Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 36, 6 September 1902 — Page 8
This text was transcribed by: | Kiara Puakenamu Leong |
This work is dedicated to: | Ka 'Ohana Vieira |
KE ALOHA AINA, POAONO, SEPATEMABA 6, 1902
MOOLELO HOONI PUUWAI
NO
Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!
Ka Makaikiu Kupaianaha!
MOKUNA XLIII
KE ANAINA HOOPAHAOHAO – KA HOPENA O KA MEA HEWA.
Aka e Mr. Beleinahama, o ka mea oi loa aku o ka weliweli nana i hoopuanuanu i ko’u mau aa koo, oia no k@ hoao ia ana o maua e hanai me ka laau make i hui ia iloko o na mea ai, ma kela po poina ole o ka ino nui e pa ana ma na kapakai o Pohaku Eleele. Aka, ke hoonani nei au i na lani, ua hoopakele mai oia ia mai a mai kela make weliweli @a mamuli o kou hoea ana e Mr. Beleinahama a hoopakele ia maua, a ke ale nui nei maua i ko maua mau ola ia oe a me na lokomaikai e ae au i haawi mai ai, ina he mea hou ae kekahi au i makemake ai ia’u e hoike aku, ua makaukau loa au e hana pela.
Ua lawa e Miss Cicelia, wahi a ka makaikiu. Alaila, huli ae la maluna o ka Makuisa Ravenakaila a hoo mau i ke kamailio ana. I kou hano hano e kuu Haku Makuisa, ua hoike aku @u ia oe ma ka la inehinei i kekahi h@pa o ka’u moolelo e pili ana i keia h@hia pohihihi imua hoi ou i keia la. Ua lohe anei oe i na mea i hoikeia iho nei mai na lehe lehe ponoi mai o ka Lede Teraveria, Pulefoda, Maladareda a me Cicelia Rose. Ano e hoolohe hou mai i ke koena o ka’u hoike no na mea i koe e pili ana i ka’u hihia. Ua hoike mua aku au ia oe no na mea e pili ana i ke kamaiki bebe a me ka moolelo hoi e pili ana ia Cicelia Rose. Ia’u i ike ai aohe mau hooia e ae e pili ana i ka’u hihia mawaho ae o ka moolelo pohihihi o keia lede Cicelia. Ua haalele aku la au i na aina Hikina a huli hoi mai la au no Enelani nei, he eha ae nei mahina i hala me ka manaopua maloko nei o kona mau palena aina au e lawe lawe hope ai no ka hanohano o ka’u hana ko’u lanakila a haulehia paha. Ua hoea aku au no ke keena oihana Makaikiu a hoike i na mea a pau e pili ana i ka’u hihia, a ua hoouna ia he lehulehu wale o na makaikiu kuikawa ma kela a ma keia wahi o Beritania nei, me ke kauoha paa ia e waiho mai i ka lakou hoike ma ke ke@na i ka minute mua loa e loaa ai o kekahi l@n@ no Cicelia a me kela keonimana Mr. Pulefoda. Aka, pau aku la nae he mahina aole loa he mau hoike i loaa ae ma ke keena oihana. M@ kekahi la @na ka ulii laki @@ i @@ diabolo mai, ua halawai iho la au me kekahi wahine makilo maloko o Haida Paka, a mai kona mau lehelehe mai ua lohe ino la au i ka mo olelo e pili ana iaia, kana kamaiki bebe a me Mrs. Nelekona.
Na keia inoa a me na hoike ana a ka wahine makilo i ka moolelo e pili ana iaia, ua ala koke mai la na hoomanao ana iloko o’u no na hoike i loaa mai ia’u ma Selolit@ e pili ana i keia Mrs. Nelekone. Nolaila, i mea e loaa ai he hoike waiwai nui ma keia hihia, ua lawe mai la no iaia e hoouna no ka home o ka poe nune me na olelo ao i ke kahi o ua poe nune ala, e haawi ia na malama maikai ia nona a hiki i ka wa a ka oihana kaikiu e kahea aku ai.
