Ke Aloha Aina, Volume XI, Number 38, 23 Kepakemapa 1905 — He Pane ia Kivini. [ARTICLE]

He Pane ia Kivini.

Mamiili oka hiki ole i kekahi h©r V "i?- i !om na mao#o k»u!ike e pnn ibn i kona mau manao, e ka no ka pono o konft hoa kana ku, ouUiiu, ke lawe m»i nei ao i ka'u a e hooaoaka aku e, ka, in« mftnao o ke kahonapoie a kakou I e noke nei i ka hili mfl kana palii kaua no &e pale ana no ka pono o keni nn-w kaili man», oiai, aia noa k<* pobo o ko lakou iioaa ka mana d«i no 6:a hooponopono ana i ko ka k«u w>ib Kolana, oolaila, ke waiho | aJ?'i ppī imua o oukoa e> ka lehu Jeku o ke Kalana o Hawaii e kaupa oaa no ke>a ninau ano nnii e paia lov.. i» >.o> ko kakoo mau pono e n»i poe kaihi mana, oia hoi, (Ahahni Opiopio) he maikai ka anao, oke kscaka ks hew», no ka neie o Kivi. &i iiu» manao kaulike a hoopono, k« hopu w*Je mai nei no i ioaa kana m«a e kaenailio ai a ike mai oukou hs pololei kana e noke nei ma kana miu LilKĪoaanao ana. Hele pela e ka wahi hoi a J K Kaulia i olelo ai, e pepehi ī ka naheea Ckill tbe aoake). Ua hoepuka ae oia ma ka nupepa Ee Aloha Aina oka la 2 o Sepate naaba nev t no ka hoike wahahee, ke koi poho a na Kepani īaia, Makai Ngī. E ka lehnlehu, na haku hoi o Ki v*ui. tLb ninau nei au ia oukou, ua hookahua anei o Kivioi i kona poo manao m&laua oka manao kaulike a hoopono, aole paha, na oukQu pa kahi a pau e pane ma ka la koho b»iota o Novemaba 1906 e hiki mai aaa, no'u iho (aoie 1 * a ke manaoio nei no wau o kakou pu no a pau ma ia m®nao, aole, aole, aole loa. 1. Ke hookahua nei au i ko'u ma nao Kalai maluna o kela manao, "Pa keie mai paa no ka^wahahee." O ka hoike wahahee, aole kela he hewa iiihi, o kekah; kela o na hewa i hiki ole ke hoohemahema ia e ke Lua.l Aupuni a kanaka eae no ka hoopuka ana i palapala hopu no ka hoike wahahee. Ake oleio maopopo nei ko kakou Kaaa wal Kumu, ua hke na mea a pau imua o ka onaka o ke kanawai, pehea iho )a ka hoi i hoohemahema ai ke kanawai ī keia kaiaima ano nui, ua pi!i i ke kanawai o ke Akua a me ke kanawai o ka ama. ia Keoi*nui). Ke oleio nei au, he mea ole ia'u o Keoianui, h.iTini a poe e ae paha ina o Eeolanui ua kue io ma kana wai o ka aina, e pono ke kanawai e nahu iaia e iike me kana i hana ai, hopu aku, hoopaa i ka halepaahao i meae&'o&ku ai i na Hawaii e ae aoiee hoopihkia w»le aku i ko hai peno. Malaio iho no. e oielo ana na ke k«bi loio k» i kamailio aku iaia he mta kupaOuha loa k«ia īa'u o ka i»\Vc tii.fi auai ou e ke kahunapule Kiviai i keia manao a hooiaha ae i | ke abßa, he lohe mai kekahi loio j &«»>, ma he oiaio a oiaio oie ka olelo j • kei* loio, alaile, pau ia oe e Kivi i ni i k* boobha i ke akes, ka; no j paha ua ike a lohe pono oe, »oie j āno? ou maoao, h« kanawai no hoi j ko la poe, ke nana nei oe i ka pula j iki Uoao o k» maka o kou hoalauua ; pehea la hoi oe e ike ole nei i ke kao'a nni iioko o kou maka iho, HUahila oie oe, E KiTini, aole oe i hookahua j i kou manao maluua o ua ma j nao m«*ik»i, kauīike • hoopo j 00, o ka'u • me ka lehuiehu e Ike nei, uh lioukahua oe i kou mau oia nao mahuii o kā eoanao ino, hh, ho io.uaa piiikino no ka pn sua »e " » kao»ka iJs»n» be M*kai Nu; bo k« K&ī&ui o

