Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 6, 8 February 1902 — Page 2
This text was transcribed by: | Tiana Kamiko |
This work is dedicated to: | My beautiful kids. :) |
KE ALOHA AINA
POAONO, FEBERUARI 8, 1902.
NA LETA
Aole e ili maluna o makou na koi koi o na ahewa ana no kela mau manao i hoopuka ia malalo o kela @oo, aka, e ili no ia maluna o na poe na lakou i kakau mai.
HE PANE IA WAHAMANAIKAPUAILIMA.
Mr. Lunahooponopono o KE ALOHA AINA,
Aloha oe: ----
E oluolu mai oe i kekahi mau kolamu o kau wahaolelo no ka'u wahi ukana malalo iho, oia kela:
Ua ike iho ma Ke Aloha Aina o Dec. 21, 1901, a me Jan. 11, 1902, he pane kue na Wahamanaikapuailima, e hoole ana i ka pololei ole o ka ke'lii Palekaluhi olelo ana he moopuna ka Moiwahine Kapiolani na Kaumualii; e hoole makawelawela loa ana aohe koko o Kaumualii iloko o Kapiolani. E helu papa mai ana i ka pili ole ma na ano a pau. Na ka Moi Kalakaua wale ae nei no ka i hapai he Kaumualii ko Kapiolani.
Heaha ka mea i pane ole ai i ka wa e ola ana o Kalakaua? ilaila e ike ia ai na mea pololei o laua; aole paha o ka noho a hala, alaila walaau ae ka waha. A hili wale aku nei no i na maka o kekahi poe e noho malie mai nei, he poe hoi ua ike ia he mau alii hanau no ka aina.
Heaha ka hoi ka mea i pane ole ai i na kuauha@a hoopunipuni i hoolaha ia iho nei ma na nupepa? o kekahi poe i ike ole ia a lohe ole ia hoi he mau alii mamua. Oia hoi ka kekahi poe alu i pane ai ma na nupepa, aole paha e like me kau ka hulikole wale aku no i ka poe ua hala a me ka poe noho malie.
Keke ka niho Laniwahine,
Opi ke-a- luna ke-a lalo,
Hoi aku au a Lihue,
Nana'ku au ia Ewa,
E au ana Mikalolou,
Paa ka nahu'na Papio.
I ke'lii Palekaluhi e pane ana i kekahi o na kuauhau hoopunipuni i oleloia maluna, oia ka wa i kahamana mai ai ua o Laniwahine. Auwe! o Wahamanaikapuailima ka hoi. I mai la hookahi wale no keiki a Kaumualii o Keliiahonui aohe lua. I ka i o hana kaeo mai ahuwale ole ko ike ole, ina oe i noho malie. Ke kapilipili aku nei kou wahi ike, o ka pakahi a paumi o ko lohe mai a Keliiahonui ponoi mai, oia hookahi wale no ke keiki a Kaumalii aohe lua.
Wahi au, ke make oia me ka pua ole, alaila, holo ke koko o Kaumualii i hope ia ikekeleiaiku, ke kaikaina o Kaumualii, ke keiki a kona makuahine Kamakahelei me Kini he kanaka no Calcatta, Inia. He'lii no kona aina, wahi no au i palauu mai nei i kauoha ia ka e Kamehameha, laua me Keona e holo mai i Hawaii nei i kumu a'o kakapahi. No kau olelo o Keliiahonui wale no ka Kaumualii keiki aohe lua. Pehea oe i lohe ole ai i kela kaua kaulana ma Nuuanu? i make ai o Kaiana keiki a Kaumualii ia Kamehameha. A aole no ka oe i lohe i ke kipi ana o Humehume keiki a Kaumualii ia Kamehameha ma Kauai a pau ai i ka luku ia e ole e mahuka i ka nahelehele pakele ai. He kaikamahine ka Humehume o Kawahinekipi, male me Keonimikiopio. Ua ike oe a ua kamaaina ia kapule, kakou no a pau, ke kaikamahine a Kukiiahu, kaikamahine a Kaumualii. E hoole mai ana no paha oe la aole no na Kaumualii?
