Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 7, 18 February 1911 — He Moolelo Hawaii Nani, NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KE KA LUK A LU O KEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka o Puna [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

He Moolelo Hawaii Nani, NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KE KA LUK A LU O KEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka o Puna

I - ... \fahopo ihoo ka pau ana'o na ka [, msn!io rn,i a ko ICefealuL*t!uokewa £ uh.me uif !;a uhane oke kaikuahi- [■ ne, na puoho ae la ia, a iko iho la [ ia 1 c launa mōenhane wale no keia | i hu'. kamailio pu ai oia me kona p< k v i k'<.ikuahin''. T kona puoho L H'i i mv. «a huii k;i i'a oka po ia I * I' Ua li! inu okio ;v kona kaik-imiii c no i hoiko raai ai iaia ma ka mee | ohi'.ui? i mea nnna-e nooron nui ai. 1 aU akn la no-ia-a luUnni heu ? \n.ii I.\ ka hiamoe i ko;;a mau lihili hi tu: ka, ia wa hookuu hou iho 3a | oia aia iiio iloko oka hiamoe. la f pl. ana iho no.hoi o kona ma» iihi 1t Jī'm nrakn, aia hoi, iko aku la ia i t ka uhane oia kaiknahine otva, oia o Ē, 4'Mohua, ua helo a ohuolm ko \na ih.o ina lei Wuia. A o kona '"a-i, ī.a kanmaha iho )a i ka hala j w !> a n-e ka i¥miSō. i: "Va niai la ka oe?" i ninau I aku ii ko Kekalukaluokewa lihano. K Ae mai li no htū ko Kahalolehna I uuano, a oh'lo niai 3a: "ī hoi mai lih i hri iiu ike 'kii asia ae n°i a Ja | liukuahiino ou, oia o K«;kakikalu-o--n I'iina o kii pupuu hookahi ia'u, &■« ln i mai au i Kauāi nei. Hai r.o oia ni'u, e kii ne ana oe la Lakika- - wai i wahine nau. Pehpa la; fao * oiaio anei keia e'ke katkunatw-?" [ Ao aky ia no ko Kekalnkiilueke ■' sya iiUiUiO: A' -, be oiaio ka ko \ aik;\nt? i hoikejak\i la ia oe. K;ūii „ p.i akn ana au,i k:i waiiine nona ka inoa ;m i hoike mai la i w,)h:n> i ;v'a. :ikp nv- ke l;a;sohj> a'u a ko k;iiL m i « i1 n os.i, 4 K . wa.i.«> *īla»| i i.i una u e houk*j aku. A< & ti i k,i !vū ua !soi ni.ii la t !>a t as.,a hanau, ka.-aina i nolio ai.ko le» k.uftinc o Kauakahialii i Moi a i * lukn no ka aiini. Noliiiia, ia'u aua '«i i o hest> aku ai ma ka'u ln.iaka. im' « i'.ii",e, i hookō lioi au i n.i t i. i'.o' a a na'lii i hala aku ika po, r o oe kv noho hooponopono ika aioa. •O <>c malnna o na'iii a pau a me na , \ i u u u ik « K ik I1( \ 11 w ' . i 1 u 1 pa: a k 4 i i-. i, < k 1 ktl! '-i , o I,nu»»iv.i\va! kan wahu»- ' " \ 1 ī n I Jo v ' ' wi' i t 4l.€i l k \| i « <- %\0 K k II ll' ' > > 1 ' 1 i'i w n . i . >o k bo i . * ■> 1 ' 11 1 a n.'uua v> k<> u K..--. .s.\ >a ibl« "i',> i'm> ok\k •> l *4tK O 1 1 ' h 1 \ | ' ll.lt . \ k1 1 ' k ' ' k < 1 \ t l -» fn Hh>o i f k 1 w I>l h \ ls ;«• uo ii .i, r i *v ii•» K i \ •o ri . r>>M i »■» i i v \1 , * 1 r . • .' :..i; ; t. .. - ; , IV , . . , i 1 « k i K He'o ike m «aiw. «. ;i *' }t >i ! I ' i'i ! I ia k \ ika o k jk 1 ' * rp 'U *Ka . *

