Ke Aloha Aina, Volume XVII, Number 3, 18 Ianuali 1913 — NA MEA E PILI ANA I KE AKEPAU. [ARTICLE]

NA MEA E PILI ANA I KE AKEPAU.

MR. D. HOOLAPA, Aloha oo: — Ē oluolu hol oc e liookomo iho [ o i hoikm ae la 'maluna e pfti ana i ta ma I 'aWpau. ~~t7iTpanef)me Tto ! -u ilee ana ma na Kaokoā 1 li'ala e ho?3f aKa "driS fn& mahele lite oll* oke a«o"o*¥a'^^"£i^ēpaix, 1 Tce a"n6 o kona hiki' ana m'ai ame konā mau pilikiā, a 1 oīe iā, ke ano paha o ka mēa e hana ākii ai i hikī ole ai ke hoopalahalaha loa ia aku ai keia ma'i ma o a maanei o keia Pae~ aina, aua k&paia iho he ma'i ino keia, he ma'ilele a"he ma'i hoopilikia ka i ka lehulehu holōokoa, ā ke oi loa mai nei koianei maka'u i'a mamua oka māM lepera, 'a kaiia nm' ihb lā, **he ma'i ola ole keia.'* He pololei maoli no ko lakou ike' f aohe mea lioopuukāhua hiki k e kue aku i ko lakou ike, oiai, ua paa o lokōo ke kanaka i ke*tf&fi wale ia lakou la, ahe ike io no; Aka, ike iho la nae au iloko o keka hi helu, e heike ana, penei: "E pono e nonoiia i keia Kau Ahaolelo ae e noho mai ana i keia Kau ae, i haawina dala mahuahua no ke kukulu aim i mau halemai, a © hookaawaleia ua poe ma'i la i.loko olaila . i ole ai e lele aku. maluna p kela ame keia, oiai, he ma'i ola . oks keia, w&iii uo a lakou." A niauiuli o keia mau hoakaka i , manao ai au f komo aku a kue me ko'u lioike pu aku i ko'u iii|ua o ka lehuleliu ame na hoa kaukauawai Hawaii o kei» Kaii € hiki niai aua, mai noho oukou a pu«i wale mai i keia m«u mea« B»otlft6ia mai nei no ke knkulu halemai. H« hooimu da!a wale iho uo ia, a ina no ke noi ana o weheia ae na pauku kunawai alakou i hana ai no na makahiki he kanaha i hala ae nei, ē papa ana i na kalmna, Hawaii aole e lapaau me ka laikini ole, alaiia* ae aku oukou. Oke kumu &ui lqa ia o keia ma'i malvsn« o keia lahui holookoa. oka ma ; i e oleloia nei he ma' .o Nawaiiaiik* ake ipauai? A pehea hoi i pa\ ai ke ake?" He ninau maikai kei; kakou ka lehulehu ame ka po< hoi 110 lakou ka ike, i ike nui ihe ai. ,la he kuaki ioa ko'v -aoonoo ika oiliili ae o na mana< hoohalua a mau manao makalehe paha i ka pono o ka lohulehu ma e ka Ahaolelo 3a no ka pono o keia poo e a-u ana i ko lakou pono ma o a niaanei uo ke ake nui ana e poholo mai na <lala o ke Aupuni iloko o ko lakou mau ekeoke pouol iho sk ka huina e kokoke aku aua ik« tausaui dala o ka mahina ma o kf hoohuiia ana o kela a me keia haiuī Aupuni a nui i lima oke kauka hookahi. A ma keia mea kue loa ko'i uhane ia mau ano liana, me ka nui mai no, aole e olaleia am ma'i, a ia wa hookahi no uae, ma> kemakelakou e kukulu i mau hale mai, a ina e loaa ana na halemai, <: ka ninau: "Owai ke nonoho nu ae ana i poe. kauka no ua poe halemai la? O keia poe *no o palahi ma." O ka ike o na kauka, ua pau k< āke i ka.ai ia, aole nao e hiki ke ik* nawa la eai ana? A ina paha Ike i ka moa nana fai ana ake; no keaha ka mea i ik'e ole ai iks mea e hana ai H muko ka mea ai ■ ke A owaī ka mea e pom&ikai ana keie mau nwa mant\< i& nei & nonoi aku? Haina Ona kauka no 6 uim no mau halemai U, nu k»hi <v ka hnnen ;i oi dal* o ka mahina. r owai ae? Ona '«•akine haole kiai o loko, haneri ilala o ka malnna/a p*li aku, a pe!a akn. 0 ka poe hana a lawelwe o loke o na poe nana i na ka jy.v hana punn, ka -olī, ka poi? oka poo m<v\ pohaku a nv? k\\ po< mea pap:\ poo e hoojvati&īW. 1 u r ana ma keia mau hana uhaai \valt ! a uo knkouihoka lolmlehu, healw 1 ka kakon e ho-A-a 1 Vo'u iho, ke hoike noi au i ko\ nialv\n» okeia kumv h«n% aoo n\ii, ins ha<? e hiki *ii& i oia hoi, « nonoiia i $50,000 i kv ! §|u v. W.A mau t awku k« |fc*n*w<v t n