Me ka manaolana hauoli iloko o’u no ka hoea koke mai o ka’u hana i ka hopena mamua o ko’u waiho ana mai i ka’u hoike imua o kou hanohano, aia au ua hoea aku la ma kekahi huli o ka aina a hoomaha ma hotele Roiala, a malaila i hoaa ai ia’u ka hanohano o ka lohe ana i na mea i kamailio ia mawaena o Pulefoda a me Maladareda. I ka hoopakele ana i ke ola o na mea i manao ia e ou ae i ko laua ola a’u i moeuhane mua ole ai, o ka lede ia nona ka moolelo pohihihi a’u e noke nei i ka huli, ua hookolo aku la au ma ka meheu o keia Maladareda me ka’u wahi telegarapa i hoouna ia aku i ke keena oihana me na huaolelo pokole – Eia au ma ka meheu – Aole loa au i haalele i ka meheu o ka’u lawehala, aole hoi oia i noho wale mai ka ike aku a ko’u maka, a hiki wale i keia po ana i lawelawe ai i ka hana e hooko ia ai o ka hopena maluna o na pio
Maloko o na mea ai e moani ana ko lakou mau ea aala e kakahe ai ka haae, aia hoi ua hookulukulu ia iho la he he mau kuluwai o kela wahi omole laau uuku @ Pulefoda i haawi mai ai ia Maladareda. A – e ka makuise, heaha kou manao a me kau pane no ka hopena e loaa mai ana maluna o ka mea e hoopa ana ai, a moni i ua mau mea ai ala. Pio ke ahi! Pau ka hana! Death to the world; o i ka hopena. Alaila, e ka mea hanohano, o ka hana ma ka aoao o ka oihana kiu ma o’u nei ala, o ia no ko’u hoopakele ana ike ola o ka mea i makemake ia e hoopoino. Me ka uina hookahi ana o ke kiko o ka’u pu panapana, aia au e ku makaukau ana e hoouna i ka puu wai eleele iloko o ka lani me ka huaolelo oolea i kamailio ia aku e a’u maluna o Maladareda.
He puiwa ana o ka hikilele, a he lele ana ihope me ka aa o na maka @ia na pa mea ai ua holo iho la ilalo, a pau iho la i ka nohaha iluna o ka papahele pohaku, a o Maladareda ua haule iho maluna o kona mau kuli, a nonoi mai @e ka leo @@hi e hoopakele ia oia. O ka’u olelo ho ho@o w@le @o o ka h@ikala e ae ia ai ken@ noi, e hoike mai oia i na mea a pau. Ae oiaio, mai na lehelehe ponoi mai o keia kanaka ma kana mau olelo hoohiki o ka ho oia, ua hoolimalima ia oia e Pulefoda malalo o na kauoha a ka Lede Terevera no ka lawelawe ana i kela hana he makahiki ae nei i hala. Ua hoopaahao ia keia lede opio me kana kauwa malalo o kana kiai ana a aole loa hoi laua i ae ia e ike hou i ka malamalama o ka la, ua alakai ia aku au no kahi i hoopaa ia ai o na pio, a mai ka lede opio mai au i lohe ai a hoomaopopo, o ka lede opio a’u e imi uei. Ua haalele koke makou i keia wahi a huli hoi koke mai la no Ladana nei mme ka lawe pu ana mai @a Maladareda he paahao na’u e loaa ai he hoike nui ma ko’u aoao e ahewa ia ai keia Pulefoda a me ka Lede Terevera, a eia na wahi omole laau ala, “me ka wehe ana ae o ka makaikiu a haawi i ka makuisa.”
I keia minute a ka makaikiu e hoike nei i ka hapa hope o kana moolelo, aia ka Lede Terevera a me Pulefoda ke oni wale ala no maluna o na noho, a o ko laua mau hele helena haikea a mae, ua hoike mao popo mai ia; aia ka weli a me ka hopo o ka makau ke holo puanu anu ala iloko o ko laua mau aa koko a i hooi loa ia ae ko laua weliweli mamuli o ka hoomau hou ana aku o ke kiu i kana hoike.
E kuu Haku Makuisa Ravenakaila. O keia Pulefoda imua o kou alo, i aa me na manao ekaeka o ka puuwai hohe wale e hookoia kana mau hana maluna o keia mau lede mao kona kanaka lawelawe ala, oia hookahi no ka Pulefada nana na hana hamab@ga i lawelawe ai maluna o’u ma kela po a ka mokuahi – ia ia e hoopuka ana mai ke awa aku o Potamuta a ua Pulefoda nei i manao ai, maloko o ka hohonu lipolipo o ke awa o Potamuta e waiho ai ko’u mau iwi ana no hoi i hoole wahahee iho nei, aole loa ia i kau maluna o ua mokuahi nei ma ua po ala. I hooia no ka oiaio o ka’u hoike, nolaila, e ikeia no ia ma ke alo o kona pulima akau, e kau ana he pohaku eleele nui i like loa me ka hoailona o ke ke’a, a ina aole ia hoailona e ikeia alaila ua kuhihewa loa ia au.
