Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 44, 1 Nowemapa 1902 — Page 5

This text was transcribed by:	Karen Mah-hing
This work is dedicated to:	For those who read these pages....it has been a pleasure to help with the preservation of the words.

KE ALOHA AINA

POAONA, NOVEMABA 1, 1902

E KA LAHUI ALOHA E NANA MAI I KEIA

Hookahi Kumu o ka Pilikia Nana i Hooilihune i ka Aina.

‘OIA KO KAKOU HOOHUI IA ANA ME AMERIKA HUIPUIA’

HE KIINI BALOTA WALE NO KEIA A NA REPUBALIKE WALAAU MAI NEI.

Oiai ke kokoke mai nei ka la hoili kaua ou e Hawaii Lahui, ka la e hoikeia ai ke oiaio o ka onipaa ana o ke Aloha Aina i ko oukou puuwai ka la hoi a oukou e na makaainana a pau o keia Pae Aina e hoike ai i ko oukou aloha ia oukou iho, i ka oukou mau keiki, a no ka manao nui hoi e oaa ia oukou e Hawaii Lahui a i na makaainana hoi a pau o keia Teritori e loaa ai he alahele e hoi mai ai ka mana hooponopono aupuni o keia mau Pae Aina iloko o ko oukou lima, e like hoi me ia a na makaainana o Amer ka Huipuia e hooponopono aia no ia lakou iho i keia la. Nolaila, e ala e na maka ainana koho balota aloha aina a pau o Hawaii aloha, e ku a maloe loe, a e hele me ka lana o ka manao no ke aloha i kou aina, no ke aloha i kou ohana, no ke aloha i kau mau pulapula o keia mua aku, no ke aloha i ka lahui Hawaii a e lanakila a e noho mana hoi maluna o kou Aina Aloha. E koho me ka lokahi i na moho a pau a ka aoao kalaiaina Home Rula Demokarata, oiai o na moho wale no ia e hiki ai ke hana a hooholoia ke Kanawai Kalana a o ke kanawai hoi e hiki ai e hoi mai ka mana hooponopono aupuni i ko oukou lima i ke kau Ahaolelo o keia makahiki ae. O ka paio o nee nei a e kakoo nei i keia mau la no ke kau koho balota o Novemaba 4 e hiki mai ana, he paio ia aole mawa ena o ka aoao kalaiaina House Rula a Demokarata me ka aoao kalaiaina Repubalika, aka he paio neia mawa ena o ka Lahui, na makaainana a pau o keia Teritori, me na poe e paa nei i ka hoe hookele aupuni o Hapaii aina, a e kakooia nei hoi ka lakou mau hana e keia aoao Repubaliku no e noi nei ia oukou e ka laui, e haawi aku i ka oukou mau kakoo ana ia lakou.

Ke haiolelo nei na moho Repubalika e hoao ana lakou e hooholoia he Kanawai kalana a Kulanakauhale i keia Ahaolelo ae, makemake makou e hoike aku i ku mea pololei aole loa e hiki ia lakou ke hana ia mea, oiai o ko lakou poo alakai ke Kiaaina. Ua hoike maoli no oia i kona manao imua o na Komisina ninaninau o na Senate o America Huipuia i Hawaii, penei: “Ina no he 30 a 100 la waihoia ai kela pila Kanawai he Kalana Aina a Kulanakauhale ma kona Lima aole no oia e kakauinoa ana, ake, vito ana no oia. Nolaila e na makaainana Aloha o Hawaii e ike pu iho no oukou me ka hoohewahewa ole aohe he manaolana i koe no ka ha awi ana mai o ke Kiaaina i ka mana Hooponopono Aupuni o keia mau Paemoku i ka lehulehu e like me ke ano hooponopono Amerika ana oiai ua Amerika kakou i kela ma nawa; a aole no hoi he @ loaa ana ia oukou ia pono mai na moho Repubalika mai, oiai lakou pakahi a o lakou i huina he poe no lakou a pau e kakoo ana i ke Kia aina, oiai me ka oiaio a me ka hoohewahewa ole, o Dole oia ke poo a alakai o keia Repubalika ma Hawaii nei.