Pehea e fcohu bi kela oleiu au e olelo ana o ka la 5 o AogHe. ' 0 ka pilikia nui 110 nei bna kan»ka Ha w«iī oke ake no e huki oiai i kona iioa ilawaii e kaui ka hana,'' Kopan&ha oe e KiTtni, o kou mau manao oaainiaa ae oia no kau e noke mai oei )a Keolanui, hele no ka akau hele no ka hema, hele no ka hili heie ke peku, hele ka wai hele ka aia o kaueleao £ Ke Aloha Aima. e, mai uluhua mai pe ia wakou no ko makoo noke i ke kahunapule a makou, e makema ke nei au • hoike aku i ka lehulehu ika mea poiolei, no ka mea, o Kiv* ni wale no la e noke nei no kona pono īna aeae hana ia nei o Hilo nei» no ka jhu ole no paha oko ina ina ia EeoLanui ina kuma maluna ae, ke hoike hou mai nei no oe ma olelo niania i ka lehulehu, i keia mau olelo. "Pehea la makou na Lunakiai Kepohilika e paulele aku ai ike ano Muka! o keia ano." Aole« no e hiki 1« oukou ke paulele aku iaia,' no ka mea, aole loa he kauUie iwaena cj ooleou, a o ko oukou enemi o Keolai|dT, ina paha e ae aku o Keolanul e wauwau aku ina kpa o oukou ina nb aohe mokuahana e ike ia i keia mau la, o ka pololei maoli no, no ko oukou ike ua loaa ia oa kou ka mana nui o eha hapa h'ku o ka Papa, «olaila, ua enanao oukou e rula ako ia Kaolanuii .1 ko ou kou hoao ana e pulapu iaia m» ka manao o kela oielo hoohol», ia wa oukou i hoka ai, hana ina palupala hoopii kipaku aole no he hiki, hana na kanawai. hiki hou ole no, koho na komile o ekolu lala i hoomanaia e ka olelo hooholo a Akoni o Hama kua no ka lawe ana īna keehina e hooko īka makemake o keia oleio hooholo helu ekahi oia paha e hopu iha makai a Keolanui j hookohu ai, hiki hou ole no, lawe ka hihia imaa oka Aha Kiekie, no a pau ka paiaiewa ia ana o keln ulelo hooholo, mamuli no oko oukou ha wawa i ka haku ana i ka manao, oia pauku lilo ke Kalana o Hawaii i mea nema ia e ka lehulehu a puni ke Ter.tori, oke kumu o keia pili kia, oka nui ona mana kau kan& wai, a penei e maopopo ai, mana o na SeaetoB, mana o na Lunamakaai naua, mana o ke kahunapule o Ha ih a me ka maua o ke Kiaaina, eha mana, £ kuu Lihui aloha e, ke ike mai ia oukou he eha mana kau kanawai aoka oi loa aku o ka maea o ka mana o k« kahunepule o Haili, a pe nei e maopopo ai, ua hoo kaika nu> oia iwaena o na hoa oka Hale Aha olelo no ka pono o na biia kanawai kalana, kanawai lepera a pela na ka nawai in« a na haole, (oana no keia mau oleio) ame ka hooia ana mai • Ke Aloha Aisa i ka oiaio, a ike ole iho la no i&a kmauuau o keia kanawai » lakou i hana mai j nei, ua m*ntkQ ke kahunapule o Ha j ili ua pau li»a na m«a a pau wa ba > pobo o ko lakou lima, nolaila, lawp | ia mai k»la olelo hooholo Ulau pau ! ak«, ha aoo like keta me k« kumuka , nawai elau pu o 188? me ka manao ! o na po» uaoa i haku ke kumukana ( wai ua pau ioa ka mana mai ka uioi | Kaiakaua m»i, ei» ka aole, pela keia | paoku oke kanawai oke Kalaun. j Ke hoohalike mai nei ee i ka Mt* i kai Nui e like me Hamana i ka ■ hookiekiea me Nehukaneka, e hoo j kolo ana ia Keolaoui e ai i ka mauu m® he pipi kauo ala. Kahaha I ke olelo nei ka Buke Nui penei. No kou ik« ote ika Pa iapala Hemolele ame ka tnaua o J Akua f holno ai oe i lon lioko E KWi&U U kā oui o k»u mau { i

