Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 41, 11 ʻOkakopa 1902 — Page 1
This text was transcribed by: | Mae Takeda |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA.
HILO BAY , HAWAII
UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO
HOOKUMUIA I MEI @, 1895
BUKE VIII. HONOLULU, POLAONO, OKATOBA 11, 1902. HELU 41
KE KIAAINA MRS. ULULANI BAKER UA HALA, ALOHA NO
UA NALO, UA MOE AKU LA IA PUA ALII HANAU O KA AINA
Me ke kaumaha a me ka naau i hooluulunia o ke aloha, pela ka haawina i hiki mai i o makau nei no ka lono walohia i loaa mai ma ka Mauna Loa o ke kakahiaka Poalua nei, no ka hala ana aku la o kekahi pua alii hanau o ka aina, ke Kiaaina Wahine Ulutani Beka, ka mea hope lea nana i noho ka Noho Kiaaina o ka Mokupuni o Hawaii me ka hanohano piha i ka wa o ke Aupuni Moi. He ewe oia i puka mailoko mai o kekahi lalani kokealii kiekie o ka mokupuni o Hawaii, e noho ana ma na paia aala i ka hala o Puna, a hiki loa @ ma na palena a pan oia moku nui o Keawe, na wahi i noho ia e kona mau kupunaalii i ka wa kahiko. Me kela inoa hanohano "he Kia aina Wahine n@ ka Mokupuni o Hawaii" ka mea ana i papahi ai no kekahi mau makahiki pokole loa, ua kikikohu no nae ia pilina ae me ke kulana Kokoalii i loaa iaia, a hiki wale i ka moe pu ana aku la me ia i ka moe Kau moe Hooilo. Auwe! Aloha no. Ua hoonohoia ae oia e ka Moi Kalakaua i Kiaaina, a o kana aliikane hoi ka Hon. Jno T. Beka, he Iiamuku Nui no ka Mo kupuni o Hawaii, ma na mahina hope o ka M. H. 1886, he pani ma kahi o ke Kamaaliiwahine Poomaikalani, ka mea i waiho mai i kona noho kieama ana ma mua iho ona. A, iloko o kona mau la mua o ka noho ana ae e lawelawe i kana oihana kiekie he makuahine no ia mokupuni holookoa, ua nui kona mahaloia ma ke ano o kana mau hana i hana ai, oia ko laua haawi ana aku ina oihana aupuni e paa ia ana malalo o ko laua mana i na kanaka Hawaii ia mau la; oia na Luna Helu, Luna Ohi Auhau, na Hope Ilamuku a me na makai a pela aku. I ka wa i pau ae ai ko laua noho ana ma ia oihana i ka wa i kahuli ai o ke Aupuni, ua noho paa aku la laua ma Hilo a hookonoono ia laua iho a lilo i kupa a he mau kamaaina no ia aina ua kaulana, kahi a laua i hooikaika kino ai ma ka huli waiwai ana, a o ka hopena i loaa ia laua, ua hiki ke olelo ae "he mau mea laua e noho ana iluna o ka lako ka waiwai a me ke kuonoono" i loaa ole aku i kekahi poe.