E nana aku ina mea i hana ia no ke kanawai Kalana i ke kau Aha olelo i hala aku la Hooholoia kela bila i ka Hale o na Lunamakaaina na ma ka la 20 o Aperila, 1901, pii aku i ka Hale o na Senate a hooholo ia i ka la 26 oia mahina no. O na poe a pau i ae e hooholoia kela bila he 8 Home Rula a he hookahi Repubalika oia o Hon. C. Papai—O na poe Repubalika e ae aia lakou ma ke kue i ka hooholoia o ka bila, nolaila e hoohewahewa ole ko kakou ike ana, aole e hooko ana keia poe Repubalika i ka lakou aelike no ka pono o ka Lehulehu ma ka Ahaolelo Kaukanawai e hiki mai ana, a oiai ua komo no ia pauku iloko o ka lakou Kahuahana i kela kau aku la i hala, aka, aole lakou i hooko e like me ka lakou aelike, nolaila e na ma kaainana Aloha Aina oiaio a pau, e manaio anei kakou e loaa mai ana he hooponopono aupuni i ka Lehu lehu mai ka aoao Repubalika mai i keia kau Ahaolelo ae e hiki mai ana? Ke olelo nei makou aole loa—Aia lakou ma ka Ole Kukahi, Ole Ku Lua Ole Kukolu, Ole Kupau, nolaila, o na moho wale no oukou e hilina; ai a e haawi ai i ko oukou ikaika a pau no ka loaa ana he hooponopono aupuni i ke Lehulehu, o ko oukou lokahi ana ma na ano a pau e haawi i ko oukou mana koho balota ina moho a pau a ka aoao Home Rula Demokarata.

Ke oleloia nei i keia mau la e na Repubalike, i pilikia ka ka aina a nele i ke dala i keia mau la i ua Home Rula, mamuli o ka ae ole ana e hooholo ia ke kanawai A@e $1,500,000.

Eia ke kumuhune o ka aina, e nee nei i keia mau la;

Mamuli o ka @
Mamuli o ke emi o ke kumu kuai o ke kopaa i keia mau la.
Mamuli o ke puhiia ana o kekahi hapa o ke kulakakauhale o Honolulu nei i ke ahi i ka makahiki 1900.
Mau uli o komo nui o na poe mea i loaa he wahi waihona i ke kuai mahele mahiko iloko o na ma kahiko ekolu i hala ae nei—a he nui oia mau mahiko i poho maoli mamuli o ka nele i ke dala ole, o na poe i kuai i na mahele e hiki ai e hoonee aku i ka hana imua a hiki i ka lanakila ana.

Mamuli o ka Hoohui Aina ua ili mai na pilikia maluna o na makaainana o keia mau Pae Aina penei:

Ua lawe aku o Amerika Huipuia mai na loaa aku o keia Teritori mai ka waihona Hale Duke a me Hale Leta aku i ka nuina o aneane he hookahi miliona me ka hapa ($1,500,000) dala i ka makahiki hookahi, a mamuli no oia kumu hookahi ua nee mai la a uhi iho la maluna o keia aina ke kanawai hoopau kauwa kuapaa o Amerika Huipuia, aole hoi e lawelaweia na hana ma Hawaii nei ma ke ano kepa, ma ia kumu pilikia na mahiko, pui ka uku, o na kepani hana mai ka $15 o ka mahi na a hiki aku i ka $20 a $22 o ka mahina, he lele oi hoi o $5 a $6 ave like ka uka hana maluna o ke kanaka limahana hookahi, a oiai aia ma kahi o aneane 40,000 paahana e hana nei ma na mahiko a puni ke ia Paeaina, nolaila, ua hiki aku ka huina pehu e uku oi kaulele ia nei no na paahana i ka huina o $2,000,000 elua miliona a oi aku dala i ka makahiki hookahi, he huina dala hoi e holo ai i na poe paa mahele, a hoopukapuka ia mau dala i Hawaii nei ina aole kakou Hoohui Aina i keia la.

Nolaila, o ka nui o na dala i hemo aku mai ka aina aku i keia ia ma muli o ke Kumuhana Hoohui Aina a keia poe no e olelo nei i hune ka aina ina Home Rula—ua hiki aku ka huina nui i ka ehiko miliona ($7,000,000) i keia mau makahiki elua i haia iho la, a ina aole he hoo hui aina i keia ia ke holo nei kela pokeokeo nui i na makaainana a pau o keia Teritori.

