Ke Alahou, Volume I, Number 5, 1 April 1980 — He mau Pila ame 'Olelo ho'oholo No ke Ke'ena Hawaiian Affairs [ARTICLE]
He mau Pila ame 'Olelo ho'oholo No ke Ke'ena Hawaiian Affairs
' Ua ho'okomo 'ia ma ke kau 'Aha'olelo kanawai, he mau pila ame 'olelo ho'oholo no ke kuleana o ke Ke'ena 'Aina Ho'opulapula ame ke Ke'ena Hawaiian Affairs i noho hou ia'i, e ka luna maka'ainana 'o Kina'u Boyd Kamali'i. Ua pau ka manawa e ho'oholo a kono ai i keia mau pila, aka, e ho'okomo no na'e ma ke kau 'Aha'olelo e a'e. O ke kumu o keia mau pila e ho'olokahi i na po'e kanaka mailoko o ka ho'onoho 'ia 'ana o ke Ke'ena Hawaiian Affairs (OHA) Ua ha'i mai la 'oia, "'Oia ka mea e ho'opono i ka hewa o mamua a e ho'ike kakou me he po'e ha'aheo i ke kalai 'aina no ka hope loa. A lo'ihi ka manawa e 'ike mai ana, 'o kakou he po'e kuanea ua ho'omaka me ka ho'ea o ka po'e 'e a hiki i ka ho'onohonoho o ka 'aina ho'opulapula. Ua 'ike iho la ia kakou he po'e 'o'opa a na'aupo a nele ika ho'opulapula. Alaila, e ho'ala iho nei ke Ke'ena Hawaiian Affairs ika ha'aheo. A e apo 'ia i ka mo'olelo o kawa mamua a e 'ike me ka moakaka no ke kokua i ka mana'o koho o ka manawa hope loa. A 'oia ke kumu o ka na'auao ame ka hilana'i iloko iho nei. A me keia mana'o, ua kuhi aku la 'o Kamali'i iloko oke kanawai, he kuleana no ko kakou i kekahi 'apana 'aina ame ka waiwai o ka moku'aina. No ka mea, ma ka 'apana kanawai 5 (f) iloko o ke Kumukanawai (Admissions Act) o 1959, ua hana 'ia he waiwai no ka manawa pau 'ole ma ka 'aina "ceded" no ka ho'opulapula. A 'o keia mau 'aina, 'oia ka ho'ilina mai ka 'aina aupuni o na ali'i. A i keia manawa, mana'o 'o Kamali'i, pono no ke Ke'ena Hawaiian Affairs e ho'onohonoho i ke kuleana o ua mau 'aina nei. A ua ho'okomo mua pu no ho'i ma ke kau 'Aha'olelo me Senator Dante Carpenter e ho'ohole i ke Kumukanawai hou no ka ho'onoho 'ia 'ana o ke Ke'ena OHA. A eia no ho'i ka wehewehe pokole o na pila i ho'okomo 'ia ma keia kau 'Aha'olelo. HR 199: e nonoi aku i ke Ke'ena Land & Natural Resources e hana mua loa e kuhikuhi i na 'aina "ceded" ame "non-ceded" ma ka moku'aina. HR 2996: e ha'awi i ka waiwai kala no ke kokua a kako'o i ua hana maluna a'e nei i ke kuhikuhi 'aina, HR 2997: e ho'ole i ke kanawai no ka waiwai Special Land & Development Fund," alaila e ha'awi ka waiwai no ka'aina "ceded," HB 2998; e ho'onui i ka uku hana o ka luna ho'onoho o ke Ke'ena OHA e like me ka uku hana o na luna ho'onoho apau. HB 2999: ua ho'opa'a ka heluna o na waiwai o ka 'aina "cede" e ho'onoho 'ia e ke Ke'ena OHA ma kanakolu pakeneka. HB 3000; ua wehe i ke kuleana o ke Ke'ena OHA me na ke'ena ame 'Ahahui Hawi'i 'oko'a. E ho'onoho like Ke'ena OHA me he mea kokua a laulima, a e 'apono i ke kuleana o ke Ke'ena OHA e ho'owae i ua po'e komikina o ke_komikina 'Aina Ho'opulapula a e ho'emi i ke kaupalena o ke koko Hwai'i (blood quatum) no ka po'e komikina. HB 3001; ina make ka mea ho'ilina 'aina kuleana me ka pua 'ole a lilo ka 'aina i ke Ke'ena OHA. HB 3002: A ina pau ka ho'opulapula 'ana o na po'e, aiaila, lilo ke kuleana ame ka palapala ho'ona i ke Ke'ena OHA. A'o ka hope loa? HR 200: he palapala hoi i ka 'Aha'olelo 'Amelika e ho'emi i ke kaupalena o ke koko Hawai'i no ka ho'opa'a i ka 'aina ho'opulapula. Aia no ho'i ma ka 'olelo na Kamali'i penei: E hele no kakou ma ke ala iki, 'A'ole loa he mea ma'alahi, aka, e 'imi kakou i ka pono. A e ho'olohe i ka kakou leo ina lokahi no kakou."