Ke Au Hou, Volume I, Number 27, 2 November 1910 — HE MOOLELO NO KA Hookumuia Ana o na Paemoku o Hawaii Nei AME KA HOOLAUKANAKA ANA I HOIKEIA MA NA MELE HAWAII KAHIKO Houluuluia e John H. Wise [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA Hookumuia Ana o na Paemoku o Hawaii Nei AME KA HOOLAUKANAKA ANA I HOIKEIA MA NA MELE HAWAII KAHIKO

Houluuluia e John H. Wise

Na Welaahilani kane ame Owe wahine mai o Kahikoluamea, a na Kahikoluamea ame Kupulanakehau mai o Wakea» Lihauula ame Makulu, a mai keia hanauna mai i hookumuia mai ai ka oihanakahuna e Lihauula. Eia nae, ma ka moolelp hoi o Wakea, ua hoikeia malaila, nana ponoi no i hoonoho aku ia Hikinaakala kana keiki muli i kahuna kapu heiau, a ma Waolani i Nuuanu oia i kukulu ai i kana heiau mua loa i ka wa mahope iho o ka hanau ana o Hoohokukalani kona kaikuahine me Papa kona makuahine ponoi. Ua loaa mai keia moe makuakane a kaikama hine ana o laua mamuli o ko Wakea makahehi ana i ka ui o Hoohokukalani kana kaikamahine, a penei o Wakea i manao ai e hana i wahi e 1 oaa ai o Hoohokukalani kana kaikamahine iaia, oiai e noho pu ana no laua me Papa kana wahine. Mamuli o keia makahehi o Wakea i ka ui o Hoohokukalani, imi iho la oia i manawa kupono e komo aku ai i ua kaikamahine nei ana, a no ka moe ole o keia noonoo ona kono aku la oia i kona kahuna oia o Hikinaakala, a i ka hiki ana mai ua hoike aku la ua Wakea nei i kona manao mai ka mua a ka hope. Pane mai la ua kahuna nei ona: "Auhea oe, he hookahi wale no a'u alahele e ike ala e hooko ia ai o ko makemake." "Heaha ia alahele?''wahi a Wakea. "O ke apuhi no o kaua ia Papa i ko wahine, oia wale no ke ala e hookoia ai a e makalahia ai o koli'a." "Alaila, pehea kaua e apuhi ai?" "Penei kaua e hana ai," wahi a ua kahuna nei ona, "e hoana e kaua i mau po kapu nou, a oia na po i o Ku, oia mau po, aole e ikeia mai ko wahine ia oe, aole i ka ohana, a e noho kapu loa ia elike nohoi me kou kapu ana. "Na'u ponoi e hele aku e hai iaia, na ke Akua mai keia mau po kapu, a pela auanei e kaawale ai

olua, a loaa ka hoi ka wa kupono ou e ike ai oe i ko kaikamahine, a hookoia nohoi ko makemake, a 0 ka makalahia no ka hoi ia o ko li'a." 0 ka ae aku la no ia o ua Wakea nei i ke a'o a kona kahuna, nolaila, hele aku la ia a hai aku la ia Papa i keia mau olelo apau 'no ke kapu o ke kane ana, a hai pu'aku la he kauoha keia mai ke Akua mai i ua kahuna ala b Wakea. Ua puni loa iho la o Papa, a he mea maikai wale iho la no ia i kona noonoo, me ka manaoio loa he kauoha io la keia mai ke Akua mai, nolaila, 1 ka elua o na po i kapu ai i komo aku ai o Wakea i o Hoohokukalani ala, a mamuli iho la oia i lilo ai na po o Ku i mau po kapu heiau, a kapu kahuna nohoi no ko Hawaii nei oihana kahuna ma ia hope mai. Ma ia au manawa e nee ana ma ia hope mai, i hoomahuahuaia ae ai ka oihana kahuna i laweiaweia elike me na manaoio pili hoomana oia au, a ma ka manaoio o keia lahui kahiko, o ka oihana kahuna oia wale no ke alanui poloiei ma ona ala e hiki ai ke kuka pu ke kanaka me ke Akua, he leo no a he leo. Nolaila, i ka lawe ana mai i na kahua e hiki ai ke hoomaopopo pono aku i ka lawelaweia ana o ka oihana kahuna, e loaa auanei iloko o keia mau mahele nui e paneeia aku nei: Akahi: Ka manao oko Hawaii nei poe kahiko i ka uiana Akua i mahae ia Alua: Ka manaoio oka poe k Mko, mai ke Akua wale mai no e loaa mai ai ka mana oka oihaua Kahuna. Ekolu: Na mahele uui o ka oihana Kahuna ma ka manao o ka poe kahiko. Eha: Na kulana like ole oka oihana Kahuna i lawelawe ia ai e ka poe kahiko. Ika hoakaka ana aku i ka niahele ekahi o keia kukulu manao, e loaa auanei penei: O ka m&nao o ka poe kahiko o Hawaii nei» no "ka mana akua i mahae ia" penei no ia:

