Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 26, 28 June 1902 — Page 4
| This text was transcribed by: | Carol Hill |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONO, IUNE 28, 1902.
4
Ke Aloha Aina
Hookumuia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa
na ka Lahui Hawaii.
EDWARD L. LIKE
Lunahooponopono.
JOSEPH K. LIKE.
Luna Hoopuka
ALEX NAWAHI.
Luna Hoohana.
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA.
PUKA PULE.
E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.
No ka Makahiki $2.00
No ka Eono Mahina $1.00
No ke Kope Hookahi .50
KEENA HANA.
Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370 Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.
Pahu Leta 513.
HONOLULU IUNE 28, 1902
AIA ka mana a me ka ikaika o na balota i keia wa iloko o ka lima o na kanaka ilihune a haahaa o ka aina, aole i na poe waiwai a aole no i na haole. Aka, ke nee mai la nae ka wa e lilo ai ia ikaika i waho i na malihini, aole e loihi ka wa i koe a poipu ia na Hawaii e na poe mai Amerika mai. Ke manao nei makou o keia no kahi kau ponopono iki o ka lahui e i ia ae ai Ae Oia. O ka hopena iho la hoi ia o ka makemake ana a ka poe Repubalika i ka “hoohuiaina kuai hewa” i ka pono kivila o ke kanaka.
KE HULI ka lahui a kakoo i ka aoao Repubalika o ka poe hao aina ma keia k@u ae, aole anei ia i like me ka haawi ana aku o ka lahui i auka kopa nana e holoi a hoomaemae i ka lepo o na poe i paumaele ai na lima i ka lepo o ka M.H. 1893, a e loaa pu ana no hoi ke aliali i ka poe i lele pu ai iloko oia auwaha hookahi a ua poe Repubalika nei i eli ai. Aole no he hewa ke hoaikane ka hipa me ke kao.
MAI PUPUAHULU E KA LAHUI A KOHO I KA AOAO REPUBALIKA; E KOHO MA KA AOAO LAHUI DEMOKALAKA, KA AOAO E OLA AI O KA POE ILIHUNE.
E ka poe Aloha Aina, ka poe me oukou ko makou kuleana e kamailio nei, ka poe na lakou i kupaa ke aloha o ka aina mai ke kahuli ana a hiki loa mai i ka la i hookoia ai ka manao pakaha o ka poe kaili aina. Mai manao kuhihewa kakoo ina e hookoia ka makemake o na Repubalika e kamailio mai nei e huli aku kakou e kakoo ma ua aoao nei o lakou, a ina paha e lanakila io ana ua aoao ala ma keia kau ae; manao anei kakou na poe haahaa o ka aina nei i loaa no hoi kahi naauao kupono, e lilo ana na kakou e lawelawe kekahi mau oihana o ko kakou aina oiwi ma keia hope aku? Ke hoole nei KE ALOHA AINA me ka oiaio loa, aole no kakou e lihi kokoke aku ana ilaila, a he ole loa e pilipili aina aku ana na ili ulaula ma ia mau wahi; aka, o lakou poe Repubalika haole no a me na poe Hawaii hoopilimeaai kakaikahi, o lakou no ke mimiki nui ae malaila; a no kakou na poe Hawaii o ke kulana haahaa nana i pai aku a loaa ua lanakila ala ia lakou “aohe e ike wale ia iho kii maka liilii wahi a ka olelo;” eia kahi e loaa ai ia kakou, e hoihoi mau ia no na kanaka Hawaii a ma na noho i hope loa e pili ana i ka paia, alaila i ia mai, maanei ae oukou “aole nae iluna o kela mau noho,” no ka mea, aole i maa kanaka i ka noho ana iluna o ka noho, noho nui no ilalo loa o ka papahele e oukou ai oia wale no kahi i kupono no na kanaka Hawaii, no makou wale no na “noho” e pono ai no ka poe i maa i ka noho ana iluna o ka “noho.”
Aole anei kakou e noonoo iho o hoohalike ia no paha auanei kakou pela ma keia hope aku ke lanakila oi lakou nei. Aole no e nana ia mai ana kahi naauao iki i loaa i kahi Hawaii ili ulaula haahaa mamua o kekahi wahi haole malihini i oi loa ole ae kona naauao i ko kahi poe o kakou e noho nei, mai Amerika no ka haole a o-u ana i kahi mau oihana aupuni me na uku mahina pokeokeo, a o kau okuu aku no.
