Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 20, 17 May 1902 — Page 7
This text was transcribed by: | Mahealani Jones |
This work is dedicated to: | No 'Oiwi Parker Jones, he kanaka malama i ka 'olelo. |
KE ALOHA AINA
POAONO, MEI 17, 1902.
MOOLELO HOONI PUUWAI
NO
KUU ALOHA I NA PUA, KUU IPO O NA LAUNAHELE!
KA MAKAIKIU KUPAIANAHA!
Ua kanuia ko maua makuakane iloko o ka minamina a me ka makee nui ia no na hana powa a ka limakoko, a ua laweia mai hoi kana keiki hanau hope no ka hewa pepehi kanaka he makahiki mahope o kona make ana me na hooiaio lehulehu mai a makaikiu Desemona mai,
a oia mau hooiaio a pau ua lawa ia e ahewa ia ai ua puuwai eleele nei, a ina aole ka piha naauao o na pale ana a kona loio i na ua lewalewa kahiko oia maluna o ka amana li kanaka. Mai ka make maluna o ka amana li ua hoololi ia ae a ka hoopaahao ana ma Nugeta a pau ke ola, a iloko o iwakalua makahiki o kona noho paahao ana make iho la ia e like ma na hoike a me na hooia a Kauka Buruke o ke Nugeta haukipila.
Ano e kuu hoaloha Beleinehama, o keia iho la ka moolelo weliweli e pili ana iaia a me ko maua makuakane, a ke hoomaikai aku nei ua ia oe no keia hoike au i lawe mai nei imua o`u.
Alaila, auhea kela makaikiu akamai eia no anei oia ke ola nei? wahi a ka makaikiu.
Aole ua kipu malu ia oia a make @ ka la mahope iho o ka la i hoopai ka ai o Berenada.
Alaila, eia no anei kela kauka nana i epa ma kana hoike hoopunipuni ua make o Berenada ke ola nei?
Aole he mea i lohe ia mai nona @ make paha ia a i ole eia no paha @ ola mai nei. O ka mea hope wale no i lohe ia mai nona oia no kona nalowale kupaianaha ana ma kela la ana i waiho aku ai i kana hoike e hooia ana ua make o Haku Berenada no ka ma`i akepau, alaila ua hana keia kauka i kahi hana maalo e pakele ai kela pepehi kanaka e like me kona hoopai i ahewa ia ai o ka pau o kona ola ka mea e loaa ai iaia o ka lanakila mai ka noho @ he pio a he paahao maloko o na paia o Nugeta. E hoomaopopo @ e hoomanao iho oe ma kou wa e halawai he alo a he alo me Berenada e haawi aku i kou kilo ana no kela onohi eleele o ka make hema @ oe e ike io ana i kela hoailona @ i hoike mua iho nei, alaila, o ua Berenada nei no ia. E kuhihewa ana no oe iaia owau, a aole loa hoi e hiki oe ke hoole owau ina ma kahi mamao oe e ku aku ai a nana.
Alaila no ke aha hoi oia i hoao ole ai e pepehi ia oe iaia i pakele mai ai mailoko mai o Nugeta?
Aole loa e hiki iaia ke ae e ku mai imua o kuu alo oiai e kaakaa ana kuu mau maka ua maopopo iaia o ke sekona mua loa a ko`u maka e ike ai iaia he kanaka paahao a pio hou oia ma Nugeta, a uhi ka lepo maluna ona, oiai, aohe mea e ae i ike i ka mea huna e pili ana i ko maua hanau ia ana mai mawaho ae o ko maua mau makua owau wale no a me ka buke moolelo i hoopilipu ia me ka palapala hooilina, a ina e lilo aku ana iaia ua mau palapala ala, alaila, aohe ana mau hopohopo ana, no ka mea, ua hiki no iaia ke olelo iho o Baroneka no ia no ka mea ua make iho la au e like me kana olelo.
Alaila, e ka Haku Baroneka e haawi i kau mau kiai ana me ka makaala no ka enemi e hoohalua mai ana i kou ola, a e hoao no hoi ae e paa ua lima koko ala mamua o ko hookoia ana o kona mau kuko ino eleele. Aka, owai hoi kela kanaka o Kilaveta ka inoa ua ike no anei oe iaia e kuu haku.
