Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 41, 11 ʻOkakopa 1902 — Page 4

KE ALOHA AINA

Hookamaia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

JOSEPH K. LIKE.

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI.

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

Puuku a KE ALOHA AINA.

 

PUKA PULE.

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaonoa pau.

 

            No ka Makahiki………..$2.00

            No ka Eono Mahina……..1.00

            No ke Kope Hookahi……...05

 

KEENA HANA.

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370 Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi. Pahu Leta 513.

 

HONOLULU ……….OCT. 11,1902

 

            Aohe Akaka o ka aoao ikaika loa o na aoao kalaiaina o kakou, na like wale no ia o noke mai nei i ke puhi makani, aka, na ka la koho paha e hoike mai I ka mea nana e ahai an aka lanakila ma ka pahu balota. Ua like wale no i ko makou ka mea e lilo ai i Elele na ka lahui. O na moho iho no o ko kakou Ahaolelo nei ka oukou e wae ai a koho i poe kupono, hiki ole ke lilo i ke kipe ia a lilo ka noonoo maikai i ka puni dala, haalele ka pono o ka lehulehu.

 

            O kekahi o na hana hoopilikia a na Repubalika i ka poe ilihune oia no keia mau rula hou a ka Papa Ola e manao nei e paniku in a ilina kupapau o kakou ma loko nei koke iho o ke kulana kauhale, a ihea hou aku la e kanu ai na kino  make a kakou, na maopopo e kiola loa ia aku ana ma na wahi mamao mai ke kulana kauhale nei aku, kahi me ka nui o na lilo  ehiki ole ai i ka poe ilihune ka auamo. Nolaila, he mau han hoopilikia loa keia a na poe Repubalika nei. O kahi nana kupono ia a na Lunamakaainana e noonoo ai o keia Kau ae, ke ole nae e puka ae ka poe puni wale. Hookahi no paha auanei ke kipe, palaha no ke kupaa. E hoaokanaka i poe kupaa e ka lahui i maha kakou.

 

O KALE LIWAI UA HALA, UA PAUOHO MAI LA IKEIA OLA ANA.

 

            Ma kona home noho ma Kalepolepo, Hilo, i hookuu mai la oia i konaaho hope, a haalele iho la i kona hoapili aloha he wahine, kona mau makamaka a me na hoaloha mahope nei, a mau kololani aku la ka Helena a ka uhane i kea la polekua a Kane. O Kale Liwai i hala aku la, oia kekahi o na hoa aukai o Jos. Nawahi i holo mai ai maluna o na waapa huelo boti mai Hilo ae ma ka la 20 o Dekemaba 1892,ma kela hankai hookalakupua i alo ia mai ai iloko o ka ino nui, ka na a me na kikiao makani e noke hoomaha ole ana no kanahe hora, maluna o na ale kawahawaha o Alanuihaha, a pae ae la i Hana, Maui, a maluna o ka mokuahi Kalaudina i kau pu mai ai lakou me na waapa no Honolulu nei, no lakou ka huina i hiki aku i ka umikumalima paha.

            He kanaka aloha aina oiaio oia i paio no ke aloha i kona moiwahine a me ka aina iloko oia mau la i hala aku. O kela hana kaulana i hana ia e ia me kona mau hoa aukai e ae, ua lilo ia i kia hoomanao poina ole iloko o na mea a pau i hoomaopopo i kela hana wiwo ole i hana ia e keia poe Hawaii aloha aina oiaio oia mau la i ani aku la.

            Aloha no. Aloha ia oiwi Hawaii ponoi o ka aina. Ke komo pu akunei Ke Aloha Aina iloko o ke kaumaha me ka wahine a me ka ohana o ka mea i hala, a ke kalokalo ae nein a na lani e hoomama in a luuluu o ka poe kau maha.

 

E OLE NO NA HOALOHA DEMOKARATA KOMO AI.

