Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 33, 17 August 1917 — JESSE ULUIHI, LUNA HOOPONOPONO He mea Pono i na Hawaii e Kanu nui i ke Kalo [ARTICLE]

JESSE ULUIHI, LUNA HOOPONOPONO

He mea Pono i na Hawaii e Kanu nui i ke Kalo

Ma ka hoike a na komisma o na mea ai, e hoike ana lakou i ka ēmi mai o ka poi i keia manawa, iaole o ka eaii ke kuai aku, aka, o ka emi mai o ka poi e ike e Ikeia nel ma Honolulu nei, aole hoi <•. liko me nn makahiki i kaa hope a'e noi. Ma keia hoike a na komieina o na mea ai, i kow> mai ia A'iakou e kamalio malnna o keia oin&u auo nm i ko makon manao ena, a no ka ineft o"kk poi, oia ka ai makuahine, a ka lahui Hawaii mai ko lakou mau kiipuna mai a hiki loa mai ia kakou i keia la. He mea kaumahaL ao keia 'heike i ko makou manao, oia hoi ka emi mai o ka poi o ka oi loa aku ma ka mokupum o Oahu. nei a ma ke kulanakauhale hoi o Honolulu nei kahi e noho nui ia nei e na Hawaii. No keia mau mea a'e la, ke naanao nei makou he mea poao iaa Hawaii ē noho mai nei ma na huli kua aku nei e kanu nu- i ke kalo ma keia. mua no ka hoolako ana mai i na makeke kuai mi Honolalu nei. Aole wale o na Hawan ma na huh kua aku o Oaha uei, aka, o na Hawaii kekahi ma na wokupuni mawaho aku nei o Oahu, e ho&kaika i ke kanu ana i .ko lakou mau aina wai i ke kalo a no ka mea e hiki mai ana i ka la e pokole lo» mai a| nei i ke kalo no ka hoomoa ana i poi no ka hoolako ana i na makeke. Malia paha ma .Oahu nei wale no keia emi mai o ka poi i keia manawa, aka, in a hoopalaleha ana Hawaii o na mawaho aku nei o Oahu nei, e jtiiki mai jawi i ka 1« e pahola like aku ai keia pilikia ma ia mau mokupuni e like me Oahu nei. nJEna, aia he nui ke kalo ma kekahi mau mokupuni mawaho aku o Oahu nei i keia mau la, he inea pono no ke kakau leka ana mai i ka mahu wili-poi' o Kalihi no ka hoike ana mai,. aia he nui ke kalo iua kou 'Wahi, a i ole, ma kekahi wahi okoa paha e pili kokoke ana me kou w«hi. He pinepine ko makou hoike ana aku i ko makou manao maluna o keia ninau ano nui ma kekahi iminawa i hala a'e neī f e hoike aku ana, iaa e hoopalaleha na Hawaii i kc kauu ana i ko lakou mau aiua me k& kaio; e hiki ,iuai pna, ka la e euii loa akn ai o ka poi ; a nia kekahi 01010 lo a»a a'e, e liilii ana ka poi e loua ana i ka mea kual aku uiamua o ka

wa i hala; a ke hookokoke io nlai nei i ka ipuka o na kanaka Hawaii i keia rnav la e nee nei, e liko u'f' la me kif hoiku a na komi-" Rinfl o na mea ai. Maliu paha, o olelo mai kekahi, efa no lākou ke ai nei no i k*a poi i kela mau la, aia iho la 'mahea ka pokole ana i ka poi? He mea oiaio no ia, eia no na Hawaii ke 'ii mai n§i no i ~ka poi, aka, aole J.ae e like me mamua aku nei ka mihuauha o ka poi. e loaa ana i k« mea kuai aku no ke kumukuai no e like me ko keia la, ua emi mai ?ia poi e loaa ana i na Hawail i keia la, inamua o na niakahiki i hala a'e »eL Heaha mai ke kumu oia emi ana ? Aole anei t>o ka emi mai o ke kalo ke liilu mai o na paona poi ? He ka hoohewahewa ole ke olelo iio k& emi mai o ke kanu ia ana 0 ke kalo ke kumu emi raai o ka poi. Mamuli o ka loaa ana o ka ike 1 na keiki poola, eia ke emi mai nei ka poi i keia la, i lawe .a'e ai lakou i kekahi keehina kanaka makua a hoolimahma aku i kekahi mau aina kaiiu kalo ma Xaneohe a'e iiei e like me ia a makou o ka hoike anu aku i kela mau pul« koke aku uei no. • Ua kaa e ka ike i na keiki poola i keia pilikia nui e hoea mai ana, nolaila, hoolimalima e lakou i mau. aina no lakou, a e mau aku aua iio ko lakou hoolimalima a i ole kusi maoli aku i na aina apau e loaa ana ia lakou no ka hoolako pouoi ana i ko lakou makeke kuai poi qia ka makeke kuai i'a a'e nei, a hagai mai i ko lakou mau hoa lahui i 'ko lakou ai makuahine. , Mamua o ke kukala ana o ke aupuni o Amelika i ke kaua ia mania, ua.hoike mua aku makou he mea pono i na Hawaii e mahi ia niau lā, ,a no ka mea e hiki niai i ka la e komo aku ai ke aupuni o AmeKka i ie kaua a e piyii a'o ana n a mea kuai ame ko kakou ai makuahine• ua hiki i'o ia manawa, a ke ike maka iiei kakou i keia mau la. Aole uc hoi i pii loa n a mea kuy Ja la, aka, i keia la, ke pinana nei iluna i na wa apau. Mamua aku uei, ke ole makou e kuliihewa, v kuai ana na i na eke palaoa no ka hoonioa aaa i poi, ika, i keia .iuau la, he pii launa ole L.- eke e lūki ok ai fcr hoomau ana aku i ke kuai, a lioi liou mai lakou * ka poi ma-

oli, eia nae ho.i ( ko pipii pu a'e nei ku poi, me he inea la, mai na aina u inai, oiai no n#ie, eia .no i Hawaii 'ikū !a mca he poi; e nana mai i ke kupaianaha, K na Hawaii he inau aina ko lakou e paa mai nei, he mea pono e kanu nui i ke kalo ma keia mua aku, 'no ka mea ke emi mai nei ka poi i keia manawa mamulfb" ka emi mai ō ke kanu ia ana o ke kalo. "0 ka inea e hooikaika ana uia ke kalo ana ma keia mau makahiki nee aku nei, e hiki mai ana I ka la e ohi ai no ina pomaikai, a ma kekahi olelo ana a'e, e ukuia ena no ka luhi mamuli o ka hoomanawenui ana, maluna a'e o na mea pau, aole he mea pono e hoonele ia: na Hawaii mai ka lakou ai makuahine mai ko lakou mau kupuna mai, e mau ka ai ana o ua Hawaii i ka poi a hiki i ka Hawaii hope loa.