Mamuli o ka emi o ke kopaa i keia mau makahiki elua ua like ia me kekahi puupuu ikaika loa e hoo kuemi hope hou ana i ka hooholo mua ana i ka poe mahiko a mamuli o ka nui o ke kopaa ua emi iho ka loaa no ua mahiko o Hawaii nei no keia mau makahiki elua i hala ae nei i ka huina pehu o Ewalu Miliona ($8,000,000) Mamuli o kela puhiahi na pau ne huina nui o ewalu haneri tausani ($800,000) dala mai ka waihona aku o ka Lehulehu.

Lilo i mea ole ka huina o $3,000,000 ka waiwaiio o na waiwai a pau, i puhiia i ke ahi. Nolaila, eia iho ka huna pololei o ka aina i keia mau la e nee nei, penei:

Kumuhana Hoohui Aina $7,000,000

Emi mai o ke kopaa 8,000,000

Puhi Ahi 3,800,000

Na mahiko i poho maoli 2,500,000

Huina Hune $21,300,000

Nolaila, o ka huina nele maoli o ka aina i ke dala ole mamuli o na kumu i hoikeia ae la maluna ae, ua hiki aku ia i ka heluna kiekie o iwakalua miliona a oi aku@ me ka manaolana ua maopopo lea aku la ia oukou e na makaainana koho haloia a pau, na kumu kupono a oukou e koho ai i na moho a ka aoao Home Rula Demokarata a me na kumu kupono hoi a pau e hiki ke hoohewahewa ole ia, h mau hakuepa wale no keia mau haiolelo a na Repubalika ma ke ano pahala Balota.

AOHE O MAKOU HILINAI.

Ua puka ae i ka nupepa namu Avalataisa o ke kakahiaka Poaha nei he manao i kakauia e kekahi Hoa Repubalika o ka hale o na Lunamakaainana i huna i kona inoa, e kakoo ana hoi i ua nupepa ala no na mea i hooiahaia ma ia nupepa i ka Peakahi nei. “I pilikia ka ka Aina i keia mau la e nee nei ia Makainai, mamuli ka o kona paa ana i ka B@la Aie, a me kekahi mau wehewehe e ae e manaoia aku ai he oiaio.” O ka huna ana o kekahi kanaka i kona inoa ma kela hoolaha a me kona hoike ana ua hookohu ia oia he makai no ka hale ia po. he hoike ana mai ia i ka hilinai ole o ka lehulehu i kana mau hakuepa ana, a oiai ua maopopo i ka Lehulehu o J.K. Nakookoo Esq., oia ka makai o ka Hale o na Lunamakaainana o ke Kau Ahaolelo i pau aku nei. No kou huna inoa nolaila, aohe makou e hilinai i kau.

HE AHA SENATE KUIKAWA.

Eia ke hauwawa ia mai nei, e kahea aku ana o Kiaaina Dole i Aha Senate Kuikawa no ka noonoo ana i ka hoopau ana aku ia Kimo Boe, ka Luna Nui o na Hana Hou, a me Aukina ke Luna Hooia o k Auponi no kekahi mau hewa a ke kiaaina i manao ai ua kupono laua e hookaawaleia aku mai na kulana a laua e paa nei, a oiai aohe mana i haawi ia i ke kiaaina e hoopau aku i keia mau kanaka aia wale no ma ka noho ana a kekahi Ahaolelo Kuikawa. O ka manaoio o ke kiaaina he hoonui lilo wale no ke kahea ana aku i ka Ahaolelo holookoa, nolaila, e kahea aku ana oia o na Senatoa wale no ke hiki mai.

UA HOIHOI IA AKU KELA

$3,000.

O kela mau tausani dala a ka hui o Kewiki ma i haawi mai ai ma ka lima o Kimo Boe no ka hoomaemae ana i ke alanui Bridge o Hilo, ua hoihoi ia aku ia iloko o ke aupuni e Kimo Boe me na hoike i kona wahi i waiho ia ai, a nolaila na maemae oia i ka manao o ke Kiaaina, a ua hiki hoi oia ke hoihoi hou ia aku iloko o kona keena, aka, aia no nae he mau wahi aweawe pohihihi i koe a Kiaaina Dole e noii nei mamua o kona haawi ana mai i kana olelo hooholo o ka hiki ia Boe ke lawe ae i kona kulana a me ka ole.