il:īnv;okf koa. Ua -lohe nO au na ka hoea ana o Liiieikawai i kai q au, inaluna o kn oheu o na manu,. a kau ahealie- ana mawalio aku o ka puka o ka hale a Kauakahialii a ine Kniliauokekoa i halawai ah "A hoi walo mai no ua kaikuna m- lmku uei o'u ni» ka waliine i Kauai noi, aole m> a\i i hde r»)f,i iko i:i lan». He kumu no ko'u o kr\ lu le o!e ana niai e ike a ? hala ■<vai p(v me ua kiiikunane nei o'n, Oia keia, na kaaiaaina loa au i ko Puna poe, i Hawaii, a o kifhi a'u i noho hoopilīwak- aku ai, he wahi i'a nr» kekaln kaikamahine, nomi ka moa n Mnlio, a he kaikun;ine hoi kona o Hul.ianiani kona inoa. Un kaulana loa keia koiki" nia Puri;v ho iookoa i ko k- aka, i ka moo-koknla lauhala, ka lopa ai-halalo, a he ku lann hafth;vrip&oli no. O kona ka' ku»iun<\ oin o Mnlio, ho kaikani;thi ne ia i nno liko loa mo kokakon nei. 0 na ninkeinake a pau a kona koi kukaue e hiwkoi ae ai, e. hookoia ana ia e keia kaikamahine. He. iko oia nia na hana a pnu, a koe ko nuhi pu lau-i a m 1 ka hookani ana 1 ka hano. Na'u 110 nao oia i a'o a m&kankan nni ia mau hana. *" "Ho man ktiiknna!>f makani konf\, a B o lakou no konn mau kokun. A ola poo no V' l kokwa o Halaanian». "Nolaila la,' e hele ana oe i Puna, e ko k:)iku:m:ttu\ ke tnans\o nei an o liakoko pu ana oe eoe kein _mau mea a'u i hoike aku la ia oe. RJilo ana ka pu lau-i a mo kn 1 :r o a V t ]io i mea ho<<pitt!-.ai pu n<>. ka o-io kuu hiikii' kaiknnane i liah: a\n ) ka ti!ak<\ Ho.ilia 11 h<. ht'elua a Inua m:• u n:oa k;i ni. Ho. kn hi nb au. o Knnikaw; aka, aia n«> iloko o Kiinikiiwi, o Kanik.-wa 0 na keiki hanau niakahiopo no ia a i Wftio!o-li a i«e Waiolo-la. ! Ma keia tvahi i pau ai na panai > kamailio ana mnwama o Kahnlele hua a n'io Kokalukaluokewa, nia ka ka'nhane, a p>T-.»Vio &e la o Kokaiuka lUokwa. 1 ae, ua wohe mai ke ahmla o ke ao. Puka ' aku I:\ oia iwaho a nana aku !a i ka i pae e.pua mn ka hikina, a ikoaku la la he maikai ka hoike a na opua, I j km luaAmaania loa ana ne, oahuli ho> J mai la na kukini i hoounaia ni e ko | ilukalv\okewa knhuia.e kuahaua i nn iii ai-ahupuaa nie na'lii nui j 0 Puna holookoa no k-a hooniakau ksu ana m«l i ka ma-no waa hiwka ■knhi i niaken'.akoia ai, e'ke f.Tii. M \ k:i lakou heike inma o ke knhi na nui, ma ke nwakoa jKn\oi oia la e akoakoa tv,af ai o.a waa a pnu a keli i me keia a!i> i auhauia ai. Ma ia !<aknhi*k« ua l\oakoakoa n> \> !a o Kokalukalnokewa i na : H l ' p ". o koua alo alii. a peia me ko na pnkana, na ahhikaua, na k:;na a ir.-- v i ikaika a n A imna oia p.v i hoiko f.k\i i alii noi i kona manao, a poi: loho oukou n p.vo «» na Ui o ka a. ine o\!ko'.i luu e na k;ihuna a a mnmaUa kana o ko'u Aupvi ' ■ r\-,>e ks k:>ak>;:i!one o ko kakou i '■ ' >. 1 !a kal 'k . -> Knua ,s ' ' , k> ''s' ? ■- • \ IV,o h? i' i !i\ ■■ ■ ■ > fev ka I.a ; ka loloa '■■ , , i .-■ <V\,-4e, o k Aon kai K i • ' ' i .i a!i:rt\thhie 1 i .i M u >. O Ka ' .ii k •. -. . 0 iv :hanaka ' •' \ v \ i mai i •« 1 1 ' "<k ' * »;**!*>