Aole loa au i lohe iki i kela inoa he poe powa paha lakou e like me keia mau olelo na lala o ka pahi Poniads, he inoa kela no kekahi hui powa a i ole hiu malu pepehi kanaka.
Alaila, he wahi kanaka kulana penea ko Kauka Buruke?
No keia ninau hou a ka makaikiu ua hoike mai la o Haku Baroneka me na hoakaka pokole ana no ke ano o ua Kauka Buruke nei a me ke kulana o kona oiwi kino, alaila, ua hooia koke aku no ua makaikiu nei o keia kanaka ma ka inoa Kilaveta o ua Kauka Buruke nei no ia.
Ma ke kulana o kona oiwi kino ua like me na mea a ka Haku Baroneka i hoike mai ai, a ma ka leo hoi, ua like no ia me ka leo ana i lohe ai e kamailio ia ana e na kanaka no laua na inoa ana i lohe ai ma ka po iho la i hala. Alaila, wahi hou a ua makaikiu nei, aole no i make kela kauka a eia oia ke hele nei malalo o ka inoa kapakapa a o ua kanaka ala oia ke kanaka i haawi ia ai ke kauoha paa o ka hooko ana i ka hanohano o ka lawe ana aku i kela palapala hooilina waiwai nui. Nolaila, i ola honua, e haawi i kau mau kiai ana me ka makaala loa e Haku Baroneka, a e maalea hoi oe me he nahesa ala imua o kela a me keia kino kanaka e hoea mai ana no Kalivi Hale nei.
Ua haawi hou mai ka Beroneka i kana mau hoomaikai ana no ka makaikiu me na hooia e haawi mai ana oia i kana kiai makaala ana a pau no kela a me keia malihini e kipa aku ana ma kona home. Aka, iloko no nae oia makaala a me ia kiai no, aia hoi, ua makapaa iho la no na maka o ua haku nei, a o ka hopena o kona ola makamae no ka uku a me ka makana nui a kona hoahanau ponoi e panai mai ai a ko iho la ka lili a me ka inalua o kona mau manao awahua no kona noho alii me ka lealea maluna o ka waiwai ana i makaleho ai i na la o ke kanaka opio a i na la poohina iho la ka ia e ai hookano ai, aka, ua olelo ia mai he mau la uuku a pokole wale no ko ka poe hewa a o ka uku e loaa ana ia lakou he make no ia. Ua kuhihewa maoli no ua Berenada nei mamuli o ka make ana o kona hoahanau aohe makaula ma ka honua, aole hoi he anela diabolo malalo iho i ka lani nana oia e kumakaia hou aku imua o na aha hookolokolo o ka honua, aka, na ke au o ka manawa e alakai hou mai ia kaua e ka mea heluhelu e halawai hou me keia Berenada no ka lua o ka manawa o kana hewa karaima weliweli i lawelawe ai, nolaila, e waiho aku kaua iaia e hoolala ana i kana mau hana hohewale o ka haahaa loa, a e hoomau aku i ke kamailio ana no ka Haku Baroneka a me ka makaikiu.
Mahope o na kukai kamailio loihi ana, ua alakai aku la ua haku nei o Kalivi Hale e hoomakaikai a e hoomaikeike i na wahi a pau o Kalivi Hale; a ia laua i komo hou aku ai no kela keena heluhelu buke ua hoomau hou mai la ua haku nei i ke kamailio ana. E kuu hoaloha Beleinehama, o keia mau mea a pau au i ike aku la a i ike iho nei no ka Eia Opio no ia o Kalivi, a o ko`u hooilina hookahi wale iho no ke hele ae au i ka make. Ua paulele aku au iaia me kuu naau a pau, a ke haaheo nei ka Hale o Kalivi me ka loaa ana iaia he hooilina hoopono i piha me ka naauao a me ke aloha, a e paa mau ai ka inoa o Kalivi Hale ma ona la a me na pua o ka hanauna o ka hale o Danekota.
