Ke Aloha Aina, Volume XIX, Number 38, 27 June 1914 — HE MOOLELO HAWAII -NO- LAIEHAU -A O- KA LUA OLE HOI MA KA U'I. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII -NO- LAIEHAU -A O- KA LUA OLE HOI MA KA U'I.

• Da li'a au ia oe e ke aloha, Hakukoi 'mai nei loko, I ka nui helu o na manu, Aia i Kamaile kuu ipo, I ke ahi kaulana o Anaki. Ma ka waa no onkou? Ar>, wahi a Laieliau. ī»a pahn he ko rn<ikrm o ko kakou holo like no ia no Oahu e īnakaīkni ai a hoi me oo tv kc alii īna he liiaiīao b»u e helo a hoi ae'a !nua o ??"īiolo]o a nhi ka po a hoomanao no .Oahii nni nhui aole he mauao ai, aia no ka ;ii i Oahu ivaiho no ko onei ai vxie ka i-a a hoeu ae lu ua kaikamahiue nei no ka hoi īio luna. "

E aip aha? Aole ua ai ik< au a iho mai nei e'ike ia oukou.

Ae 110 hoi paha wahi a kaina aina.

Anoai.oukou o kā oili aku la 110 ia o ua Laiehau a!a a kaui anu ka pio no luua o Koiahi. īnia e- hoouiaha ana a hoomaku ao la o Laiehnu i holiu mali«' laulii no Makua, a o ka uluiki mai la no īa i na wahi opu inalie laulii a puolo ae. la a paa i ka lima a 01010 ihu hi <■ liolo ana kakou a noho ia Oahn a iioihoi aku au a uoho oukou i Makna, a o lawe pu aku ana ao'au i ka.iuoa ou e Koahi i moa e nani ;ii o knu inoa i kola ainn loaa 010 o ka inoa uiaikai. E-waiho au i kou inoa o Kanuiile, oke ola no ai>ei oka inoa o Kamailo o Koiahi ke makemako hoi lakon noi ia Oahu, a noho i ka ai ,,a malie maewa i ke ahe a kaioulu, a hoomanao ae la kou niea kakau i na owili lei maile laulii,

Moani ke ala ouaona niapu ka liami i kuu po|i I ke aKe a ke kaioulu kaomi malie a Kawaihpua O ka'u īuea uui no ia mo kmi al»ha i ke ala Hoolai na mauu ou ka T«?i mai!e !aulii o Koiahi Kaonu'malie o Kawaiopua. Ta Laiohau o hoi ala a hiki i ka halo hula, ua 01010 a\u la oia e Xawaioni eia kau ukana o kuu puolo la-i, aole oe e haaleīo. Ae, wahi a "Nawaioui, homai na'u e loi i kuu ai. Aia 110 kon kaawalo mai a'u aku a lioī kuu haku opio. Hoi mai la au e na kahu o'u, e makaukau oukou uo ka hoi e ike i na ohana o ka aina hanau, a ninau aku 1b oin o "Puoanui, maleomako no oe e hele no Oahu nui alua ? Ae.

