Ke Aloha Aina, Volume XXII, Number 7, 1 Kekemapa 1916 — Ua Like Ka Hanauna Hawaii o Keia Nee Ana Aku Me na Pua Nani i Nele i ke Ala [ARTICLE]

Ua Like Ka Hanauna Hawaii o Keia Nee Ana Aku Me na Pua Nani i Nele i ke Ala

I ohh ae la makou i kela iuau maiuaia ohAo a kau at; ]a malunu, no ka ike arn« ka lioomaopopo maoli ana i ke ano o na keiki Ilawuii o keia au i ka nele maoli i ka ike ame ka hoomaopopo ana i ka lakou olelo makuahine o ko iakou mau kupana mai. ' * . Ke kakoo nui loa neī makou i o ko makou' "Eoaloha, Wil l Ham S: Sheldon (Kelekona) i hoopuka ia j®a na lolapu o ke Kuokoa o ka piile"i hala aku la, a he! manao no xta. makou i loolaha mua aku ma ko ty.pk.Qu. pepa nei he mau 'mahma lehulēhu i hala ae nei. Aolē Ipa mea na kekahi mea, : f t mau iftea e hauoli ai, maiho o ka 'malamalama o ka la S-maluiia ae hoi o'ka ili o ka hoo kana olelo kumu a makua- * m'& ia ano wale iho ilq e maOpopo ke ano o kela ame keia lahtu, aole loa hoi ma kekahi aao a «e. '

Xe hoolohe aku i na keiki Hawaii o keia mau la, ua nele maoli lakou i ka ike ana i ka lakou olelo . makuahine, oki loa aku hoi ma ke kakau a heluhelu aua, he oki ka no ma na ano apau, a he mea hila-! hila maoli no. j Aole oia wale no, he pono no lā| hoi ia ina ua inakaukau loa ma ka' olelo Beritania. Alaila hoi paha,| kohukohu ka namu aaa? Aole, hei «amu hapa, he olelo Hawaii ano; kohu ole ma a ku maoli noj i ka lalau ke hoolohe aku, I kumu! hooiaio' ma ko makou aoao i ke ku-j pono ole o ka namu ana, a na keikii Hawaii, e nana ae ma kekahi o nal kolamu 6 ko' makou nei pepa, ma keia lielii hookahi, e ike no oukou,] makou poe heluhelu, i ka leka' kalipu o ke kakau ana ao i -ka kula nui Hon. Henry W. Kinntey, a i waiho loa ia aku i kekiaaina uo ka pane ana aku; a pela! me ka manao o kekahi kuniu poo 0 kekahi kula kiekie o Honohllli nei, e hoohehenehene ana i ke 'knpono ole o na keiki Ha"*vaii e noho i kuinu kula niai nei.ma na kula au"o kakon. Ufl kupono iki hoi 'lna !ke ole an a i ]j a olelo Hawaii no - tia kolki he mau makunkane haole ' lakou, a no ka niea e liaoim ana . makuakaue i kana mau keiki

i kHuliule, a iua ia ano, i? palieniahema ai un ,koiki hapahaole o keia uu hou, aole hoi o ixa keiki o ke iiu i I.ala ae aei, Ju> ike maolī [lakou i Hawaii, heluheīu I a kakaji, a Ke olelo mau no, na haj pahaole i ka lakou olelo makuahine, I oia hpi ka olelo Hawaii ma ka aoao o kq lakou makuahine ame ko la-

kou aina hanau. Aka, no aa keiki Hawaii uiaoli ke koko Hawaii piha e holo ana i | loko ona, aole loa he mea nona a -i 'ole ia keiki e olelo pahemahema wai i ka lakou olelo makuahine, a no ka luea, o ka olelo Hawaii, oia maoli jxO kona olelo kumu mai na kupuna mai, a lioea loa mai no i, keia mau ia. , . 0 kekaiii kumu pilikia loa no hoi o na keiki maoli o keia mau la, ma-, muli no hoi ia o ka liooikaika. olgi o na makua e a'o aku i ka lakou' mau keiki i ka .oleio Hawaii oiai' lakou i kauhale; aole kaa nei, holi

aku no na keiki mai ke kula akul namu aku la no i ko lakou maul makua, a hookahi no ka namu likel ana mai me na makua, no hoi 0 kahi namu .mai % loJie i M a'o, Ije namu okohola a pokiwai paha ma kekahi olelo ana ae, ma ia ano e hele loa ai na keiki i ka lalau no ke komo pu aku o na makua. E kuli aku a oiana i na keiki a na lāhiu e, i ko lakou hoi ana no kauhale, aole lakou e namu aku i ka olelo Beritania i ko lakou mau makua, aka, e olelo aku ana no lakou 1 ko lakou, olelo ponoi. He poe ike no kukalii o na makua o na lahui e i ka olelo Beritania, aka, aole no u ae ia he mea no lakou e namu aku ai i ka lakou mau keiki, Aole e liko me na Hawau. i Malia paka o olelo mai kekahi HK-u a inau mea paha: Heaha auaj noi ka waiwai e olelo Hawaii aku j ai i ua keiki, no ka inea, lie olelo I Beritania ia e a ? o ia inai nei ma l »a kula, a ].>ela wale aku! Mai maj nao kuhihewa pela, aole no ka nele [ H2ia i ka a'o' ia aua mai o ka olelo Ilanaii ma na kula aupuni, oia ka mea e hooiuaamaa loa aku ai i ka uamu kapulu aua, a hoopoina i ko kakou 01010 makuauine. Aole! I Aolo loa! „ | lle mea oiaio, ua naloliia aku ke