 

            Ma na lono lauahea i loaa mai ia makou he hookah hora wale no mamus iho o ka wa e pau ai ka hookomo ana ina inoa o na moho balota o na mokupuni mawaho aku nei o Oahu, i komo aku ai na inoa ona mohoa ke Aoao Home Rula o Maui, ma ka Poaono nei. O ke kumu o keia ulolohi ana, mamuli no ia o ka hoouna pu ole ana mai o keia mau moho i ko lakou mau inoa me na dala e hiki ai ke waiho aku imua o ke Kakauolelo o ke Aupuni, aka, ua kaukai ia mai no ka pono ianei. Eia hoi ka me kupanaha, aia la i he aka dala i manaoia ai, oiai, ua nele maole no ka waihona me ke dala, oiai, aole i hoahu liilii ia e ia aoao, i hiki mai ai ka wa o ka pilikia e like me kela, aole e i ae e hoaa e like iho la me keia, a e ole no ke aloha a me ka hoomanawanui o kekahi mau Demokalaka ma ka hooikaika ana, ina ua palakai na mea nene, a paa e e ka puka la – poi no kakou e. He mea na ike ia e ka hapanui o kahi poe keia hoaa ana.

 

            Ua weheia ae nei ka halekuai hou o N.S. Sachs ma.

 

            Eia ka halekuai o L B Kerr ke kuai hoopau mainei na waiwai o ko lakou halekuai i keia mau la, o na lole aahu a me na waiwai e ae. Nolaila, e na makamaka Hawaii mai poina i ke kipa e ike kamaka no oukou iho.

 

PIU KA HOOPAA INOA

 

            Ma ka hora 8 o ka po Poaha nei i hoa mai aika hopena o ka noho ana o ka Papa Hoopaa Inoa o ka mokupuni o Oahu nei no ka poe koho balota e makemak ana e loaa ia lakou  ia pono no keia kau e hi ki mai ana i ka la 4 Novemaba ae nei. Mai ka la mua o kona wehe ia ana i ka la 2 o Sept. a hiki i ka la 9 o Oct. nei, o ka nui o na poe hoopaa i ko lakou mau inoa ua hiki aku no ia ma kahi o 6,548, he 889 ka pii mahuahua ae o ka poe koho i keia makahiki i ke kau hoopaa inoa i hala o ka makahiki 1900.

            I ke kau 1900 o ka nui o na poe i hoopaa aku i ko lakou inoa ma kahi no ia o ka 5,704. E hoomaopopo ia o keia heluna pii ino i ike ia ae la aole ia mailoko ae o ka lahui Hawaii, aka main a lahui malihini no ia i komo mai iloko o ka aina nei a lawe i ka hoohiki kupa, a mai ka la 1 mai o Iulai a hiki iho la i ka la i pau ai o ka hoopaa inoa o ka nui o na lahui e i hookup Amerika ia ua hiki aku no ia ma kahi o 244 a mawaho ae hoi na poe Amerika in oho loihi ma Hawaii nei a piha ka elima makahiki.

            Iloko o keia heluna 6,543 i hoea aku e hoopaa i ko lakou mau inoa he 125 i hole ia mai ka loaa ana ia lakou o ka mana koho mamuli o na kumu, ka ike ole i ka heluhelu me ke kakau, ka pokole o ka manawa i noho ai iloko oia apana koho, a me ka pokole o ka Manawa o ka noho ana maloko nei o ke Teritori, nolaila, o ka poe pololei maoli i loaa ka mana koho he 6,418.

