keia wa, ma ke ano he uku panai no ka lakou i hana maikai mai ai ia'u." "Ke manao nei anei oe e ka ladaio e kokua ma ka iiku ana ina Sak«na kekahi? Aole loa pela, wahi a Foroua <le Bufa, "oiai oko lakou uku he ano okoa loa ae ia i kou. E hoomanao iho oe eka ludaio, o kou wale iho no ka'u e noi aku nei ia oe me ke komo pu ole mai o ko lakou.'' <l Pela io nei,owau wale no?" wahi a lsaaka, "owau wale no anei ke hookuu ia, ame kuu makamaka i loohia i ka eha?" # "Ehia a'u manawa e hai aku ai ia oe i ka lohe i na pepeiao o ke keiki a Isaaka? E hoomanao iho oe, ia oe wale no, aole i kekahi mea e aku, a mawaena ona mea elua i waiho ia aku nau e koho, aia malaila ko'u noonoo ana no kou uku iho, a iloko o ka hapalua o ka la e uku ia mai ai." "Oia io ka,'' wahi a ka ludaio, "e hoolohe mai oe ia'u ma o kela puu dala nui la afl e noi mai nei ia'u, i uku panai no ko'u mau," maanei i hoomaha iho ai oia me ke ano hopohopo, o hoopii hou ia ka ena o ka Noremana, ke hoopuka aku oia i ka huaolelo powa. E hoomauia, aku ana.