I ka wa i hookahuli ia ai ke Aupuni i ka makahiki 1893, ua komo pu mai ia oia me ka lahui holookoa iloko o ika lawelawe ana hana no ke aloha i ka aina ia mau la, a ua kohoia aku la oia e na wahine o ka Hui Aloha Aina o Hilo i Peresidena Nui no ia @ kahui iloko @ia mau l@ palo ana ne kane a me wahine no ke kue i ka hoohuiaina. He wahine oia i kamaaina i kekahi poe o keia kula nakauhale, a he mea hoi i noho a kamaaina i ke alo o na'lii mai kona mau-la opio mai, a hiki wale i kona wa i hookohuia ai i Kiaaina no Hawaii, oia iho ia ko na wa i kaawale aku ai mai ko alo aku o kana mau hanai alii ka Moi a me ka Moiwahine Kapiolani. I ka makahiki 1899, ua holo makaikai aku la laua me kana aliikane i na aina haole (ma Hilo ae no keia kau ana) a ua ike nui oia i kekahi mau wahi kaulana o Kapalakiko a hala loa aku i kekahi mau kulanakauhale nui o na Mokuaina o Amerika Huipuia, ua ike i ka nui o Parisa a me kekahi mau wahi kaulana e ae, he makana makamae na kana kane i haawi aku ai iaia "kela huakai makaikai" mahope o ko laua hoomanawanui like ana i ka huli waiwai no kekahi mau makahiki loihi. He hookahi wale ae la no paha makahiki a oi ko laua hoonee ana ae la i ko laua Home huli waiwai hou ma Mahiki, aia keia wahi mawaena o Wai mea a me Hamakua, Hawaii, a malaila oia i pauaho mai la i keia ola ana, a waiho iho la na iwi i ka Aina Mauna, e haalele wale ana i kana mea aloha he kane i ka nahele o Mahiki, a hoi aku la ka uhane i ka mea nana i hana, a hoi aku la hoi ka lepo i ka lepo. Aloha no ia aliiwahine aloalo ku a na o ka aina. E Kauakanilehua o Hilo, ua hala aku la o ULULANI aole oia e hoopulu hou ia ana e kou mau kula paka ua aloha, aole hoi oia e lei hou ana i ka hala a me ka lehna o Pa naewa. E na nalu o Huia i ke kai o Paikaka, ua pau kou kipehi ana i kona ili, a aole oia e puiu hou ana i kou mau hunakai aloha, oiai, ua hela, ua nalo a ua nalo aku la o Ululani no ka wa mau loa. Ko komo hohonu nei makou iloko o ke kaumaha me ke aloha iaia, me ke kane e noho u ana iloko o ka e'hae'ha a me ke kaumaha nona. Aloha no. Luuluu wale hoi e.
O J M Poepoe a me J A Akina na haiolelo o ka aoao Home Rula i hala aku la no ka mokupuni o Kauai.
Wiwi loa kahi ekake, nunui loa hoi na paiai he mau haneri paona ke kaumaha, nolaila, hiki ma ka auwai hoololohe kahi ekake, nolaila, pakele aku oia, a kalewa hele ia na paiai, a lilo i ka mea @ haahaa loa.
HE LUNA IUPUNI HAALELE WAHINE.
He hoopii kai waihoia aku la imua o Lunakanawai Gia, i hana ia e Mrs. Elenora Dole e kue ana ia E. P. Dole, ka Loio Kuhina o ke Teritori, kana kane i hoohui ia ai ma ka berita laahia o ka mare he hookahi makahiki ae nei i hala, no ka malama ole i kona ola, a eia oia ke noho nei iloko o ka hune a me ka pilikia. O kana koi e malama aku kana kane iaia ma ka $200 o ka mahi na. E like me ka hooopii a Mrs. Elenora Dole pela ka aha i hoopuka ae ai he palapala e kauoha aku ana ia Loio Kuhina Dole e hiki aku imua oia aha ma keia Poalua iho a pane no keaha e hooke oleia ai na koi a kana wahine. O na loio o Mrs. Dole oia no Humphreys, Thompson a me Watson.
Ma kana hoike ua mare ia laua ma Kapalakiko i ka mahina o Sepatemaba o ka makahiki i hala mahope o ko laua noho ana ma Honolulu nei ua holo aku la oia i Kapalakiko e ike i kona mau makua, iaia malaila na loaa aku ia he leta mai kana kane aku e hoopau ana i ko laa noho hou ana ma ke ano kane a wahine. Ua hoi mai oia a ike iho la he oiaio keia mau hoike i loaa aku iaia. I keia wa he wahine nele a pilikia oia e ola ana ma ke kokua ana mai a kona ohana. O ka loaa makahiki o kana kane ma ke ano loio kuhina he $4500, a mawaho ae o keia he mau loaa e ae no kekahi, nolaila, ua hiki no iaia ke uku i kela $200 o ka mahina me na lilo loio a me na koina o ka aha.
