Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 53, 10 ʻOkakopa 1914 — KUHIO KE KIAAINA! LIKANA KA ELELE!! [ARTICLE]

KUHIO KE KIAAINA! LIKANA KA ELELE!!

Ano hikilele nohoi ko makou oili, a kani ka ula o ke kumu pepeiao. i ka ike aua iho i na buaolelo e kau ae la maluna iloko o ka "New Freedom." Aole ko makou hikilele no ka makau i kekahi akua lapu, a i kekahi mea hoomaka'uka'u e ae paha. Aole nohoi keia he pahulu mamuli o ka'ai ana i ka poo o ka weke pueo, a aole nohoi mamuli mai o na moeuhane moewaa a hookalakupua o kaka po. Aka, he wahi "Ala e wale no keia, "Eia la i ka poli, "I ka manawa o maua." O ke kumu o ka hikilele ois no ka haule ana iho o keia mau huaolelo, me he hekili pamalo la i ka la wela 'o Ikiiki. Aole he wahi puai leo o kkeia manao i lohelohe wale ia'e, mamua o kona haule ana iho. He malie wale no a he kalae na lani i ka wa a ka leo o ka hekili i poha mai ai. O ka manao o "Kuhio ke Kiaaina," he mano ano nui a kuhohonu ia, a i ko makou noonoo ana he mea kupono i na kanaka Hawaii maoli ke nalu a kuekaa i keia manao iloko iho o lakou, a e ninau iho, e hiki io anei ke hana ia pela? He hiki no, ka makou pane. O na mea a Mr. Stuart e hoike nei ma kana leta e puka aku nei, e

pili ana ia Kuhio, he mau mea oiaio loa ia, a he mau kumu kupono e hiki ai o Kuhio ke kakooia, a o ka aoao Demokalaka ka aoao nana e kakoo iaia, i Kiaaina no Hawaii. Iua ma ko ana o ka naauao ke kuleana o ke kanaka e noho ma kekahi oihana koikoi iloko o ke aina, ua hiki loa ia Kuhio ke noho ae ma ka oihana kiaaina no Hawaii. A hiki ka hoi ka oihana Elele i ka aina e, heaha iho la ka mea e hiki ole ai o ka oihana kiaaina ma ka home nei! He was kupono maoli keia

"E hoi e Kuhio i ko kapu, "I ka hae kalanuu i Halealii; "He alii aimoku, ua poniia e na lani, "I kiaaina no Hawaii." Mamuli o na mea a na kauka i hai mai ai a i ao mai ai ia Kuhio, wa hiki i ka lehulehu ke ike aole i kupono ke a huihui o Wasinetona no ko Kuhio ole; a ina o ka olelo ao in a ke kauka, he mea maikai anei no Kuhi e kapae i keia olelo ao? He hana ku anei i ka po-

no na kekahi hapa uuku wale no o na kanaka e onou aku ia Kuhi oe hoi aku e paaua ma ka hana e hoopoino ai i kona ola kino iho? Ina e hoi hou aku ana o Kuhio i Wasinetona, a hoea hou ae no ua wehi mai nei, e kauoha hou ana no ke kauka, e haalele ia Wasinetona, a o ka Kuhio no ka hoolohe i ka ke kauka, a o ka lakou nei ma no ka "molowa a haalele wale i ka hana," a e puka koke ae aua no ka olelo, "ua hai aku au ia oe pela," a pela aku.

Ua makena wale na kanaka i molia i ko lakou ola iho no ka iini e holopono kekahi hana; o kekahi hoi un molia i ke ola no ke kaulana o ka inoa, a aole no he kakaikahi ka poe i molia i ko lakou ola i mea e pomaikai aik ona ohana, hoaloha, a lahuikanaka paha. Aka, iloko o keia au i piha i ka naauao kiekie, oiai e noho ana ka elua kapakolu o na kanaka o ke ao nei, iloko o ka hilinai piha ana maluna o ka olelo ao a na kauka, ke mannoio nei makou he mea kupono la Kuhio e hoolohe i ka olelo ao a kona kuuka. O ka huaolelo "kauka" he huaolelo haole no ia. mai ka huaolelo "doctor" mai". O ka huaolelo Hawaii polole, he "kahuna," "kahuna lapaau." Ua

kamaaina na Hawaii, he leo mana ko na kahuna. mai kinolii loa mai, Ua oi ae ka mana o ko lakou leo ko ka leo o na 'lii, me ka nana ole i ke kulana o ia alii. Pela no na kanaka o na lahuikanaka like ole, a hiki no i keia la, ke hilinai nei no lakou i ke ao ana a ko lakou man kahuna (kakuka). mai ke kiekie n ka haahaa. ka ikaika ame ka na waliwali. ka {illegible} ame ka hupo. Aka ua oi loa aku ks hilinaiia o na kauka o keia wa. no ka mea, ua imi maoli lakou me ka ikaika, a ua mapopo maoli oloko o ke kanaka. Ina

e hoolohe wale iho no mawaho, e maopopo ana no ka mai oloko ame ka mea pono e ahana ai. {illegible} paha i hoopunipuni ko Kuhio kauka. Ina paha he kauka hoopunipuni oia, ine na aua no oia ia Kuhio e {illegible} no ma Wasinetona e laapau ia" {illegible} mau ka ia la puu dala o ka mahina. lole nae pela. Kanoha kela, e naalele in Wasinetona, no ka mea, {illegible} maikai o keia ia ia oe ame kou ola. E hele i kahi ea wahine. Ina he aloha o Kuhio i kona la-