Ua ike no o Keliiahonui, he mau keiki e aku no kekahi a Kaumualii (a he mau moopuna e aku no hoi, mawaho ae o na kaikamahine a Kinoiki kona kaikuahine ponoi). Alaila, olelo mai la ia oukou, oia hookahi wale no ka Kaumualii keiki, aohe loa, a ina ia e make holo ke koko o Kaumualii i kona kaikaina ia Ikekeleiaiku, no ka mea, o ko Kapiolani pili wale no ma o Keliiahonui ala, oiai, hookuai o laua makuahine me Kinoiki ka makuahine o Kapiolani o Kapuaamohu.
Kupanaha ka hoi hou ana o ke koko o Kaumualii i hope i kona hapa kaikaina Ikekeleiaiku ke keiki a ka makuahine o Kaumualii, me Kini he kauaka la ka no Calcatta, Inia mai, aole ka e holo pololei @@ua moopuna ponoi a Kaumualii i hai ia ae la maluna.
Ina ua holo ke koko o Kaumualii ia Ikekeleiaiku makuakane o Hoapili Peka ma, ma o kona makuahine o Kamakahelei la, heaha hoi ka mea i holo ole ai ia Kapuaamohu ke kaikamahine a Kamakahelei me Kaneoneo, ke koko o ke koko, aole no Inia mai e like me Kini (he kanaka Inia la ka). I noho kaikunane kaikuahine o Kaumualii me Kapuaamohu, a hanau mai ai o Keliiahonui me Kinoiki. Ua olelo no kekahi poe na Kamakahiki o Kinoiki. He mea ia i maa la kakou mai kahiko mai, na kapa ia na keiki oia ano he poolua. Eia keia poe poolua la, e hai aku au i lohe ae ina ua pohihihi oe i ke ano oia mea.
O Kaoleloku keiki a Kaleio puu me Kanekapolei o Kamehameha kekahi makuakane ona, nolaila, olelo ia oia he poolua, a pela o Kekahauluohi, ka makuahine o ka Moi Lunalilo O Kamehameha a me Kaleimamaho kona mau makuakane. He poolua o Kekuanaoa ka makuakane o Kamehameha, o Nahiolea a me Kulaweau kona mau makuakane a he nui aku oia ano. Nolaila, aole i hewa ka ka Moi Kalakana a me ka ke'lii Palekalohi olelo ana na Kaumualii o Kinoiki, ua ike no laua i ka laua mea i olelo ai.
Eia kekahi aole no o Kamakahiki he a i puupuu a makou i lohe ai, a ina he a i puupuu, aha? Aole ia he mea e waia ai, oiai na maa no mai kahiko mai, he alii nui no ka a i puupuu a ke'lii aimoku ina he kaiuaana, kaikaina a makua paha no na alii la, e lawe ana no lakou ia kulana no ka maka'u, o hana ia na mea ai me kekahi mea e make ai. A ina o Kamakahiki ka makuakane o Kinoiki, aha, haahaa? Aole e pa ka lae o ka moopuna a Hakaukalalapuakea i ka mea paa kuauhau alii o Kini ke kanaka Inia, e noke mai nei i ka helu a lele liilii.
O Kaula na'kiakia e ka makani,
Ua welu i na niho o Kaimaio,
Ahu iho ke aka i Kahalauaola,
Kau a mea ka hoi o ka hulikole,
O ka helu no ia a hala i ka helu,
He mea nalo ole ia ia Mana - e,
Aia i i aku la oe ia ianei - e.
Ma kahi au e olelo ana no ka hana la ana iho nei o ka waiwai o Keliiahonui imua o ka aha, aole no ke Kaumualii ke kumu o ko Kapiolani ma ko ole i ka waiwai o Keliiahonui, no ka loaa ana o kekahi palapala e olelo ana, ua hooili o Keliiahonui i kona waiwai a pau i kana wahine ke'lii Kekauonohi. Ina aole kela palapala, hai au ia oe e Wahamanaikapuailima, aole loa o Ikekeleiaiku o ka pili o Kaumualii ke ko i kela waiwai. O na kaikamahine wale no a Kinoiki a me Kukiiahu na kaikamahine a Keliiahonui ka ke kanawai e hooko mai ai, oia hoi o Kapule a me Kapiolani ma.
