Ke Aloha Aina, Volume XXIII, Number 22, 31 May 1918 — He Mea Pono I Ko Oahu Nei, Ka Waiho Ana Aku I Mua o Ke Kuhina Kalaiai na Franklin K. Lane [ARTICLE]

He Mea Pono I Ko Oahu Nei, Ka Waiho Ana Aku I Mua o Ke Kuhina Kalaiai na Franklin K. Lane

J olc)n aa la. mak/m 1 kela maa. Ihua paīāpala e kau ae la maluna, mamuli o ka hoomaopopo ana lie youo c hana ia a wailio uku i mua o ke Kuhina Fjvt»kliii K. e hoeu uwi unu i JJuwuii nei ma kekalii rrnu»hwa o k<-ia n aliina cr f i ka rnca c pili ana uo na Miienii ame na lunHtaakaauif«ii,a o ko kakou aliaololo kulpko o.llawaii nei, oiai tie aui ka aianawa i hoao ia ai mamua aku nei aole me iie manawa eholo ai keia zjiuau ano nui maloko o ko kakou ahaolelo. He mea oiaio, ua ioomaopopo ke ILauawai Hoonoho Panalaau o Hawaii uei, i ka nui o na senetoa o kela ame keia mokupuui e hoomaka aoa mai Hawaii aku a h»ea i Kauai, a pela no ine na luuamakaainana; aka, ia manawa hookahi, ua haawi mai no ia kanawai hookahi i ke ieuleana i ko kakou ahaole!o ? e hooloK i ke ano o ke koh6 ia ana o »a senetoa ame na lunamakaainana o kela ame keia mokupuni e like me ka nui o na mana koho o 4eia anie keia mokupuni, he ninau hoi i laweia mai ma ka ahaolelo, aole nae i holo, mamuli o ka maka'u o.na ona mahiko o pau ka hapanui o na hoa hanohano o na hale kau kanawai i ka mokupuni o Oahu iwi. He mea oiaio, ina no ka holo' o keia ninau -ma ko kakou ahaolelokuloko, e hiki ole mai ana kekahi poe Hawaii e holo rnai nel ! Q)a» 9euetoa a me lunamakaain'ana mai na mokupuni mawaho aku nei o Oahu, a ma ia ano, « nele ana paha ia poe Hawaii mai ko lakou Ulo aua ipff6iau h'oa hanohano no ko kakōu ahaoielo, aka, aole oia ka ninau; o ka ninau. he mea pono e hoomaopopo ia ke koho ift 'ana o na hoa hanohano oJko kakou ahaolelo mai na senetoa ame tia lunamakaainana e like me ka nui o na mana koho 0' kela ame keia mokupuni, a makou e kanalua ole nei, e mahuahua hon ae ana na senetoa ame na lunamakaainana o ka mokupuni o Oahu nei. mamuli o ka nui- o na mana koho haloka o Oahu noi., Ua ala mai keia manao ia ftakou. mamuli o ka ikt« ana i kekaln mau hoa o na hale kau kanawui # kakou, i ka manawa e. hapai ia unii ai na ninan ano inn e pili ar>a paha