KA MOKUKAUA NU IOKA NO HAWAII NEI.
Ma ka Mokuahi Coptie i hoea mai i keia awa ma ka Poakahi nei i loaa mai ai na lono e hoea mai ana i keia awa i ka la 12 o Novemaba ae nei ka mokukana Nu Loka mai na wai mai o Asia. E kipa mai ana oia no ka noopiha nanahu ana, a ua loaa mai ie he kauoha i ke keena oihana kaua moana maanei no ka hookaawale ana i kekahi uwapo nona e pili ai. O ka Nu I ka ka mokukaua Amerika nui loa e komo ana i keia awa. O ka Mokakaua Nu Ioka oia ka moku o lawe ana ia Adimarala Reges, eia no oia maluna ona e hoi ana no Amerika Huipuia.
E alawa ae e na makamaka i na hoolaha halekuai e oili aku nei.
Ua loaa mai, nei i ka halekuai Whrte House he nui na waiwai hou.
He aha mele me ka hulahula ka na hoahanau Moramona e haawi ana maloko o Progress Holo i keia ahiahi Poaono.
IKE IA O PUUKU WRIGHT.
Ma ka hoea ana mai la a ka mokuahi Alameda ma ke ahiahi o nehinei, ua loaa mai la na hoike ua mahuka io aku o Puuku Wright maluna ona. Ua kahi ia kona umium@ a pau a pela hoi kona lauoho ua ako pokopoko ia a he olohe kona kulana i hoike aku ai imua o ke kapakako o ka mokuahi Alameda me ka uku ana he $75 i keena nona ma ke ano ohua no ka papa ekahi. O ka mea apiki aole no oia i pae maalahi aku i ka aina, no ka mea ma o kona nele ana me kekahi palapala hoike ola mai na kauka aupuni ak oanei, nolaila, ua lawe ia aku oia no kahi hoomalu ma'i o Ameriku ma ka mokupuni Angel no kekahi mau la pokole a oia kona ike a me kona lohe hope ia ana.
He kanaka ma'i o Wright i ka wa a ke kupakako i ike ai, a no ia kumu ua hoohala oia i ka hapanui o kona manawa maloko o kona keena, a oiai no hoi, aole he mau hoike mai ke aupuni aku no kekahi lawehala mahuka, nolaila, aole i komo na manao hoohuoi iloko o ke kupakako. O W. Harrison kona inoa i-haawi aku ai i ke kupakako.
ELUA MAU MOHO I KUE IA.
He elua mau moho kuokoa o ka aoao Home Rula o ka Apana Koho Elua i kue ia ko laua mau inoa oia o Isiso Kihe o Kailua Kona Akau, Hawaii a me John Robert Nahulamu o Keauhou Kona Akau, Hawaii. Ua hoea mai ko Kihe palapala holo moho baleta i ka Poaono nei maluna o ka mokuahi Kalaudina, he mau hora mamua o ka pau ana o ka hookomo ia ana aku o na inoa, aka, aole nae i hoea pu mai mo na dala a ke kanawai i kauoha ai he $25 no kela a me keia moho holo balota e waiho mai ana i ke aupuni.
O ka loaa ana mai ia no ia o kana mau dala ma ka Mauna Loa mai nei, nolaila, ua hoihoi ia aku la kana palapala noi me na dala maluna o ka mokuahi Kalaudina. O ka Nabulumu nei hoi ua hiki kahiko mai ia i ke keena aupuni, aka, aole nae i uku ia mai na dala a hiki i ka pau ana o ka wa hookomo.