            Iwaena o na lahui e a pau i hoea aku e hoopaa i ko lakou mau inoa o ke kiekie loa i ike ia oia no na Pukiki, a ma kahi he 300 Pukiki i loaa ia lakou ka manakoho ikeia makahiki. He minute mamua o ka pau ana o ka hoopaa inoa ua niu ae he wahi hana hoomakeaka mawaena o Peter Naluai a me Isaac Cookett i ka mea o laua e lilo ai kona ka inoa hope loa e paa ma ka papa hoopaa inoa. Ua ike ia aku o Isaac Cookett e kakau ana i kona inoa me ka malie loa me ka manao ana o ke kani ana o ka hora 8 oia ka mea e lilo ai o kona inoa ka inoa hope, aka, ua komo mai ia o Peter Naluai a kakau iho la i kona inoa me ka hauoli nui no ka lilo ana o kona inoa ka inoa hope loa. Ia wa i ku ae ai o Lunahoomalu Andrew a kukala me keia mau huaolelo:

            Ano, no hoea mai ka wa o ka Papa Hoopaa Inoa e pau ai, a ia wa i lohe ia aku ai he leo i ka pae ana mai ua makemake au e hoopaa i ko’u inoa. O ka mea noue kela leo he kalaiwa kaa pono ka inoa o Higgins, a na ae ia aku oia e hoopaa i kona inoa nolaila, na lilo ae o kona ka inoa hope i paa aku ma ka papa hoopaa inoa. O ka inoa mua loa hoi i hoopaa aku i kona inoaoia no o William Savidge.

            He nui na poe o ka aoao Repubalika i hookananuha aole makemake e hele e hoopaa i ko lakou mau inoa, aka, ua hoouna ia aku na kaa pio e kii ia lakou a lawe mai e hoopaa i ko lakou mau iuaa. O ke kumu ka wahi a ka lohe ia main a kela mokuahana nui no ia i ike ia iho nei iwaena o lakou.

 

KE HAUOLI NEI NA REPUBALIKA.

 

            Ma ko makou lohe mai i kekahi poe Repubalika i hiki ke hilinai ia eia lakou ke hene iki nei ka aka i ka paa no o Monwar i kona kulana holo moho lunamakaaainana no ka aoao Home Rula iloko o ke kue o kekahi poe Home Rula e makemake nei iaia e haalele ma ii kela kulana ano nu ii haawi ia aku iaia e ka Aha Elele. O ko lakou nei makemake e noho no kahi pake pela a hiki i kona koho ia ana, alaila, loaa ka mea a Amerika e ike maopopo ai i kea no o ka poe Home Rula, no ka mea, he lahui keia i hookae loa ia e na haole Amerika. E nana aku kakou i kahi mau paa mare i kua loa ia ai ka haawi ana i ka palapala mare no kekahi kaikamahine haole a me kekahi keiki kanaka i manaoia he hapa pake ma Loko Paakai. Oki loa aku paha keia he mea pii hooponopono Aupuni.

            Ua ike na Repubalika e lilo ana ana keia komo ana o keia pake i mea ano nui i ko Amerika Huipuia manao i ka hiki ole ana in a kanaka Hawaii ke hooponopono i kona mau kanawai, nolaila, i hopu hewa ai i kekahi pake. Owai ke hilahila ana aoleo na haole, aole no ona Pake aka, o na oiwi ponoi no o Hawaii.

 

KE KEIKIALII KALANIANAOLE ME KONA MAU HOAHELE.

 

            Ma ka mokuahi Kalaudina o keawakea Poaono nei i huli hoi mai ai ke Keikialii Kalanianaole mai kana huakai haiolelo aku nei i ka mokupuni o Hawaii i ukali ia e na keonimana A. Mahaulu, S.K. Keloa, J.K. Nakookoo, Rev. S L Desha a me R.H. Makekan. Mahope o ka hoomaha iki ana o ke Keikialii Kalanianaole me kona mau hoa no kekahi mau hora pokola na hala loa aku la na alii opio ala no ka mokupuni o Kauai, i ukali ia e A. Mahaulu, S.L. Desha a me R.H. Mukekau no ka wehe halawai makaainana ana malaila, a i ko lakou wa e huli mai ai e lohe ia ai ko lakou mau leo ma Honolulu nei.