0 keia mahele i lawe ia mai a huipu me na hoakaka, he mau mea wale no ia e liooinapopo mai ana ia kakou ina keia kamailio ana i na manaoio i loaa i ko kakou mau kupuna, a i akaka ai ia kakou, ko lakou manaoio i kalii i loaa mai ai he mana ano Akua, i na mea apau loa i hoakua ia e lakou ike au kahiko, a i kapa ia aku ai hoi ua mau hana la e kahi poe he pegana. A i mea e maopopo ai'ka manaoio oia poe, pela i lawe ia mai ai kekahi mau manao mai ke au mai o ka "Polikua Puhoho" oia ke au aole he lani, a aole he honua. Eia nae hoi, ma ka mookuauhau-akua, ua hai maopopo le'a loa ia, aia he ekolu mau Akua, oia hoi o Kanenuiakea, Kunuiakea, a me Lononuiakea, a i kahea ia ae hoi ma ka hoopokole ana iho, o Kane, o Ku a me Lono. < He mau mea keia ekolu i likeko lakou mana, ka ike ame ka ikaika me ko ke Akua, a i ko lakou hoohuipu ia ana i kapa p@no ia aku ai lakou apau loa ma ka inoa hui a nui o "Kapukuiakua " Ke ano o koia huaolelo "Kapukuiakua;" oia keia, he lehulehu, kini, mano, a lau na kino o ke Akua, o keia iho la ko lakou lioike ano nui ana, apela i kapa mau ia aku ai he kino paee a laumanamana. Ia au, e waiho ana ka lionua me ke ololielohe a maluna iho o ka honua ka pouli, oia hoi ka "Poliku Puhoho" a'u i olelo mua ae nei, he wahine kona ano, aua loaa mikī koua inoa mamuli o ka waiho pouli ana o na mea apau oia au. A nona ka inoa i kapa pono ia aku ai e na poe apau oia au o 'Kahuli-kahelanuiakea-o-ko-nouli-ohu-panopano-puhoho," a ma ka mauao o ka poe kahiko oia ka wahine a Kapukuiakua, a mai ia laua mai i hoopiha a hoolaupa'i ia ai, a hoolu'a ia na keiki akua, a i kapaia ia aku na "Ulalele." Ma neia wahi la e hiki ole ai i ke akamai o na keiki a kauaka ke helu aku, 110 ko lakou kinikini, a lehulehu, a mai keia Kanenuiakea ka inoa Kane i loaa ai a hookahua ia mai ai ke kahea ia ana ona Kane a liiki mai ia kakou i neia la o olelo ia nei. Ma ka moolelo hoi a ka poe Hebera i hoike ia ai ma ka Baibala, ua kapaia aku kona inoa o lehova Sabaota, a o kona unuhiia ana o leliova o nalehuiehu. Aole anei ia'i like me ko keia au e nee nei?

A ua manao ka poe kahiko i ka hooknma ia aaa o ka honua ia manawa, no ka hoomaka ana e uaahae ina kino o Kane. Ma kekahi mele kahiko i kapaia, he pule hooulu na kahuha; penei: O Kane o Ku a me Lono, Loaa ka lani a me ka honua, Hoeu kukupu inana, Ku iluna o ka moku, 0 ka moana nui a Kane, 1 ka i'a iki a Kane. S % I ka i'a nui hihimanu a Kane, Eia hoi ke mele e pili ana i na haku: 0 na lalani hoku a Kane, 0 na hoku i ka nuu paa, 0 na hoku i kakia ia, 1 paa i ka ili lani'a Kane, , O na hoku i Kahakaha-kea, O na hoku kapu a Kane, O kini, o ka lau, o m9.no o ka hoku, 0 ka hoku ula a Kane he īewa, Mahina nui a Kane, Ka La nui a Kane, 1 hoolewa ia i ka lewa nui a Kane. Ke ike nei kakou ma keia mau mele i ka mahele ia ana o na Kane iloko o ka moana, na i'a, na hoku, ka la a mahina, a wahi a ka mi* naoio ana poe oke au kahiko, oia no na mahele kino Akua o Kane i mahele ia ai iloko oia m»u mea. Aole o Kane wale no ke Akua a mea like me ke Akua i mahae ia; aka, o Loaonuiakea i hoopokole ia ma ke kahea ia ana 0 Ku, oia no kekahi i mahele ia e like me keia mele i kapaia ai he mele lioouluulu no Lono a me Kunuiakea, i kapaia o Ku, oia no kekahi i mahele ia e like me kekahi mele i kapaia, he mele hoouluulu no Lono a i lawe ia ai hoi e na kahuha ma ke ano he pule kahea ia Lono; penei: E hoomauia akm aaa. — He wahi keiki hoonou pohaku i kapuka aniani o ka hale keaka pake o Aala ae nei kai paa ae ika hopuia ike awakea Poaha nei. I wahi hapa mania ae no ko ka pake a me kekahi kanaka Hawaii i ke alualu, ina ua nalowale kahikeiki. Eia nae, pa Tio ua wahi keiki nei i ka pohaku ana i kipehi aku la ika pake. Aka, i a'o ia mai laki, a i hoopa'i ia mai, malaila kahi eepa, a epuiwa ana paha na inakua ke lohe aku.