Alaila, me ka leo kauoha oolea ua pane aku la ke kiu ia Pulefoda no ka hoike ana ae i kona pulima akau. Aka, o ia leo kauoha a ka makaikiu, aole i hoolohe ia mai. Palua, a pakolu na manawa o ke kauoha i haawi ia ai, alaila, kena ae la kekiu i kona hoa o ka oihana (makai) e pii aku imua o Pulefoda a lawe mai i ka hanohano o ka hana malalo o ka mana o ko laua mau pih@ hoailona. Ua hoao mai o Pulefoda e kue i ka hana a ka makai, aka, ua kauoha koke ia oia e noho malie o ka waha o ka pu panapana a ka Makaikiu Heneri Beleinehama.
Emo ie ala ka pulima akau o ua Pulefoda ala ua ahuwale, a ike io ia aku a ka hoailona eleele me he ke’a ala e kau ana, a ia wa i kukala @e@i ke kiu; Ha, ha, ha, Pulefada, na s@l@ ia kou hopena.
Me keia mau olelo ua hoomau hou aku ke kiu i kana hoike. No ka Lede Terevera, ke minamina nui nei au nona mao kona h@ulehia ana i pio malalo o na umii ana a na manao kuko hewa. Aka, he mea hiki ole nae ia ke pale ia ae, ma keia hewa ana i hana ai ua waia oia imua o na lani, a ua hoolilo mai hoi ia oe i enemi nona, mao kona hoike ana mai me ka wahahee loa i ka olelo ana, o kela kamaiki bebe i make ai ma Parisa he 23 makahiki ae nei i hala oia ka hooilina o Ra venakaila a ua lede ala i kii ai i Italia.
Nolaila, ma ka hopena o ka’u hoike ke hooia aku nei au o keia lede opio Cicelia Rose o ka hooilina no ia o Ravenakaila Rosebela Ravena ka@la. Ano e ka Makuisa, e apo aku i kau moopuna, a o kou hooi lina hoi, a e ae mai ia’u e olelo hou ae aia malalo o na malama ana a ka Lede Terevera he hookahi miliona ma ke dala maoli i waiho a haawi ia mai e ka makuahine o keia lede opio, no ka hoihoi ana mai ma Da dana nei ma ke ano o kona wahi hooilina wale no ia maluna o kana kamaiki aloha. E nineu ia Lede Terevera, a nana e pane nona iho ma keia mea.
BEN NAMAKAOKEAHI UA IKI MAI.
I ke ahiahi o ka Poalima nei la 22 o Aug. i au mai ai ko makou kuku Ben Namakaokeahi ma ka mokuahi Lehua no Honolulu nei no ka ike ana i na moopuna
I Honolulu iho nei Beni Ekahi,
Hehihehi ku ana i ke kaona nei,
A huli hoi aku no Molokai,
E ike i ke one kapu o Hina,
Kau aku maluna o Lehua Moku,
Alo ae o ka nuku o Mamala,
E pipio ka uwahi welo i ke kia,
Kohu hae Kalaunu ke ike aku,
A Kaimana Hila naue o hope,
Au o ke kai loa kai o Kaiwi,
E ia na ale hanupanupa,
E hakoi nei ma ko aoao,
Kohu pihi lapasi no Kaleponi.
I ka haulani ae i luna i lalo,
Ike oe ke au ike kakou,
I ka lae kaulana o Kalaau,
Pa mai ka makani kakahiaka,
Huihui malie i ka puuwai.
A waho aku ae o Kalaau,
Hookomo i ke awa lai a ka manu,
Au hou o ke kai ku@au.
A hala Kamalo kuene o hope,
Komo hou i ke awa o Pukoa,
Kuke moni ke Aloha me na hoa.
E ola na Ben a pau loa. A kau he mau Elele paha laua na ke Akua i hoouna mai pae aku la oia ma ka like i ka pua aneane. O makou iho no o kana mau moopuna.
Ben Elua,
Meleana,
Iokepa Kaikainaalii
Kauluwela, Honolulu.
LA HEIHEI WAAPA NUI
Ina aole he mau kuia e malama ia ana ka la heihei waapa nui e like me ka mea maa mau maloko o ke awa lai o Kou nei ma ka Poaono, Sept. 20, 1902. Eia na Hui Waapa Matala a me Healani ke kakelekele mai nei i keia mau ahiahi, no ka liuliu e ana no ka paio hahana e malama ia ana e ia mau hui ma ia la. He nui na heihei waapa e ae e hoolala ia nei e na komite i kohoia n@ ka hoomakaukau ana i kekahi papa kuhikuhi o na heihei like ole no keia Poaono i hoike ia ae la. E lau kanaka ana na uwapo ma ia la.