na kahuna lap&au Hawaii aole e lawelawe a lapaau me ka laikini ole »I n» e paū ld kati!attās,' 'alaīla, o ko'u manao maoli e ku ae kē Anpummao- k® lakou mau ppej k*>l.oja i mau kpmite noke kuahaua. ana i na poe ike lapaau pn-a<>.io a e WllP ana, īpal fi 4 Niihau, a e hoiliiliia ia poe a pau ma kela mo' inokupuni ;> e lilo i ppe e lapaau ana ia kakou, a e loaa ka mana ia lakou e Ilke me ko na kauka, oia lioi, ke niake kekaīiī ma'i, a«le he "kanajvai e hoopilikia ana iua kauka Hawaii nei, a no ka mea, lie ma'i ola ole kela/ wahi no a lakou ma. , ; 0 na poe ike a hoomaopopo loa i ke kumu o keia nia'i i hoea piai ai a me ka laau knpono no keia ma'i. F lilo lakou i mau knmuao a'o a 1 i kekahi mau keiki ka hookupono ana ia lakou ōia ka ike lapaau pa-aoao, e like mc ko na kaiuka līaole ā'o ia ana no lakou īho. ■ ' ■ v 1 ■ ■ ' ! A ke lana nei no kro'u manao, ke ' holopouo keia mau hoolala ana, e ulu hou anakeia ī.aliui, a e makppono pu ana na dala o ka lehulehu, no ka ua hanaia no ka lehiīle hu aole hoi no ke 'eko ona poe kakaikahi wale iho no. He ma'i pa-aoao ko keia iahui kanaka ame ko nakhni, e ae no a pau ake Akua i hana niaī al, akii nae ot, no kakou kekukulunianao (■ ku nei, aole no keknhi e ae. Oka ma'i ;pa-aoao, ua Jike me ka poholima, he elima on£ mau manamana, pela keia mea he paaoao. oke kunm ma'i ia, a roai laila aku oili elima oiloito ma'i, a ua kapaia ia mau oiloilo * Ea, na lakou na inoa elima a mē ko ltikoxi mau laau elima. r O keia mau oiloilo ae i« ka mea uana e ai ke ake o kakou a pau i ka pukapuka a hakahaka, ao ka mea i ike i ka lapaau pa-ai>ao, m loaa iaia ka taau e pepehi ai i in\""llōUo la a hiki i kona make ana, a ola ke keiki a hiki i kona nui aiia., O ke ano oia poe kahuna; ika wa oke keiki, ho 'n'lie ma ke kahi olelo ana. Kiiia 'm poe a lawe mai e nana i na ouli oke keiki i kona kupono ame ka ole, ike ola k)ihi a me ka ole, i ka napa makuā atoe kaole. A ioaa ia ike, ina no ke ino oks [keiki m& ka uana ana a na kauka | Hawaii (kahuna), alaila, na ka ik< | 0 ke kahuna e.hanaj i ka laau € | pau ai. kona ino a lnkl. i koua loli !aua i keiki maikai; a pau ia, alaila, [hooniaka ka m-a fhanai) ana i ki' ! laau pepehi Ea. oiai; na īoaa mua aku!a no ka ike i ke kahuna i k< ano oka lCa e oili ae ana i ua keikl lakenuioia, Nolaila, kanai no ka laau mai kc ke kai mai» ko ke kula & hiki loa ī ko ke kuahiwi uiai, nuii ka laau manaualo m&i u ka iaau awahia, ai ka nui ana oua keiki, aole lie ma'i e loaa ana īaia, a ln kino awaawaa kona ke nana akvi me ke kulana hiehie, a jvla no ns kaikamahihe ma ia ano fiookahi, s no ka poe i hanai l&au 1 oīo ia ik» wa liilii a nui, hoomaia k.i pii ans 0 ka Ea. No na kaikamahine—l ka hiki ana i ka 12 makahiki hoomaka ma ka pii ana okeEa &- kuhihewa n« iuakua he ma'i li«ōle, hoio i na kax ka haoie, a o ka no ia, a o ko na keikikaue hol.'he 10 niakal'.iki hoomaka mai ka pii, a ke ho'o na kauka e haule a iv.,\ e paa. lo!i ole ka Ea e>)ekan ana imhina c ke keiki, © wiwi&na ko kinoa Ivowj mai i*, pii mai k* naense, a wsil« *ku. He n!a kūhi, he hwulu ka» lwe i ka pcx? m«M, kino o!a 'uiaikai, ■ . No keaha la i ulu nui aik«iia ina'i iwaena o keia lahuikanaka no' iiaina—ka JuK>haikiia aua v nakuhun» ma ke kanawai, aole o lajx-u\u mo k;v laiklni 010, s ina e • ik%ia he paa iks halepanhao, ana fce\svjm<>a i hoo pabhft!ah« loa mai i kek wa'i iwa< m o keia iahuikanaka. pau na !va hun» i k* maka'u a uohoi wale keh tne keia me& ik* ika kp&au ana i «lro mai n» ka maka\\ a I\ik 1 fco lakou p*u U maU> 4 t l»Uo w*le bt p«K» a mo ka ai&iu* c hoolfiUv)iik *i ke <km ivoIK o&u oAda & iuc Wu< whwKmAK» noko o kako\v l au' k.O lakou," a W inan laau mai ko * lālou ains mai x A o k*'u mea e hooiaiiopoiv no' iw*«Hia o keia uoho khui ana, ua knhihewa ioa ia n* makua. mea keik), n* kuiHiua, na kaikuaiAna, n? faMk*uw « nw na k&ikufthu\e o k^k<.u^_ oka ana i Tjcßc i M.W iiilLi i uuieae kA v liaua i><v l\t ii'i'i 4 o W x- . ' 1

