Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 28, 12 July 1902 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2 KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 12, 1902.

 

NOHO KA AHA ELELE KUOKOA HOME RULA REPUBLIKA

 

HAIOLELO O ELELE R.W. WILIKOKI E HOOPAU IA KA INOA

REPUBALIKA MAI KE KUOKOA HOME RULA AKU.

 

Lawe ia mai ka Olelo Hooholo Hilinai Ole ia Peresidena David Kalauo-

kalani----Nui na Kumuhana Ano Nui i Noonooia.

 

            I ke kakahiaka Poalua nei i noho ai ka Aha Elele Nui a ka aoao Home Rula Repubalika maloko o Foster Hale. O ka nui o na elele i akoakoa ae he 142 maloko o keia heluna he 18 elele mai na mokupuni mai o Hawaii, Maui, Molokai a me Kauai, a he 124 no ka mokupuni wale no o Oahu nei. Ua piha a hookeke ka hale halawai i na elele a me na poe makaikai. Ma ka hora 10 ponoi i wehe ia ai na hana ma ka pule ana a Rev. Oili, a na Lunahoomalu Kalauokalani i hoike mai imua o ka lehulehu i ka manao o keia aha elele i kahea ia ai. Wahi ana:

            E na elele na kahea ia aku oukou e akoakoa mai i keia la no ka noonoo ana i kekahi mau hana ano nui e pili ana i ko kakou aoao kalaiaina. E noonoo kakou i na hana a pau me ke akahele loa. O kekahi o na hana ano nui imua o kakou i keia la, oia ke koho ana i elele no ke Teritori o Hawaii ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia, i ka wa e pau ai ka manawa o ka elele e noho pu nei me kakou i keia la. Ma ke Kanawai Kumu ua kokoke e pau kona manawa, he hookahi ona kau i koe e noho ai a e pau ana hoi ma ka la 30 o Maraki 1903. Aia me oukou ka manao e hoouna aku i kanaka okoa ma kahi o ka elele a i ole e hoouna hou aku no i ke kanaka mua e hana no ko kakou mau pono. O ka elua oia no ke koho ana i Hope Peresidena hou ma kahi o J.K. Kaulia, i oluolu i ke Akua ka lawe ana aku. He mau hana e ae no hoi kekahi e lawe ia mai ana na oukou e noonoo. E hoomanao nae aole keia he aha elele no ka wae ana i na Senatoa a me na Lunamakaainana.

            Mahope o keia mau olelo a ka Lunahoomalu ua lawe ia mai la ke kumuhana o ka imi pono ana i ka nui o na elele a me ko lakou mau palapala hookohu pololei. Ua koho ia he komite o elima lala na lakou e huli pono aku i ka nui o na elele i akoakoa. Mahope o ka hoomaha ana no hapaha hora ua noho hou ka hale a ma ka hoike a ke Komite ua ike ia he 142 elele, a penei na mahele ana, Hawaii 4, Maui me Molokai 9, Oahu 124, a me Kauai 5.

            I ka pau ana o keia hana ua ku mai la ka Lunahoomalu D. Kalauokalani a hoolauna mai la i ka Elele Wilikoki.

            E na keonimana o ka aha elele aloha oukou. Ma ko ʻ u hoomaka ana aku i ka ʻ u mau olelo e hoomanao iho oukou ua hoea mai kakou he mahele no Amerika Huipuia. I keia wa he mahele kakou no kela aina nui. Ua hookahuli ia ko kakou aupuni ua hookahuli ia ko kakou Moiwahine, o ko kakou mau pono ua lawe ia aku a o ko kakou aupuni na kaili ia mai a kakou aku. Ua kue aku kakou i keia mau hana aole nae i hoolohe ia mai. Ua hoea mai ka hopena o ko kakou kuokoa ma o na hana a na poe mahiko a me na poe mikanele e uwe mai nei i keia la. Ua hoao aku kakou e kue i ko kakou hoohui ia ana me Amerika Huipuia. Ua hoala ia ae na ahahui mawaena o na Hawaii Aloha Aina a me ke Kalaiaina, a ua hoouna ia aku he mau elele i Wasinetona no ke kue ana i ka hoohui aina, aka, o keia poe kanuko no a me na keiki a na mikanele na poe na lakou i kue mai. A i ka wa i poha ai o ke kaua mawaena o Amerika Huipuia me Sepania ua lawe koke ia aku la kakou.

            O na poe no i hoao ai e hoonele ia oukou me ka mana koho balota i kinohi oia no keia poe e hoao nei e hoonele hou ia oukou i keia la. Aole e noho oluolu na mikanele a hiki i ko oukou nele ana i ka mana koho. Aka, mai hopohopo, no ka mea, aole ke Akua e hooko mai ana i na kuko elele a ko oukou mau enemi.

 

E HOOPAU IA KA INOA REPUBALIKA.

            E hoomanao oukou ia ʻ u i hoi hope mai ai ua a ʻ o aku au ia oukou e pakui ia ka huaolelo "Repubalika" ma kahi o ke "Kuokoa" ka inoa o ko kakou ahahui. Ua hana au i keia malalo o ke a ʻ o ana mai a kekahi mau hoa Repubalika i hilinai nui ia o ka Ahaolelo, a no ko ʻ u ike ana ma ia hana ana e loaa ai ia kakou he mau kakoo ia ana no ke kumuhana mokuaina.