E ka lahui, e hoomau i ke kupaa a me ka hookaokoa ana mai ke ke komo ana aku iloko o ka aoao Repubalika na lakou i kailiku ka aina, a e ake nei e loaa ia lakou he keehina mana e kailiku hou aku ai i keia pono laula i loaa ia kakou i neia wa oia ke koho balota akea me ke keakea ole ia. Ke lanakila na Repubalika, e hoohaiki hou ia ana ka mana koho balota o na Hawaii ma keia hope aku. Mai hana naaupo mai oukou ia kakou, oiai, o ko kakou wahi hanu iki no keia e kau nei i ka puhaihu a lele loa ae o ka pau no ia a ana koe.
E hoao i ka aoao lahui Demokalaka ma keia kau ae, he aoao lahui mana a hoaloha o Amerika, he aoao hoi aohe kakou i ike i kona puu a me kona kee e like la me na aoao o ke kau i hala (no ke kikina ia o Kekaa) he aoao lahui no hoi i kupono no ka poe ilihune na poe limahana e like me oukou e hana nei i pono no ko oukou mau ohana. Mai hilinai kuhihewa a manao iho no keia mau wahi hana hoohoihoi makuahunowai a ua poe nei e hana akamai mai nei i ka hoowalewale ia oukou i keia mau la i manao ia aku he pono keia a e hoomau ia ana no oukou ma kena mau wahi hana. I loaa mai la no no ka ike o lakou nei ke kokoke aku nei i ka wa koho balota e nee mai la, nolaila, he mau hana maalea wale no keia; a e hiki mai ana no auanei ka wa e kaili hou ia aku ai kena mau wahi hana omilumilu mai a oukou aku ma keia hope aku, a haawi hou ia aku i na poe limahana emi loa iho o ka uku malalo o ka oukou uku e hana nei i keia mau la. Ke ike nei no lakou i ka eha o ka naau a me ka minamina i keia puu dala nui e uku ia hei ia oukou, aole nae e hihi aia he mea nui mamna o lakou a aia ko lakou iini nui ilaila e kau aku nei.
I hakalia ko oukou kaiehu ia mai na kanaka Hawaii i ke ko ole ae o ko lakou nei makemake, a i hakalia no hoi ke ko o ka makou mea e kamailio aku nei i ko lakou nei lanakila ole, a ina e lanakila ae ana @a aoao Repubalika nei ma keia kau ae, aole no auanei e nele ka lawe ia mai maloko o keia Ahaolelo ae e lakou Repubalika kekahi mau kanawai ano hoohaiki e hoopilikia hou mai ai no ia kakou na oiwi Hawaii ilihune o ka aina.
Nolaila, o ka KE ALOHA AINA e kauleo aku nei ia oukou e ka lahui, mai puni, aka, e hoomau i ke kupaa ma ka aoao kupono no oukou i mau ai ko oukou ike ia ana mai, he poe kuokoa a naauao no ka lahui Hawaii. I ike ia mai no kakou i keia mau la no ke ku kaokoa o ka lahui ma kekahi aoao, aka, ke poholo pu aku iloko o ko lakou ‘la pu-a owai la oe. Ua ike no kakou i ke ano o ka haole he mea hookae i kanaka, a aole e noonoo ia mai ka pono o ke kanaka ili ulaula mamua no o ko lakou noonoo no ko lakou pono iho. He kakaikahi loa na haole i loaa ke aloha no na Hawaii ehia la ia poe.
LA PONI MOI O BERITANIA
O ka Poaha nei, Iune 26, ka la i poni ia ai ka Moi Edewada VII, i moi no ka nohoalii o Beritania Nui a me kona mau panalaau. He la nui a kamahao keia ma Beritania Nui, a pela me na wahi a pau a kona mau kupa e noho ana. He la hoi i ike nui ole ia iloko o kela a me keia keneturia. O ka malama hope ia ana o na hana poni moi i ke au no ia i pii ae ai ka Moiwahine Vitoria maluna o ka nohoalii o Beritania Nui, i ka la 28 o Iune, 1838. A mai ia wa mai a niki i keia la he kakahiaka loa na poe i koe e ola nei e ike nei i ka poni hou ia ana o keia moi hou o Beritania Nui.