o ka poe 8 nolio iaiia mahope nei." ī' A pai! no bōi keia rnau.ole!o a oka wa ia i ola •pa ih» ai ka «wila, kvri ka hekili,. I -haule aoa 'na roaJ ,la ka Inoana ika ~nop. Oi hule a, \vehe lieia mau ouli kupaiar.aha t ka m oa»! atift ka. pilj% uwa a na, kaoa ka no ka ikela aiha aku' cr kekalu waa o pipio ia ana akv aniii'mne. I j kel&' wa Vj£«aa ae ? »i o Kekalukaluo I kewa i koaa k»!mm t)»i, e kii aku ! oia me -kona poe kanaka e haj?ai i ika jĒfkg, ōia h'oi o i K«hāte]ebtfa. "* r

īla piha akii !a hti ke kahaone jr a n k maka e oanu ika ho!ojnai o ! ■nei msu kaulua. ka olaf>a j lik« ana p na hoe a na leanaka, Kked nā ootjioa a koiakou 3pau H.i»o ia.j i-laken e hoe māi pna. Aia hoillun a • j o ka pok mawaenakonu p'ono oua ] i mau kauiuu nd, e <iioho ana kekahi | wahine. maemae o kona oaau teJeho': j lena. Ua no kona mau ano a pair, ahe kulana me ka hanoha no hoi ke rke akn iaia» . t j tf#a ka pih« a ko uka nei ppe a haalele wa"ie, kani hou no ka pihe a hoolemi liou no, puia hou 110 ka iia kanaka » mal<?let waīe, a o ka w <nawa ia i iilo ae ai oa kauluj, ina )īma pukouakona ona j kanaka ako Kekalu&aluokewa. ku hi»a nui 1 hoouna akīi ai. Ona Waa, o ke nhmahine Kaliahkhiia m me kona p ie. ksnaka ua hapaiaa aku la a lto<?a ika lialeaUi. A ma' iaiia i hni ai a i ike 5i o Kekaluka j mokewa a uie KtihaMtshua, ke iai I kuahiue <» Knuakahialii. Uwo ib'o la iauu, a pan ka laua mVfi,ana. ala ila, haawi la o Kiikalukalookewa i kona ai-puupuu ..e„ hi'omakaukau i k» ai a ir<? ka i'n na ke aliiwahine n mr leonn h ui'nka, t*:me mai la o Keknlukaluokewa i kona poe alii a me na kuhina, i kaianamai; '*Eia kv* aliiwahine o noho aku ona malmia o ka aina, oiai ko J n hrie nna'ku'ma ka'u hua kai, e-nnaku ana i kekai a hooa i Mawaii, K ike mai oukou a pau, o K»l\aU l( hu;v kfia, ke kaikuahine noi o Kau.ikahiaiii. E waiho kana <; ka ®akumaka ike ka mailio ana no KahaleMiua a me ko na poe kan.ika, a e uana kaua no na hana hoomakaukau a Kekaluka luokewa, no kana huakai imi ia Lfa«?ikawai i Paliuli. Ta la ike krtpono : ana o ka"Lai I n ?010, oia hoi Jke awakea ia kakou ! . i wa, nhipaa'a ke }tu o Makaij w» f aa Hu\v»;rhe h(rt)ka!:i i Mai im kaulua «k<* ko ano o na w.ia a hooa i na kauknhi - Ho nlii ai aliupu.i;'. u.) nio koua mau waa a iuo kk>na p«>o kanaka. Ua helo mai la n|) mo ka «i, ka i\i a me ka 0 ua'lu a uio na kanaka uo koi he man wahi puolo ka lakou, ua iieie mai no ia ixio. * , Ta makuukau na moā a pau. Aoho honiahema. 6na wi\a keia o, i na'lii, ua uhi pu ina ahu-uk. 110 f poe waa kauhta ka hapauui oko la | kon niau waa. I* wa i hoopuka ae ai o Kekaiukaluokewa i kana ole'.o