a'o k © ia <jl«lo. s ßkwāi! HiaīAo d nu kiila aupuni o kakou, & h« na-j u*u wuh uq k» p.hk tro nei„ i. r>.a keiki a kakou i "kel<i mau ak»j i» m*mm wea ppno i ki'la ame bsi« nmkua Haxvaii o Loo-! ikiuk" i V a'o ai)» i ka ]nkc>u iaau' ?:cl!n :nn iaiuhnlo. rn«i a <' wa!o iikn; int V<nk? <» ntmu niai oukou, 6' b«i maktt«, o hiki hmi n«A i manawa e kipa ia aku ai kou hoin<? e kekahi poe o* ko na aiue tv b >c i ke keiki • namu ana i koim mau makua, a pela hoi ka makua i ke keiki; heaha ana la ka b kouio a&« iloko o ka malihiiLi i iupa i o-u ia, e maiiao mai a&a pah* iaitpu mau jc«a makou o ko utk luLui n, aka i ko olua oklt> aua aku i ko olua olelo makuahiue i ka oiu* ma# koiki, a pela hoi ka oluu muu kuiki i ka luakua, t uiaopopo uiui. Ue Uhai Hawaii r u u kekahi liiuu e Luuheo o kekahi kuuaka uo kou« olelo i koiu ok-lu uiakuahino, aoiy uia auo v ul'. Ke kaoo loa nei i ku īuauup o ko makou William J. SheMoij (Kelekoua), e kalokalo &na i na hoa Lauohano o ko ahaolelo kuloko e noho mai ana i keia makahiki ae, he mea pono e hana i kanawai no ke hou ia ana o ka olelo Hawaii ma na kula anpmi o kakou. a he mea hoi na oukou, e na hoa Hawaii, ē hilahHa o!f ai. a maluna ao o na mea apau e haaheo no ouEou, na hoa o ko kakon abd»lelo r- noho mai ana, no ka mpa, he hoike aiTa aku ia, aia ka makee am* ka imi iloko o oukou iio ko oukou olelo makualiiue, a e hiki no «>i»nw 1 ka la a ko ka ao holookoa i haawi mai ai i ria mahalo ldfAie ana. *

He mea oiaio «a hoohemahema' maoli fio na Hawaii e hele ana iloko o ntf Ahaolēlo ī na makahiki lehnfehu"i kaa liOpe ae nei, oiai c hoomākaleho ana 'iii ta6le ia inatr la mamuli mai no ia 6 ka liaawina uala a hookaawale ia e ka akaolelo no ka oihana hooiiāauao i ka nui maoli o keln muu puu huahelu, »ohoao liilii lakou e hoopau ke a'o ia o ka olelo Hawaii ma na kula aupuni o kakou uei i hiki ai ke kouio liui mai ko lakou ala iuau Loaloha o ke ano KookaH a. noho kumu kula aku raa na kula aupuni a liooKai.ii ka puunaue iike ana'i k«ia puu dala oui, a mala hana ana e ola ai ko lakou hoaloha- • ' .. .

ka iiiu iloiii» o &k#u uo ka jw>• no a pau loa ia lakou ak a hoaa. ka poe hoi no lakou kaLi, e like zae ka' leka a kekahi kalapu o ke kakau ana i ka luna kula nui, e hookomo ia i maa kumu hou mai Amelika mai no ka noho kumu kula a.na aku me na kula aupuni o kakou, a wahi a keia poe, aole ka i kupono na keiki Hawaii i hemo aku mai nia kula kiekie o kakou nei e noho i mau kumu kula.

. E nana mai i keig mau ano hana; , be mau hana e hoike irtaoli mai ana no i ke ano alunu ma na ano apau; nolaila, e na hoa hanoliano, He mea pono ia oukou e n&onoo mai, oi lana ole i ka auwae i kahi haiki. Ma kahi o ka hookomo nui mai i na kuiuu kiila i o kakou nei, hana mai hoi oukpu i kanawai e & r o ho£i ia»ka oleio Hawaii iloko o na kula ? ma ia ano e loaa ole ai he iumi iio keia poe e manao ia nei e komo maz, a no ka a mea, aole lakou i kupono i mau kumu kula, a no ka mea, aole « hiki ia lakou ke namu pololei i ka oielo Hawaii. la manawa hookahi, e ōla ana hoi kekahi mau ka-

naka Hawaii ma 6 ko lakou lilo ana ae i mau kumu kula e hanai aku i ka olelo a ko lakou mau kupuns iloko o na hanauna hou e pii ae nei, ka mani'o lana hoi o keia lahui ma keia mua aku, i ole ai hoi e ko ka hooiloilo ia, aole e ioihi na la i koe, e nalowale aku no ka lahui Hawaii mai !xma aku o ka papalina alōha o ko lakou aina hanau! X ka hooki ana i keia mau inanao, ke haawi nei makou i na hoomaikai ana i ka luna kula nui o ke Teritori nei, Henry W. Kinney, no kona pane oie ana i ka l«?ka manawaino o ke kakau ia mai iaia, aka; na waiho loa aku oia i ke kiaaina no ka pane ana i kela leka, ia manawa h'ookhi ua lohe wale ia ae, [aole e pane kiaaina i keia i leka. O ke kahua o ke ku ana o ka Tuna kula nui o keia Teritori, e hoolako mua ana oia i na keiki i hoo- 1 naauao ia ma Hawaii nei nia o ka] hoonoho ana" aku ia lakou ma na' kumu kula nia na kula aupuni a mahope ko waho mai. • Ma keia ano, he hoike_ ana niai i keia, aia ka makee Hoko oua no naF keiki i hanau ma Hawaii nei, a ī* hoonaauao ia hoi ma Hawaii jioiJ •V'.- ■■■",■ I