hoioi» nna i kou tuau hoa k»nak* a j 01 lem aku no noi i ka Moi>vabina LiliuokaUoi. au i hoopuka ae »i ma ka uwapo Kaipalaoa īka wa i lohe īa mai ai o koua kipuku ia ana eoai kqnft nohoalii mai.. Oko ke alii uoho moi aqa tu»i ke Afewa eaai, ia. okou nono kahunapule ana mai ke Akua mai ia, a o to Keobnui aohoMhkai Nui ana do hoi mai ke Akua mai no ia, * pehea la oe eho ino nei ika ke Akua uiea 1 koho mai ai i poo no kekahi oihana, a ina io pela. na ke Akua i £oho mai ia ae i Lunakiai, ke hoino nei oe 1 ke Akua, ka ouea 1 koho ia oe 1 poo oihana no kona iahuikanaka o Hilo. i 1. Ee manaoio nei ka mea kakau I o oe kai hjokiekie a penei e maopo i po ai kou hookieke, i ka vito ana o !ke kiaaina Gtcrge Csrtt-r, ua pii aku oe e nuku mamuli o kou hoo uoa ia ana e kou Hale o na Luna makaainma no kona vito ana i keia kanawai kalana. 2. Qa hookiekie oe maluna oke Kalana o H#waii a peuei. 0 ke koho ia ana o ka Ma&ai Nui na ka Mokupuni holookoa oia i koho, o kou koho i« ena hoi, mai kg wale no o Puna a hiki i ka palena o Hilo htttmakua, a ua koho pono ia oia e na poe koho be 1,344, o kou koho ia % ana hoi e na poe koho he 389 no maiia p,»ha jj> olelo QQfii oe i puka no ou i ko ou i x kou Bepubalika, pehea hoi ī 1 pukaoleaina moho holo puni a| oukou a pau, malia paha o olelo hou mai no oe no S*ai Pua, o ka'u i pane malaiia he Demokalaka Bula oiaio oih, a pela no makou na Demokalaka Eome Bula o na kua i koho ai iaia, a he opio naauao. maoli no oia .no ia kulana, a aole no hoi ma kou i lawe mai a uana aku iaia ma kona aoao kalaiaiua E jpubalika # a aole oia wale no. O kau oka ka la 59 o Aug&te penei kau olelo atia. No ka hookohu ana oka Makei Nui i kima mau makai, aole i hoopololei e like"me ke ano o ka aoao kalaiaina. E Jiivlni no hoi e, ahea no hoi oe noonoo mai ī kou Lahui ke | huli nei oe i hppe a lilo oe i kia paa i kai, ke makeenake nei ka mea ka j kau e hoike ae oe i ka lehulehu i ke ! ano nui b ka hualelo "B hana ana J au ika hnna k»ulike, M o ke kaulike | i ka man«o o ka unea kakau, i ka wa ; e hakoko ai no ka'pono o kona aoao j kalaiaina a lauakila, hoopaa i na ma nao o na la o ka hakoko no ka pono ) o ka aoao, e hana no ka poop o ka ■ lehulehu me ka nana ole i ka aoao^; aoka ka Makai Nui i hana ai, ke hoomanao hnu ae nei no wau, ina j makahiki mamua oke kukulu sa ; ana oka Ahnhui Opiopio, he Abs ; hui makua ke ku ana, a mamuli no ■ 0 kela iawe » ka mana ma ko lakou līma, aol« he n&na mai ina opio | Hawaiī, eukou ike kopaka n \ kn h«ki ole, hi ea mai ke kiaaina i j oei, h«i oukou me Akihikona 1 nan* i «'o mai la oukou e kukulu i j Ahahui no na Opio, a pela i loaa ai i ia oukou k* m4>na e obio nei he j hana kaulike ka ouk ,u e hana ne' 4 lapuimh' o na lapuwaie p>au Uxt au iou t *n lapu mii{\ E kuu L«hui aloha e, k« auaeuo ; like nei kakou • »au ma ehsph* o ■ keia mau la, nolaila, \ mai aoa oufcou uo keia Kau aie, Uoj \ uai kakou •ka poii o u *e alohaama „ oiaio,' r oia hoi he PeinokaUka ; ete Rula i huim. : Aole i p»u na ai*n«o pale no ka j Kmni mau olelo wahawai, aka, ho * okahi no olelo a ka makua 4ke j kelki hoolohe « hooko tna oia i k* | oleioa kona makna» maeuuli o kumuo no, uo ke kuits& *ua j 1 1010 «u & like ue ui«

