Ke Au Hou, Volume I, Number 13, 27 Iulai 1910 — Ka Ninau Waiona Lalau o Kahapula i ka Mea Hope-ole he Hoopunipuni [ARTICLE]

Ka Ninau Waiona

Lalau o Kahapula i ka Mea Hope-ole he Hoopunipuni

Ma ka halawai a ka poe Hookapu Waiona i ke ahiahi Poakahi nei, lulai 18, ua hoike maoli mai no o Beckley i kona hoopunipuni, ma ka olelo ana, he hoopunipuni wale iho no keia mau hana a Kakina e koi inai nei i ka hookapuia o ka lama, 0 ka oiaio ka, ua makemake o Kakina e mau no ka ai noaia ana o ka laina, a i komo wale aku no ka ma kela aoao, i mea e ai ia aoao, a loaa ke Aupuni Komisina. J Ua ike no oukou e ka lehulehu he mau hana hoopunipuni keia, aole lie wahi oiaio iki. Ua kamaaina kakou ia Kakina ame kana mau hana mai kinohi mai a liiki mai no i keia la. I ka makahiki 1887, makemake o Kakina e hookaliuli 1 ke Kumukanawai, a ua ku mai no oia ma ka aoao e kue ana i ke Kumukanawai, aole oia i komo ma ka aoao o ke Alii Kalakaua, no ka holomua o kana mea i makemake ai 3 aole loa, ua komo poo aku no oia ma ka aoao kue i ke alii. I ka makahiki J 893 ua makemake oia e hookahuli i ka nohoalii o Hawaii nei, a aihue i ke kuokoa o ka lahui Hawaii, aole oia i ku ma ka aoao o ka Moiwahine Liliuokalani no ka hooko ana i konamau iini, aole loa, aka, ua k«mo poo aku oia ma ka aoao e hookahuli ana i ka nohoalii. I ka makahiki 1893, makemake o Kakina i ka hoohui aina, aole o Kakina i ku ma aoao © hoomauia no ke kuokoa o Hawaii, aole loa, aka, ua komo poo aku oia ma ka hooko ana i kona makemake, a hele okoa no oia i Wasinetona e hakaka ai, i mea e loaa ai ka hoohui aina. I ka makahiki 1909 ua makemake o Kakina i ke Aupuni Komisina, a ua hoopuka mai ma kana mau Nupepa i keia makemake ona, aole oia i ku mai ma ka aoao e hoomauia no ke kulana kuokoa o keia Teritori, aole loa, aka, ua komo poo aku oia a hooko ia kona mau makemake. I keia makahiki 1910, ua makemake oia i ke kapu ana o ka lama ma Hawaii nei, ma ke pani wale ana no i ka poe ilihune •

hookoe no iaia ame kona auna, aole oia i ku mai ma ka aoao e hoonoaia no ka lama i mea e ko ai kona iini, aka, ua komo poo aku no oia ma ka aoao e hookapu kapakahi ia ka lama. A i keia ahiahi Poakahi hoi i hala aku la, ku mai kekahi kauwa lawelawe a Kakina a olelo mai, o ko Kakina makemake o ka noa no o ka lama. Ma ka hana ake kanaka e ike ia ai kona ano. He olelo oiaio keia, ama na hana a Kakina ua hiki loa ia kakou ke ike aku, ma ka Kakina inea e makemake ai, malaila no oia e hana ai me kona ikaika apau. Ua kauna aoi aku na manawa a Kakina i makemake ai i kekahi mea, a elike me ka nui o kona makemake, pela no ka nui o na manawa ana i hooikaika ai e hookoia kona mau makemake ma kona komo poo ana aku no ma ka aoao o kona makemake a hooikaika, nolaila, pehea la o Beckley i aa ai e alakai hewa i ka manao o ka lehulehu ma na hana hoopunipuiū. Ua lawa loa kakou eka Lahui i ka ike ana, aia 110 ko Kakina makemake ma ka aoao e kapu ana ka lama. Ka ninau nui a kakou eui iho ai ia kakou iho, heaha ke kumu o keia makemake e kapu kapakahi ka lama? Ma na kahoaka ona mea i kaa hope ae, aole no kakou e luhi ana i ka huli i ka haina o keia ninau, oiai ina kakou e alawa iki aku ana i hope e ike ana no kakou me ka moakaka ika mea i makemake ia. Oka haina, ua makemakeia ko wahi mana koho paloka, kahi waiwai hooiiina i koe mai ia oe e ke kanaka Hawaii, mahope o ka aihueiaana o Eha mau waiwai like ole i waihoia mai e kou mau kupuna. Aia ka apau aku ka nui o ka- waiwai ia lakou ma, alaila, olelo mai ike aloha ia oe. Ina paha he aloha hana mai hoi i na hana e liooia mai ai i ke aloha oiaio. Aole na aloha he mau mea olelo ia i uiea e ike ia ai kona auo, aole ioa, aka, ua hiki i kanaka makapo ke ike i na hana aloha me ka ike ole o kona maka. I keia hana aloha wale no paha