i na ma.liilen. aole loa }ie maniW " makili mai ai ua hoa hanglxa&q i hoouna ia mai e na mahiko, a i ole, hana ana paha malalo o nj> mahiko, a o na ninau ano nui e pono ai ka lehulehu raai o a o, aolē loa he e holo ai. Aole makou e olelo ana, ua pau loa na hoa hanohano mai na mokupuni mawalio aku o Oahu nei ia haawina, no ka mea, he mau" hoa hanohano no kekahi i koho maluna o rta niuau ano nui no ka pono o ka lehulehu, e like me 1* koi a ko lakou lunaikehala, aole hoi i ka makemake o na bosi nunui, no ia poe, aole a makou olelo ana no lakou. Aole i ike nui ia keia pilikia mai na hoa hanohano mai o Hawaii, no ka mea, īie poe lae oo wale no lakou e hiki ole kekahi o lakoa e huki heleia, aka, qo ka mokupuni o Maui fl me Kauai me ko ka ohu o nei, aole loa he manawa o lakou e haawi mai ai i ka lakou mau kōkua ana maluna o na ninau ano iiui e pouo like ka lehulehu ine ka naaa ole i kona ano a pela wale aku, aka, e hoao mau ana lakou e uumi ina mea oia ano, aia ka pono o ke Icomo iloko o ke ie opala, a maha ka noonoo. Ina no ka hooholo ia mai o keia mau manao, oia hoi, e like me ka mn o na mana koho haloka o kela a me keia mokupuni, pela ka iiui o na senetoa a me na luuamakaainana, alaila, e kaa ana ia Oahu nei ki| hapanui o na hoa kaukanawai, he poe hiki ole ke huki heleia, koe ko ka apana eha, a i ka hui pu ana mai nie uh poe i loaa ka iwikuamoo o Ilawaii, Maui ame Kauai, he kanalua ole nei makou i ka olelo ae. e hiki mai ana ka īuanawa e hiki ole i na ona mahiko ke uoho bosi i na hoa hanohano o ko kakou ahaolelo kuloko ma keia mua aku. X ka liiki ana mai o ia mauawa, oia ka nianawa e hiki ai e holo na ninau ano nui apau e pili ana uo iia pono o ka lehulehu, aka, aole i keia Malia paha he uiii&u auo uui loa, e 01010 inai ai ke Kuhina Kalaiaiua, na ko kukou alt&olelo uo e hoopouopouoi he mea oiaio no ia, aka, o ka mantnva hea ia e hooholo ia ai keia

&n/i 1* a. •] ko,u lu&keiu hqpe, aku e meka ole no • nolaila, makou i olelo ae he mea powo e waiho aku i mua o ke Kuhina Kalaiaiua Franklin K. Lane e hoea m.ai ana ma ka la ehiku o keia inahina ae, a uana hoi e hoike akji i ka ahaolelo lahui ma koua manawa e huli hoi aku no ke Kapikala ma Wakinekona. O ke alahele wale no e hiki ai keia ninau ano nui oia ke kahea ana i halawai makaa nan%nui ma kekahi wahi akea, a ma ia|jtalawai, e koho ia i inau komite me kekahi mau memoliola i hoomakaukau ia no ka waiho ana aku imua o.ke Kuhina Kalaaina e hiki mai ana i ko kakou mau kaiaulu, a makou e manaolana kiekie loa nei, aole e uele ka hoolohe mai o ke Kuhina Kalai|ina t'ranklin K. Lane i ke noi a ka hapanui o ka a he mea p</«o no e haim oiai, ua hoomao-1 popo maoli. ke kanawai pela, o ka pilikia, aole e hiki ke hooholoia maloko o ko kakou ahaolelo kuloko nei. Eia na ahahui o ka p6e kaīepa ke hoomakaukau mai nei i ka lakou mau papa hana no ka waiho ana aku imua o ke 3£uh£na e hiki mai ana, roa na e|mau a pau e pono ai lakou, pela no keJjou e noho mumule ai, a hala ka wa oia ka wa nui ai na waha i ka walaau waiwai ole, no ka me ua hala āku la ka puulena aia i Hilo e imi ana ia Papaj luahi ? Ke manao hei makou he maluawa maikai loa ke£a e hana koke |ia ai me ka hoohakalia ole, oi kau I la; a ma kekahi o]elg ana ae, oiaj !na olelo kauiana a ko k&kou mau kupuna, "Iluna no ka ua, waele e ke pulu," i hauie mai ia o ka ua,| ua makaukau. | , Ua makemake ia na manao hoakaka o na makaai naua maluna o ninau ano nui loa o ka maua-j |wa, pela no hoi me na wahaolelo Ilawaii o kakou nei, he mea pono 1« ioheia ko lakou mau manao hoakaka. M« ka hora {umikum&malua o keia la e hookuu ai ua hana o ka ahaolelo kuikawa; i uiolohi wale uo i ka aha eeuaee i ka hoapapa iaai maluna o ka hila kailkwai ama a