| kauoha, e holo e ua waa o na'lii a j tne ko n& makaainapa a kipa i Kv-u, i ke hoea lakou ilaili. | O keia KoU a Kttka?ukaluokewa c i £&uoha uei c pao na auwaa o Kauai, ok\ uo ke a.wa o Houolulu. Hoike Ixl ai la no ia imua o ua poo la. i ho<>kahi no i& 'p kona waa. Aohe ona kukoolua, a o kona mana wa Imalelo ai ia aia nia ka puka aua oka lioku K.aviopao,.« ka wan*a*> ka lua-o ka ]a mai ia la aRn, a o Kona no hoi koiia walii o pa" a'. ' Haawi mai la oia i ko kau <īi*a i naMii o luna o na kaukia, ina v wnke kokahi kaukahl i ka moaoa, e kokua tia kauiaa. No kokah i kaulua iu>okahi hoi ka mako, e ko* kua liko na kaulua o ae. O kua iu rli.'K! a ua Moi uoi i hoikeu* sku ai o Vooa poe ahaiololo imua o na'lii a »:c na n);ikaaainai)a o ho\o ana i Oahu, Maui a uie Ilawaii. - 1 ka h*>??« ana n>;\i o ua auwaa Kauai «< !, ho iwa o ka n; ni a ivte ka lii\V;\l:i\Va oia hoie anā mai o ua ulu-waa ovī. Honu jjo«kue iwa pono oko kai ia kkou. Rok )io hoi ka ili o ke kai a ula pu i ka weo o »a »hu-uia o naMii a ,tno na «»ahi ol<\ 0 kokahi luoa-hiimikai ioa tū, o ka nialio maikai *• ki"i moana. Hoio ni«i !h u:> pv»o auwaaa uoi a po ia lu, a ao ia iv, i kakaliiaka ,r '' '« h ' !! '<

i ke kuahiwi e oai aku anaj i-fei maHe. ; , mal la no ka h<>lo ana a ua rcau Milwiui nt-i. 0 ka. njjika Uina o na waa aia iwaena īnoana o fce«kowa mawapna o o<\hu noi a uie KaOai, oīa hoi T<ahi e huli ai ke kai i Kauai hoi no i Kauai, a ho'i nt> hoi ko Oahu nei kai i Oaii'i nei. 0 j kajwmo« o na waa, aia aia kuln e ikfia aku #i fee kai e ale ana i, ke| iilikoaliko o ito«Lani-Puu. A ma j ttjLuli i> ka boea aha o ka, iliaka mua ] 3 na waa i ke alike-olike o ka mo 1 ina kai o Kaiei.eyahrt Jl ua hapai. Ia na kahuna a pay i ke. ka ā īlīiaka i kaheaai is Moa.no -nti-ka-lēhua a me Kumu-nui-ai-Ea-iehua. Ma ke aoo pul« roaoii , |»ia a ua poe kahuna aei o ka aroa | neĀAnaaei j Aloha olua e o'a njau kaikunane i • kai nei—e — ū) Moanonukalehua a me'Kumunui , aikalehua, Ma boa haele i ka ujpaua kai lipo Hpo—ae — Oia hoi — Aloha wale o!ua — 0 hele ia a po ia la ke hooko koke loa tnai ia ka waa maka mua ra.Oahu nei. Oi. hele no ;a a wehe kat ao o kekahi la ae, lohe ana na waa i nei me:>. halulu a ka launa 010 i t?i »ku kona kaiīi leo nui L ko ka hekili, a oia ka i pulei leho ae ai ka moanakai kakala ka ale, liaiui panupa ke kai, a he luea aukukiila o na waa iluna a ilaio, niaiuna iho 0 ka aoiauma napenape