i makou i naoa rxi» fcou 6Hd Repul>a 1 hka, k«u hona a nse ka pai ena ! mai a Ke 51-ha Aina ia oe, "E nana | mai i ke fcabunapule » oukon," aole | no oia wale, uft kou ano kahuoapa ie no hoi kekahi, me ke kuhihewa la boi he kahunapule oiaio la hoi oe, eia ks, bs hookamaoi wale no ano*'Jtahunapule, oia lta ka* c 'Bu*'e ■ ■ Nui i oielo mai ai. "Ua hookokoke mtfr oe i kou m&u lehelehe I»'u 0 kou naau ua mamao." Eia no oe ke olelo mai nei, noko ka Makai Nui mea i lawe ole ai ma ke ano o kona aoeo kalaiaina, e kua Lahui aloha e hoopomo waie īa sei e nei poe alpnu oihana, ake hanoha no, e )ke mai oukou i&a manao o ke kahunapule a makou a kakou pu no a pau mai Hewaii a Ks'jai, ke hoike mai nei keia kapunapulei kona manao awahua haahaa ioa i Kona Lahui poino mau olelo maluua ae no ko ka Mukai Nui mea ilawe oleai e hookohu ina poe o kon» aoao kalaiamn, fee hoike tsai nei keia kahunapule i koua manao kaniike ole, aole anei he m»u kupa Amenka na Eepuhalika, e Uke oae na Demokalaka Home Rula,liepoe hookaa auhau wale no iakou ahe kupa Amerika, ama la ano ka Ma .kai Nui i lawe tOfii ai a hana i ke I kaulike me kona napa ole a« i kona aoao kalaiaina, ka Muta hoi a ka aoao Derjnokalaka a l me'TJotne Rula [ e hakoko nei e loaa ke kaulike me |ka nana ole ī kona aoao k«laiaina, i Ma kela mau olelo au eke kahu f napuie. ke hoike mai nei oe, ua hoo hoopaa a hooia, maoli no. oe e i nana ina naea a pau »o kou aoao [ ina he pono a hewa paha, the kauhke a kaulike ole paha, e i hana ana oe i k« makemaae o kaia poe naahope q ko kua, no keaha nai ke kumu, no ko ake h*.nohft Q o, puni āila, no ka'lawa oie anei oko Wahi uku kahunapule, Oiekakaßuke ]Sui i olelo mai ai oka puni daia oia ka moie oka bewrt, a haaiele oe i ke kauoha a m» ka o fee Akua i olelo mai 81. e aloha aku oe ī kou hoa'loha e like ro» oe ia oe iho, Olelo mai o I(p*u i kana poe haomana, poloā Au aole oukou i hauai mai la'u, make wai Au, eoie oukou i hoohainu eaai i la'u, a pela wau e hoohaljfes nei in I oe e fte i keia enau olelo a Ker sto, aole oa oe i nana i i poe pilikia maoli. | M»iia p»ha, ua poiaa oe joa k*U | oha a ko kaua M«kua ma ka lani oq : k* lilo loa o kou noonoo no na me& ! pill kalaiaim, haalele ī na kauoh* Ia k« noaa kiekie loa, ke olelo hou I nei nei no ko kaua makua, mai hoo mau oe i koa huhu a nupoo ka la. | oka mw, kup»naha loa aka lehu | lehu e ike nei, ua hookahna kahiko ■ loa oe I kou huhu no ka J£akai Nui »o!e i* be hana maikai nnu, ma kou »no he tnea i lawe Ika hoohiki e | hana i ko ku Akua makemaae me f keia honua he mea a'o aku i ka | naka a pau e hana ina hana ku i |ka pono, aole hoi ina olelo haiUiii, [ nianta a me ua olelo ku ole iko ke ; Akua makemake, hoahewa ioa ke | Akua ina olelo pno liae. I mmamin» !oa ka mea kakaa i :ka hoike ao» aku i ka iehulehn i ; keia mau oleio a'o ia oe, aka hoi, e ■ like me ka ma.kua aioh.a i kaoA kei [ ki, hoopai aku ina 'keiki nookuii» » maiia o lilo keia mau olelo a'u i me% aku ai i« oe a ike īho oe aole , i kou uinu haku ae aia eei | no ū msi oe ? ke a • ka ponuno kou hoa kaaaka, i a"l« o &% ra«ketn»ke o k« Ahaōui t ka*Jī mtiCs oplo, [ Hooiaio ho« akn ne» no au ia oa e i ke k«ltuoapui(» h makuu JLthui ak> .&•*, e huli aku kakou * u»ua iua hana a lte kiaaiua G«v. Cutcr i kaa* wa I ike ai ua h*» o t»a lnkou l»ālu like ia:4.m»muU e i k«t»a k*ihi ia« i ka nolaii tt i kukuiu Uou oi« i ahahui hou, heaha j ka tuea i ike i* t u* jjahu tooa ' e»*o manaoi hooMa.ai, ».•> ! no k* » p#la hoi oe, aol* ! »«oe t holke ae n« kou msu me keia bdhu hau 4 a k« i&iuaokakou oo koua hoakieki®, ia . M«kai iSui EeoLnnua nae o« e uaee [ aī iu* eXu ku ,-le i kou auo k«c<*U s ano e !ik<? me 0 ; # ; 0 I Bo Hinuiu no k >«a iae* i amaue li no Molokakai» I «Mii* pah* © booko i» no ta oMk'a i oialo *u ia ( $O*E JJci.4 Quu*