k& olelo okoa uiai uo i ke aloha, a no ka mei, ike no paha ina aole e hai mni ana aole e ikei% akuana. O ljekahi mau hana epa a Hoole Waiona e leo nui mai nei i keia mau la, oia no ka lioao ana e olelo mai na ke kanaka Hawaii keia makemake e hookapuia ka lama ma Hawaii nei, a o ka mna loa keia o ka loaa ana o ka manawa i ke kanaka Hawaii e koho ai ma keia ninau. Ua poina paha 0 hoole waiona ma, mai ka manawa mai i ku ai ke Aupuni Ahaolelo o keia mau paeāina a hiki niai i keia mau la, i ke kanaka Hawaii wale no ka hapanui oia mau hale, a me ia lilo no o ka hapanui aole loa lakou 1 koi mai i kanawai e papa loa ana i ka ai ia ana o ka lama. Aka, o ka mea 1 hana ia e ke kanaka Hawaii, oia no ke koi ana aku i ka Ahaolelo o ke kau mau ame ke kau kui- * kawa o 1909, e waiho ia no na Hawaii e hooponopono kona mau kanawai pili w r aiona. Ua hele aku he mau olelo hooholo i ka Ahaolelo Nui o Amenka e hoike ana i keia makemake, a ua ike no o hoole waiona i keia makemake o ka lehulehu ma o kona mau hale Ahaolelo, aka, ke olelo mai nei nae, akahi no a loaa i ke kanaka Ha\yaii ka manawa e pane ai maluna o keia ninau. Ea, e ka Lahui, ua lawa paha ko kakou alakai hewaia ana e ka poe nana i aihue i kou mau waiwai hooilina a hooliloia oe i malihini maluna o kou aina i hooilinaia mai e kou mau kupuna. 0 kekahi mau hana hoohuikau a hoole waiona ma e hoike mai nei, oia no ko lakou kue nui ana i na hale lama. Ea, e ka Lahui, aole ka hale lama i koi wale mai ia oe e komo aku ilaila, aole loa, nau no me kou manao i komo aku. I'na ua makemake ole oe e komo ilaila, aole no oe e komo ana, aole no he mea nana e kaualako aku ia oe e komo, aka, na kou makemake maoli no. Ina na kou makemake no, alaila, no keaha oe i hoopau ole ae ai ia makemake ou, elike me kou hoopau ana ame kou umi ana i na hana hewa e ae au i makemake ole ai? Aole i pau ka pepehi kanaka mamuli o na kanawai i waihoia mai,aka, aia wale no ka pau a hooholo iho ke kanaka nona iho, aole e hana ia luina hewa. Pela 110 keia mea, aole e pau ka inu ana o ke kanaka i ka lama mamuli o na kanawai e hanaia mai ana, aka, hookahi wale no mea e pau ai, o ke ku ae no o ke kanaka ma kona mau wawae a liaalele aku i ka lama, o keia wale no ka mea e pau ai. Elike me ka pau ana o

ka inu ana o na kanaka ai lama i na la i hala ae» aole o ka lama kai hookaawale ia aku, aka, o ke kanaka no kai hookaawale mai iaia iho mai ka lama mai, pela wale iho la no e pau ai ka lama. E a'o aku uia na home i ke ino o ka lama, e a'o aku ma na Luakini i ke ino oka lama, aka, mai hoao e hookaawale i ka hewa mai keia ao aku, a no ka mea, o ko ke Akua kuleana wale 110 ia. He oiaio maoli no ia a Kahapula i olelo ai, a o ka makou nohoi ia i a'o mau aku ai o ko Kakiua makemake kahiko no ia o ka ainoa no o ka lama, aka nae hoi, aole e ae aku e kaha pe'a ma kana e makemake mai nei (Kakina) aka, e kaha pe'a mai oukou elike me ke a'o e kula ia aku nei, a ina no oukou e puni ana i ka Kakina, alaila, e hookahuli hou ae ana 110 kela he ano okoa, ako no ko Kakina makemake, oiai he ike o Kakina i na hoololiloli ana i ke ano e hooko ia ai o ko iala makemake. ♦ Ke ku mai nei he manao maikai, a ke huai mai i ke akea he ano okoa, pela no keia, aia no he mea okoa ana e li'a mai nei mamua aku o keia ninau, ua ike oia aine kona pohai i keia mau mea apau loa, a ua paluluia mai i ka Lahui Hawaii ilihune m& ka pale maka, nolaila, e akahele. E ala e ka lahui Hawai a e hoike aku 1 kou makee i kou mana koho ma kou hoole ana aku i na hana pakaha mana a Kakina ma i huna mai nei malalo oke koloka o lioole waiona. Mai alakai hewaia kou mau manao, e koho ma ka AOLE, alaila, loaa mau no ka pono ia oe, ā mau no kou haaheo ana ma ka aina ou e noho malihini nei.

Mai poina i ka la koho o lulai 26 iho i kau kaha pe'a mahope o AOLE.