He kanaono makahiki a oi ko Vitoria nohoalii ana maluna o o Beritania Nui, a ua hoomaka oia e rula i kona wa he umikumamawalu wale no makahiki, aka, ua manaoia aole e loaa aku ana keia mau makahiki loihi a ia makuahine alii i rula ai i kana keiki, no ka mea, ua elemakule no ka Moi Edewada i keia wa nona na makahiki he kanaono a oi, a me he la, he laki loa ke loaa iaia na makahiki he iwakalua e rula ai, oiai oia he moi e piha kona ola ana me ka nawaliwali.
Ma na wahi e noho ana na kupa Bertiania, ua lilo keia he la nui loa iloko o ka moolelo o ko lakou ola ana, a e hoomanao ana hoi lakou me na auaina haipule ho alohaloha i ke Akua. O na hoomanao i ikeia ma keia kulanakauhale no ka hanohano o ka Moi Edewada, oia keia:
Hora 9:15 a.m., auaina haipule ma Sana Anaru.
Hora 11 a.m., auaina ike ma ke Keena Kanikela Beritania.
Hora 2 p.m., paani popo Pelekane (or@xet) ma Punahou.
Hora 9 p.m., aha hulahula ma ka Hotele Moana.
Ua pani ae na keena oihana a pau o ke kulanakauhale ma keia no ka hanohano o ka la poni moi o ka Moi Edewada.
O ka KE ALOHA AINA e kalokalo ae nei i na lani e ola ka Moi i ke Akua.
MOIWAHINE LILIUOKALANI.
Wasinetona, Iune 15. Eia ka Moiwahine Liliuokalani a me kona mau hoa ke liuliu nei no ka hoi aku no kona home ma na ailana o ka Pakipika. O kona la e haalele iho ai ia Wasinetona nei, aole he mea i maopopo, aka, mamua no ia o ka la 1 o Iulai.
O ke komo ana o ka Moiwahine iloko o na anaina hoolaulea aole ia he mahuahua aka, ua hoohala ia no nae eia he kau hooilo hauoli ma ke kapitala nei. Na ka wela ikiike o ka la e kaiehu nei iaia e haalele awiwi. Eukali ia aku ana oia e kona mau hoa o kona aloalii a e hoi hou mai ana oia ma keia mua aku.
MA SAN SOUCI E PAE MAI AI.
Mahope o ka nana akahele ana iho nei o Dickenson ka Luna Nui o ka Hui Telegarapa o Mackay, i kahi kupono o ka uwea moana e moe mai ai iuka nei o ka aina ua hoomaopopo ia ua koho iho la oia ia San Souci, Waikiki, oia kahi kupono no ka uwea telegarapa moana e pae mai ai iuka nei o ka aina.
Ua olelo ia ae ua hoike aku o Dickenson i ko Hilo poe e hoao ana oia e ae ia ka hoopae ana i ka telegarapa malaila. Ua hooiaio ae o T.M. Haki i keia mau olelo me ka hoike mai eia ke hoolala ia nei he wahi apana uuku o San Souci no ke keena telegarapa e ku ai a pela hoi me kahi a ka uwea e moe mai ai no uka nei.
KA LA POKIULAI M A KE KAPITALA NEI.
O ka Poalima ae nei ka la Pokiu lai, ka la hui a na kupa Amerika e poina ole, ka la i loaa ai ka noho kuukoa ana ia lakou mai ka noho panalaau ana no Pelekane. He haneri a oi makahiki ko na Amerika hoomanao ana, a ua hoolilo lakou i keia la i la hauoli piha no lakou. E malama ia ana he mau lealea like ole ma keia kulanakauhale ia la. I ke kakahiaka he paikau hookanakahakaha nui o na koa, na kaa i hoohiwahiwa ia me na kii hoohiwahiwa ia me na kii hoomake aka. Awakea iki ae he haiolelo mailoko o ka Hale Mele Hou a me ka heihei waapa nui mawaena o ka Matala me Heaiani. Auina la kinipopo mawaho o Punahou. Ahiahi he hoolele ahikao me ka hulahula ma ke Kapitala. Eia na puoa o ke Kapitala ke hana ia nei i na kukui uwila no ia po nui e hookokoke mai nei.