A pohea olua. o amo Kamaile Mookaulaau, he makomako no olua e hele mo m&kou? Ae,

•Auhea oukou e ka poe o Oaliu whī, e hele ao kokahi mau raea o owkou me lakou not e kuliikuM ia oukou i o ala uliuli a h&ka lewa o Nuolplo. I noho a ono 1 ka i-a maoili a hio no ilalo o Xuolok. E Mookaulaau e Iho oe e nuua 1 ko lakou pīi a ilio ana, Ao, wfihi a Wookaulaau. O ko lakou Kele akn !a no ia a ka pohaku hoopololi a kuhikuhi aku la o sTookaulaau i kalii ! o hoopoliuaUo ai ojiu i ka Uaka; a ke aia kapat>. i hoomnu nu In tio lakou i kc ( leolo a ilu) ;> holo &ku 1;» hikou nov j j .nio lioolowa ;i k;i inalihhu. la, |Mookaulaau e kulukulu uei ina uialUuni, o ka iko aku 1« uo ia oia malihini i ka i-a a olelo aku la uo ia Wookaulaau, o lio i~a. Ao ( wahi 8 Mookauiaau, o kii kakou o kuu t ka upon», ao uiai la na maliluni. la lakou noi e mnkaukau aua iko i uku la lakou ia o iho uiai ima aole i loihi hi|ii uuii la ua kai- ! kamnhiuo noi. | T ko)a wa 01010 o\ai la o Laiohau, 14 kuu aua oukou I k& i*A. [, Ao, wahi a | ! 1* Ukou uoi o wakaukau ana o ; liuu i ka upua, i ka ~puiū aiia o ka j he uioi amo ka rfio, ua piha ka. upena i ka i'a o ko;»kon huki no ?«, a ko ouō a ohi ka if» a m 6ko lau-. o koi kaha kokahi i ka! Ta a kapi uo hoi $«kou noi, oß>lo. hou uiai ia o Laīe}f|Uj aia uo kolal i:R & oukou. 1 1 t ko lakou iko ho oio # ua ko-I «» fcok«aU Ja oo' u o T-a<c!i»u «!

kii i keia i'«, a ia lakou nei e hoomaankaU ana i ka upena o ko la-.j kou nei kuu iho la 110 ia apuni, ua j o.lelo aku la o Haiehau ia Mookaulaau e kii i ka poe o Miloiii e he]e mai i i'a na lakou, o ka holo aku la, ho id o ilookaulaau na Miioiii.

Ia Laiehan o noho ana i ke ouo 0 ka olelo uiai la uo ia: Pehea keia wahi o Nuololo'i Ue nui ka ai aiue ka i'a, aole* heniahema e ka haku o])io. lJa lawa e noho oukou o kela poe hoi o oukou ke hoi me a'u.

.. A«j wahi a ua kahu liou o Oahu j :mai. Ia lakou no. e uoho uei hoea j mai la ka poe o Milolii me na waa' a pae. ua olelo aku la o Laiehau eia j keia i'a ua oukou hahao a piha ua I waa. Eia keia, ma keia po au e hoi ai no Oahu, a pehea oukou? i O makou kekahi e hole pu me oe. " """ i . Ehia ko oukou nui? He eono ko makou nui. A mai lawe oukou rae ka ai, o na puolo kapa k« oukou e lawe. I ke komo ana o na waa o ua poe ini 0 Milolii o ko lakou nmkaukau no ia no ka hoi, a o ka wa ia i kau: aku ai o Laiehau uo Milolii. Ia kau ana aku o ua waa i'ā <• ka lele aku la uo ia o aLiehau a komo i ka hale n hui me na kaikamahine, a o ka olelo'akii la no ia, I hele mai la au ia oukou pehea he manao no ko oukou, a i ole, he makemake no oukou e hele pu me a'n 1 Oahu. Ae, wahi a ua poe kaikamahine nei. "Ina pela i keia ahiahi pii ae oukou a luna a loaa makou, oiai nae ke hoonialoka mai la kekahi poe e aku ina olelo a Laiehau. Ia wa ua ike mai Ia o Laiehau i ka-poe hoomaloka i ko lakou oliumu.

E, auhea oukou, ia. onkou 0 ha-j wauawana ala aiue ko oukou naau hoonaauea a lioomaloka no ko'u kii aua mai nei i ka'u poe kaikamaliine no ka holo pu me a'u i keui ahiahi, a i niea e pau ai ko oukou ohunui a hoomaloka e pono oukou v pii ae iluna me lakou nei i pau ko oukou kuhihowa.

Ae īuai la kekahi poe ae. ua hnwanawana a ohumu iho uei uiakou ia oe,a e kala īnai oe ia makou ua hewa niakou e ko alii. O ke kala aku la no ia o Laiehau i |><x> hooiualoka.