o ka a:oana Bau iho la kekaln raau kaukahi le bu)ehu- wale i ka huli, poU me.umi a oi aku mau knulua, a ln' wa alu Uke ia o ua, waa ok e pakeie na waa< Baak«v - ; A oiai aa poe waa nei e hoolana aiM> īr wahi o ka nioana, he owe aua o ke kai ka lakou meu o lohe ana, rae ka pa-hi-hj no lioi o keka hi rr.ea iluna o ka ohuku a!e, oia no oe o k» palalahu i hoopahi'a ia u.ka ili wsi, au:ipu ana he uwila. A iloko o ka wa pokole loa» hoi iho l.t ke kai a kona kulaaa mua, lu- maHe. 0 na waa make, ua paktle ae la. Aoleolai poino. Hoomaka hou mai la «a poe nei e holo. * A i ka malamalama loa :iw< ae, kaalo ana ka maka mvta o nn mawa ho iho o Kft-Lae-o-Kaena, a ia -wa 1 paalu hou ae af na kahuna a paa pu no hoi me ua poe paanaau o na kau a mo naj?ule & HiiAka: O ke &no nae o ka hana a ua poe nei i like ai ko lakou hapu ana i ke kanuenōe ho.vkahi t oia ke kahea ana mai i> ke kanaka lef» nui iluua 0 ka vra;l maka mua, p- nei; L<;, —le Ka-f- he manu 1»* Me he kahn ana I4 iia ka Uau 1&." A o ke oho like se !a no ia 0 na lep 0 ka poe i pan fa kau a Biraka: Lele Kaena me lie I ka mnlie, vV * Me he kaha ann'la na kai?au la, Me hp upai an:i la na ke Koae, Na alo īwuho o K;iīe;e>vahQ, Me he kanaka lioonuu"kai la i ka malie, 1 ka p«pa-kea i ke a!o © fca ala, l 7 a ku-i walo ia e ko. £$1 a uli a nono—a — Pua ehu a u!a ka malyi 0 ka |tla, E nolu> ana i ko kai o Kapeku, Kapekupeku iho Ja ke kat o ka Hooilo, ' . ' Ku mai ka pav\!t hiwa m» kai, He hoailona kai ia 110 ka atna, Popoi k«i a KahuUuiiahu," Moana kai o ka aina, Afau wele ka pae kii, ka pae newanewa, . Ka p&e manu a Kaualoa; «. - A he hoa — . . Hoohaehae ana ka lae o Kala&u, J kihae ia 0 ke kai o Awalua, O na f>waewae i\iU o \ T uuku, lnu"l ka wai o/Nanea-Nui (?) i ka. |*K. 1* wai kau p« no mo ka laau, ke kup», huna i ka wai, H* ka nv\i!iwai 0 Kaer,a, 15 »dn* iho mw tk& La 0 U Hi. h" Oio mai au« ko & i>fc> he la, Miwlo ana i kliu umka me Jie 1 Ui ta„ Kuamo»», paii W 0 Liaihouua, llilki iho nei th> ka;ha\ioli, Ka hiki aua \n«i o ūsi uaakAui, Healia lakw'w a«4»na i kuu hil&hila, , t - . O ka\i wa!e īho ll iio ia la, 0 ktt " H« u :)°m v ~,..

ihi> o ke aji§ ®poe Kauai nel. na. mai lak«uu ujawa°nā o la kou .ke ka/u/ihau a me ke kn paja%ha <2 ka kuliu'' hekili a jafepu 1 $ j>ela hoi^ ka ooloku ano e ana.ō ka tiwan«, oia no hoi oe o ka moa bau i iiiiii ia ae a kaikoo nui. Bc ! al>a la hoi ke aw> o.ka pa-hi-hi kai I a lakou i loKi' &i ma ia weliena kai. i ao, me k,a uiln e on4i>« ann? Oia ! inea bo ia a lukou i,ii)tk>hJioi ai. . A ' m.i ka ikt a ka makaql% nui o loko o ka pukui oia ano .Qloli£ # he mau kap£-kupeku ana ia a aa ouli, .pahao hao no ke #!ahele moana o ko lakou haku Moi, oia hoi o Kekalukaluo kewa. •Aole i paa.