Eia ka ninau ia oe e Wahamanaikapuailima. Na Keliilalau no i hai mai ia oukou he 'lii o Kini no Inia? a me ke kauoha ana a Kamehameha I me Keoua Nui e holo mai i Hawaii nei i kumu a'o kaka pahi?
Auhea oe, he keiki opiopio loa o Kamehameha, aole i noho moi, i ka wa i make ai o kona makuakane Keoua Nui ma Hilo, Hawaii. I ka wa i lohe ai o Kaleiopuu he ma'i nawaliwali loa o Keoua kona kaikaina, ua hele aku oia e ike, olelo mai o Keoua ia Kaleiopuu, aole au e ola. Eia kau mea malama o kahi keiki a kaua, o ke kaika keia la ola na iwi. make aku la o Keoua, lawe mai la o Kaleiopuu ia Kamehameha, a nana i hanai a nui. I ka wa hea kela kauoha ana ia Kini?
Pehea ana, laulau ana, hopu ana. E Wahamanaikapuailima, e hoopau i kou pai olelau ana i ke kuauhau alii o kela kanaka Inia o Calcatta, a me kou hehi wale ana i ka pili olelo o Kapiolani ma na moopuna ponoi a Kaumualii.
LAAKEA.
Honolulu Feb. 3, 1902.
Kapakahi Nukee ko Kau-
paona e J. K. Malu-
ikeao o Kalawao.
Mr. Lunahooponopono,
Aloha oe: -
E hoohuli aku oe i ka waha o ka pu raifela ki pololei a ke kanaka i piha kona puuwai i ke ahi lalapa o ke aloha aina oiaio i kona lahui mai Hawaii a Kauai i kona mau la e ola ana ka Hon. Iosepa Nawahi, ke kanaka nana i poni iho i ka inoa e o mau ia nei e kona lahui aloha a me kana nupepa i hookumu ai i Mei 20, 1895, Ke Aloha Aina.
I ike mai ai o J. K. Maluikeao o Kalawao, Molokai, i ke kapakahi nukee o ke kaupaona ana i kaupaona ai i ka mama o ka pono ma ko Ke Aloha Aina aoao, a lilo aku la ke koikoi o ka pono ma ko ke Kuokoa Home Rula aoao. I kakauia eia ma Dekemaba 22 a me Dekemaba 31, i hoolaha ia ma ke Kuokoa Home Rula o Ianuari 18, 1902, aoao 3, kolamu 2 a me 3. He hoolaha i piha i ka inaina, ka huhu, lili a me ka hoohuakeo aole e lawe i Ke Aloha Aina o keia makahiki, malalo o keia mau kumu maopopo loa. Ke imi nei o Wilikoki laua o Kalauokalani i ko laua pomaikai wale iho no aole i koa e ka lahui.
Ina o kekahi kumu io keia o kou lili makawelawela loa e J. K. Maluikeao, aole lae hou i Ke Aloha Aina, no kona hoike mai ia kakou i ka mea oiaio a keia poe wahawai hoopunipuni i hana ai, he kumu kapakahi io no me ka nukee. Penei oe e ike ai i ke kapakahi a me ka nukee io no, a lilo ka pololei ma ka Ke Aloha Aina mau hoakaka ana. O na pomaikai o kela a me keia ano ka mea i manao nui ia e ka lahui ma o ko lakou mau alakai ala, a pela e hiolo aku ai ka noho ana ilihune, nele, pilikia ma na ano a pau. Nolaila, eia keikahi mau pomaikai e hiki ai ke hoomaopopoia.
1. Na pomaikai loaa wale mai me ke kumukuai ole o kela ano keia ano e like me ka rula maamau i keia lahui.
2. Na pomaikai e loaa mai ana i keia lahui ma ke kuai aku kuai mai, e like me aina ia dala o dala ia aina, o lole ia dala o dala ia lole, o dala ia paiai o paiai na dala, a pela aku.
E nana ma ka aoao 6.