Ae e kuu haku, he alii opio naauao oia, a he alii opio i kupono loa e lilo i kakoo a i alakai no kekahi kulana hookele aupuni e hooni paa ia ai ke kahua a me ka papahele hou ponopono aupuni o ko kakou Moi wahine i aloha nui ia, a ke manaolana hauoli kuhihewa ole nei au aole e loihi na la a e ike no kaua me ko kaua mau maka ponoi e pili ana oia mai ke kulana alii (peer) a hoa hanohano mai no ka hale o na Haku a i ke kulana oi ae mamua o keia ana e paa nei, no ka mea, o ka naauao a me ke akamai hohonu o ka noeau i loaa iloko o ke poo o ke kanaka, oia no ke alanui pii ana e keehi ai mai ka haahaa o lalo lilo a iluna o ke kiekie o ka hanohano a kela a me keia mau maka aupuni o ke ao nei e nana mai ae a nahalo ae i ka inoa o kona aupuni makuahine.
Aole i pau.
-------------------
Po i ka uwahi ka luapele i keia mau la, pela na lono i loaa mai nei mai Hilo mai.
Ma ke Kinau o ka Poalua nei i hala aku ai ka makuahine Puuku o KE ALOHA AINA no kona home i Kauakanilehua o Hilo.
HE MOOLELO WALOHIA
NO NA
KEIKI O ABE
I ka wa o Fitzilana i lawe ae ai ia Devonasaia i home no lakou, ua hookomo aku la oia i kana mau keiki i ke kula, a mamuli o kona nele ka makua, ua hiki ole iaia ke hoihoi aku ia laua e noho paa, aka, ua hele no nae laua ma ke ano he mau haumana hele la. Aole i kaukai o Fitzilana i ke ao ana a ke kumu, aka, ua haawi pu aku oia i ka naauao i loaa iaia ma na ano a pau i kana mau keiki, a ua loaa ka makaukau. O ka hana a Osaka kana keiki i iini nui ai oia no ka oihana koa, a i ka piha ana o kona mau makahiki i ka 18 ua make iho la ka haku aina nona ke kahua a lakou e noho ana. Ua hoea mai ke keiki a ua haku aina ala he konela oia no kekahi puali. A kona kamaaina ana ia Fitizilana ua kamailio laua no ka mea pono e hana ai no ke keiki, a o ka mea apiki i ka wa i haalele iho ai ua konela ala ia Devonasaia, aole oia i lawe pu aku ia Osaka.
O ka hookomo ana i kana keiki iloko o ka oihana koa he hana paa kiikii no ia me ka nui o ka lilo, a iloko oia wa i komo mai ai iloko ona ua hoomanao ana no ke keonimana nana oia i kokua ma ka hookomo ana iaia iloko o ka oihana koa ma hope o ka make ana o Malevia. O ua keonimana hookahi wale ala no kana i manao ai e loaa ai na kokua ana ia no kana keiki aloha. O na lono i loaa mai iaia he kanaka waiwai oia i keia wa, aka, na kela manao hiiahila a me ka haaheo i kue mai iaia i ka nonoi ana aku i na kokua a keia keonimana no ka hanohano o kana keiki.
Iloko o kona moeuhane mua ole, aia hoi, ua loaa mai la he leta mai ka Ela o Cherbury, ua keonimana a hoaloha kahiko nei ona e hai mai ana ua loaa he kulana maikai no Osaka ma ka regimana o Konela Belgrave, a ua ike a makaaina mua i ka opio.
Ua hoopiha loa ia o Fitizilana me ka hauoli a hoouna koke aku la i kana mau hoomaikai kiekie no ka Ela a me ke Konela, no Konela Belgrave, he kanaka oia i nele me na manao aloha hoakanaka, a aole no hoi he manao aloha iloko ona e lawe mai ia Fitizilana a i ole i kana keiki iloko ona, aka, ma ka ulia o ka manawa ua puka hewa ae la ko laua mau inoa ma kona lehelehe.
I ke kaawale ana o Osaka ua loe iho la he hookahi wale no mea a Fitizilana e malama ai oia o Amada. Nolaila, ua haawi aku la ua makua ala i kana mau pulama ana a me na hoonaauao kiekie ana no ke keiki e noho ala imua o kona alo.
E nana ma ka aoao 8.