huikanuka he mea pono ia ia e hoomaha a {illegible} ka ikaika kupono, alaila, e hiki auanei ia ia ke palima a {illegible} i na mea hiki ia ia ke hana i keia la. A ina he aloha ko kona lakou i ka lakou mau hookikina ana iaia e hoi hou aku i kahi'i ike maopopo ia-i o kona pilikia. NO NA HAWAII KE AUPUNI Ke olelo nei o Mr. Stuart, "he mea pono e hoihoiia no ke aupuni i na Hawaii." O keia ka manao nana i hoohikilele mai ia makou. Ina i puka ae ia manao mai ke kanaka Hawaii mai, a i ole, he kanka paha o ka waihooluu i ano like nie ko ka

Hawaii, aole paha ia e lilo i mea hoohikilele; aka, i ka oili ana mai ka waha mai o kekahi ili keokeo, aole no i Hu loa na la maanei ,ua lilo io no i mea hoohikilele a hoopuia. Ua ike makou he Demokalaka ia nei; aka, aole i manaoiu e puka hou mai ana na huaolelo i mahaoia ua moe pu me Peresidena Kaliwilana. Auwe ka nani pookela, ina aole

keia he hanehane wale no! Mai alai ae i ke kahoaka e kau ae nei i kuu maka! "Alia oe e Haleakala, "E alai nei la Kauiki, "I ikea e ka naui o Mokumano, "A he ibu n oka waa Hawaii." Aohe o makou manao o keia wale no ka hoaloha oiaio o na Hawaii iwaena o na tausani ili keokeo e noho nei iloko o ka Paredaiso o ka Pakipika nei Eia'ku no, a eia'ku no Aka, he kaaka Hawaii maoli anei kekahi i kupono e hookele i ke "aupuni"! Ae, he kanaka Hawaii maoh no, oia o {illegible} KUHIO KALANIANAOLE. Oia hookahi ka pulakaimaka a ka lahui Hawaii i kiaaina no Hawaii .Oia ka makou i pane ae mamua o keia manao. Ea. e na kanaka Hawaii. He lahuikanaka kakou i kaulana a puni ke ao nei no ke aloha, heahea, pulama a piha makee i ka kakou mea e loha. heahea, pulama a makee ai Aole n oi pau ia ano mai ia kakou aku a hiki no i keia la, oiai nae, mamuli o ia mau ano i kau mai ai ka popilikia malama o kakou. Aka

aole paha he mea a kakou i aloha ai, i pulama ai, a i makee ai elike me ko kakou mau alii. A hiki no i keia la ke aloha, palama a makee nei no kakou i ko kakou mau alii me ka oana ole i ka aoao kalaiaina. He elua wale no pua 'lii o Hawaii i ikeia i keia la, oia n oka Moiwahine Liliuokalani aloha nui ia. ame ke Keiikalii Kalanianaole. O ka mua ke hele aku la i ka napoona a ka la, a ua nui na makahiki o ka noho ana me ke aloha iwaena o kona lahuikanaka. O ka lua eia n okona la i ka lolo, aole i aui ae. I ka nana aku maluna o kona mai helehelea. me he mea la e "ola ana oia a kau i ka pua aneane." Aka e loaa ana anei ia kulana ia ia, ina e kapae oia i ke ao a "kahuna" a e hoolhe ae i ka lakou nei hookikina. Ua maopopo loa n oia kakou apau aole, e hoihoi hou ia mai ana ka nohoalii a kako ui makee nui ai Aka malalo o ka malu a me ke kuokoa o Amerika ua loan no ia kakou ke kuleana e noho hoomalu Hoko o ko kako uaina nui, a oia kuleana, eia no iloko o ko kakou lima. No keaha e hooum ai ia Kuhio i Wasinetona i mea hoohakaka a hoinoino wale ia e kona man enemi a ne na enem io na Hawaii! No ke aha e lokahi ole ai na mana koho Hawaii apau ame na lausani hoaloha ilikea e nonoi aku'i ka Peresidena e hoonolio mai ia Kuhio i Kiaaina no Hawaii! Ma ka nana aku i na helehelena o ka Peresidena, me he mea la, he.

ohohia nui kona ia Kuhio. (E uana i ka leta a Kuhio i ko Molokai, ma ka nupepa "Hoku" o kekahi la o kela mahine aku nei.) A {illegible} ua mea e ikeia aku nei, me he mea la e lilo hou ana no ka noho Peresidena i nilson. ma ke kau koho o 1910. Ke+kaulena aku na maka ame na noonoo ana no ko ke kanaka Hawaii kulana, ke noho kiaaina mai o Kalanianaole, aole anei e hooho oli mai na mauna, a kupuni mai na awawa, a memele mai na wai owe mau, no ka mea, "Ua kau ae nei o Kalanianaole "I kiaaina no Hawaii." O ka aoao Demokalaka wale no ka aoao nana e kakoo i keia manao pookela, ne ka mea, he kui kepa {illegible} keia i ka opi aoao o ka Repubalika. "Healia ka ke kanaka Hawaii hana ai, o ka {illegible} aku anei i ka pualii heokahi i kee i kahi e loaa ai o ka poino ia ia, a i ole, e hapai anei ia ia ma ka nohoaii Kinaina o Hawaii. Nou keia kuleana, a na e hoehole.