Ia wa ua lioeu ae-la o Laiehau no koaa lioi no luua o Xuololo a olek> inai la kekahi kanaka. £ hoihoi aku au ia oe a pae i kou awa. Ua olelo aku la 9 Liehu, ole e hoi aku no au a uia ka lae a au aku au a pae ina ke oue o jSTuo!oIo.

īa puka ana uku no o Laiohau o ka w& no ia o na kaikamahine i liele pu aku ai a ka lae a lele aku U o Laiohau o na kaikaiuahiuo aku no īuahopo a pao i ke ono lioolowa a ua malihini. ;

I Ia taiehau uia e liol ala no luiui. 1 ] ua olelo aku la o Mookaulaau ī ' kona mau hoa, o lawo nu i haawo ī a no luua a o uoho uo hoi olua o ■ kaha i ksi i"a. 0 ko Mookaulaau haiho la uo ia a haawo a ka pii uo ia no luua, I kouu hiki aua aku mo ua haawe o ka i'a, ua ike mai la ka j oluna a Inwho mai la. E kauiuaha j.oel Ao, he i'a, oia ko kumu o ko ma-. kou uoho ilalo, aia no laua ke kaha ala i ka i'a a lawo iuav la au i i'a ua. oukou, u hoi hou aku uo au tnc oua | kumau ai ua makou. 0 ka liooma-, kaukau uiai la no ia o Mookaulaau i, ko kuiuau poi lohua a iho aku la ila- j 10, me ka iiahai pu ana aku o ke-j ahi poo mo ka lakou kuniau poi o ilio, ala .ilalo o ka haka lowa i ko kai, v | Ka hoolowa a h< olnikai kiu nia-j kani ] M:ikaui kii wai loho lau alii—o. j 0 ka l'uu o hv>ololn»a i ko kai o ka uiawae jO ka umkaiii uuuuuu lelop oipoi noj io ohnololo i Loio ka ua kuiuuloua i ko aua o 1 Ku Kuku mai haa ka opua aukai | K-apalulu kai wawalo o. ua pali loa | oio i Ina iho o Kahoamano ko kiki a lai ka wai kuauh(.»o j Ka liouo wawa a ho ohu puolo i ka ipo 1 kai au uo uuw ula Ka panio \iiuio lua i ko «ka Luho i ko *>no «loha 010 o Kahuanui O k« makaiuaka 010 ka tiowa- -<> ! TT\ki aku a\ s»u ahoa 1«. 1 T ka hooa ana o Wahiuopoahno- [ ku, o koua huli koko ao ī;\ uo la a kaniaiuo ia Laiehau; K Laiohau,i no b>aha hoi oo i hiki 010 so ai ī ! No kok poe kahu ka hvakeniakoj *> ko aIH, o ka lakou moa nui! no o ktv\i a'i ans au 1* Ukou i kei oIL 1

j 0 kv»ko iUiii uo ū o i \V«Uuiv^*.miHK4u > v nuu aiui *h\ »«b ti<v*MftSkks koko nx;n V ski ia ! o LaioUan v k;\u. K KaUiuī o, ;sr,i>ai ro:a M«.v kou> olu ks ualu ui&k&ui \> Puua He omaka kai o ka ulu iuU o Koiiau TTc iiuipu !h>,- kiii na Ksl;t\vxls. o KaluH ■ & X W o l\vuu WL c ~, ( O KiMu»,u i U Uuk a«b: v ju ulu ~ ~ N v " *, -V. . • " - —34.

r ' —'"* ———~ i a W wlu ku e j\f, «s:<| 4 sv li>v ksv iu> ksiuU—e I! ka tmi s ksi a -o I Aal* W*Vi« S«S«S K;i> kvm lisku | Au*u alku 1 ka wal |to<> likiliki j I ka i kuiaakaki ho h | m\«i 4 Makaaawa |Ka 1» i«**k&uhua s J 1 ku kwli u«U »o MaUUi T :;lu 'aslti ivklu& i.uv \\sm I k«.i. j •»; UMu āu« -e . l kte %.*«* i ll «k oi*a <āte:s-i#L -.