liilii me na ko a m<Fi& tfieaonō. Nō keaha i tra! r,ōi ol« «i i na laaii kupono e hoomeomo &i i pau ke Ea o loleo oka hetkiT* Ma k«iA maa mea kekaM raaq ko?rt< poiao o ka kakon ma« keiki 'e piiikia nei, U ka'u mea « uiaka'u ny|. loa. j<ei. v> ke kukuluia mai, o .. i.ai ma'i nkopau ma tifi l!6ft * oiai, roa fra nana fi!tQ tes keia hana i haoA two£>i!ikia T i JuiJat ma'i lepera i hanaia ai mapaua. a "mēa niaopopo ē' ak« ana keia lahaikanaka ma o keia loa'i ia, no ka mea, s> hooka^w^)e r _ , loa ia aaa ia poe, aole i maopopo hea anā 'la, malia paha i Molokai ananopaha. v ' A ouālala a paa ekomo aiiaina ' ' keia kalapu e Hlo aoa la&ou i poe m&k&i oaoa.eJw:aku o mea s% o meaakepau kona, ao, ka paa iho la no ia. Ke kutm ae oe pa%a »'aī MlMle o Icō'' s p4a ris "ia, f " he Tena*ena'fe"¥a MaKke k«ha «ku, a oka paa i» la; w* n«k mau kahoaka ke ko'uwei^'eh.

No'u i'io h'3 hoiko oiaio an no mta e ps»e nel no Va Eā, _ a l*e mea e'ola ana mal ka fea māi, a kona pau ana. Mn ka hovke"a ko'\i makuahine ponoi ia'u, 'hana mu a'u*. He mea au i mu-a !a 1 ka laau Ea mai ko'u mau la }ii]ii, na ko'u kūpunawahine i ko'u nui ana a hoomaopopo īa mea e han aiia mai ana, a mai ia wa mai au i hoomaopopo ai a hiki i keia 1& a'u eku aku nei, aole loa he ma'i kino i oili ae ma o'u nei ē pill ana i ka Ea, o kahi mea i loaa ia'u he poninnitx ma ke poo, a hoomanāo ar» la ua pha ino o loko i ke ino a kii no kahi a oka pau lio _ia a liiki i keia mau la 'e ohPuhi'u iia mai nei keia kumnhana imi <3ala la na haolp, aua hiki no, o ka ike iho la no ia o ke a'o ana. E na hoa'loha a me na makamaka, he nui na me\ kupono a'u i ■ manao ai e pane ma keia mau mea, [aohē nae'he inafta\va knpoao, a iiia lelona ana ia'u he wa kanw&le e [hiklai'a'u ke kakan, e oili liou ! aku no au. Aole no hoi keia lie ma'i ola ma ke kukulu haipule ana, oiai, he 5111a.H0.i0 ka lawelawe haipu?e ana « manao ae ke kahiuiapule ma ka Tsalpnie me ka hookeai e ōla al keia tao lun'i, he knhihewaia; mahope a\ranei huh» makehew'a' Ik# Akua aV'ftAuamu aku. A ina ma ka !>)ook<\ii e haiia ai, mahope pooj»o |hewa na maka. aole e{ola, oiai, ua !:a mla maluna oka mla, a o Jca loina hoi maluna oka loina, a ke 01 aku ma o, no ka hupo wale mai ho ia. Pef]a no hoi o lesu i i mai ai,*o ka ae he ae ia, oka hoole he hoole ia, ake lioomaopopo $le ke kanaka i. keia mau mahele e]un, ua lapuwale kona ola ana. He elua no mahele *no nui 0 kx» ke Akua hooponopono knnnka ana, penoi: O ka lau o ka. naiielehele ka mea e ola ai na lahuikanaka a pau 0 kein at>. Elua—īiiii 0 ma'i kekahi o oukou e kii i na luna kaliiko oka Eka lesia e kau iko lakou mau lima īmahma ilio o oukoiu I Oka pule ma ka manaoio me ka (hamo aHa ika aila, e hoolaia ka [ma : i o.ka mea ma i. 0 keia iho la jua mahoie eiua i hoīkeia/aina o ka j Uial luau a ma k a puie ka hana, I® poopoo makehewa auanei na maka iaohe mea loa mat. Ano kahi «*a [aku. 1 : Owau iho 00, [ CHAS. KAMOA KEALOHA.