            He nui ko kakou mau hoaloha Repubalika a me na Demokarata maloko o ka Ahaolelo, a he hana maikai ole no kakou ka hoino ana aku i kekahi o laua. Nolaila ke a ʻ o aku nei au e hoi hou aku kakou ma ka inoa "Kuokoa Home Rula."

            Eia kakou ke nana aku nei ma na alahele a pau e loaa ai ia kakou ka mokuaina aina. Ina na na Repuballika e haawi mai ana ia pono ia kakou, alaila, he hana pono no kakou ka huli ana aku ma ia aoao, a ina hoi na ke Demokarata e huli aku kakou ma ia aoao, aka, no keia manawa e ku no kakou ma ka aoao Kuokoa Home Rula.

            Ua waiho ia aku he olelo hooholo e Senatoa Mitchell o Oregona maloko o ke Senate no ka hoounaia ana mai o kekahi mau Komisina i Hawaii nei e huli pono ai i na hana i lawelawe ia ma Hawaii nei. A o kekahi oia mau mea ina na Amerika io i kokua i na hana hookahuli i ka Moiwahine. Ina e ko kona aoao e loaa ana he puu dala nui.

            E hoomanao he nui ke dala a kou mau enemi, aka, o ke aloha aina oiaio maloko o ka puuwai o kela a me keia kanaka pakahi oia wale iho la no ka mea kaua no ka paio ana aku i keia kau koho balota e nee mai nei.

            E hoi aku oukou i ko oukou mau home a hoike aku i na kanaka e kupaa ma ko oukou aoao. E holo aku ana no au ma na mokupuni ma keia mua aku.

            I ka pau ana o ka haiolelo a ka Elele Wilikoki ua hoopanee ka hale a noho ma ka Halekeaka Ofiuma i ka auina la, oiai, ua ike ia ka nuku loa o Foster Hale no na elele me na poe makaikai.

 

HAPAIIA KA OLELO HOOHOLO HILINAI OLE IA PERESIDENA KALAUOKALANI.

            Ma ka hora 2 o ka auina la i akoakoa hou ae ai ka aha elele ma ka halekeaka Ofiuma. Mahope iho o ke kahea inoa ana ua ku mai la ka Lunahoomalu D. Kalauonalani a hoike mai la i na elele ua makaukau na hana no ka hoonee ana aku. O ka hana mua oia ke koho ana i Hope Peresidena ma ka noho o James K. Kaulia i make. He nui na inoa i waiho ia mai oia o R.W. Wilikoki, F.W. Bekele, Keikialii Jonah Kalanianaole, J.P. Makainai a me Asa Kaulia. Ua unuhi aku o R.W. Wilikoki, a pela me ke Keikialii a me Asa Kaulia i ko lakou mau inoa, a koe iho la o J.P. Makainai a me F.W. Bekele, a oiai, aole o Bekele maloko oia halawai ua koho pono ia iho la o J.P. Makainai me hookahi balota.

            O ka elua o na kumuhana a ka Lunahoomalu i waiho mai ai oia ka noonoo ana i Elele na ia aoao i ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia. Ua kue mai o John Wise i ka noonoo koke ia ana oia kumuhana a hiki i ka maopopo mua ana o na kahua hana. Ua kakoo ia keia manao e ke Keikialii Kalanianaole, aka, ua ulu mai la nae na hoopaapaa ana, a o ka hopena ua koho ia he komite o ehiku lala no ka hooponopono ana i na pauku o ke kumukanawai o ka aoao Kuokoa Home Kula. Ma kekahi pauku aole i kaupalenaia ka nui o na elele e koho ia ai mai kela a me keia apana mai, a o ka hopena i ike ia he 18 elele mai na mokupuni mai o Hawaii, Maui, Molokai a me Kauai a he 124 elele no Oahu nei. He alunu mana maoli no ma ka hoomaopopo iho.

            Ma keia wahi i ku mai ai o Moses Kaaikaula a noi e kapae ia na rula, no ka mea, e lawe mai ana oia he olelo hooholo. Ma ka ninau ana ua aponoia. Wahi a Moses Kaaikaula, o ka olelo hooholo a ʻ u e lawe mai ana imua o keia aha, he olelo hooholo ano nui ia, a ua makemake hoi au e noonoo ia me ke akahele loa e na elele a pau. O ka manao o keia olelo hooholo he olelo hooholo hilinai ole ia Peresidena Kalauokalani. He nui kana mau mea i hoohiki mai ai imua o ka poe nana oia i koho, aka, aole nae oia i hooko aku, a ia wa i heluhelu aku ai oia i ka manao o ka olelo hooholo e noi ana e hoopau ia o D. Kalauokalani mai kona kulana Peresidena aku, a pela hoi me na luna nui a pau, a e koho ia i mau luna nui hou.

            Ua pinaea koke ae o loko o ka hale no keia olelo hooholo, aka, ma ke noia ke Keikialii Kalanianaole a me kekahi poe ua waiho ia keia hana iloko o kekahi komite, a o ka lunahoomalu oia

(E nana ma ka aoao 5.)