Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 4, 25 January 1902 — Page 2

KE ALOHA AINA

KA HANA KOLOHE A KEHA-

HI LUNA PEPA

O ka leta malalo iho nei, ua loaa mai ia ia makou i ka pule ekolu o Sepatemaha, ua hooma nawanui makou e kali e like me na olelo maikai a keia luna pepa o makou, e hoakaka mai ana i ka pilikia i loaa i kona pokii, a ua pau kahiko ka mahina o Novemaba aole no nae oia i hoomanao mai e like me kana olelo a hiki i keia wa. Nolaila, he mea pono e hoolaha ia kana leta i ike iho ai kana poe lawe pepa i ke kumu i paa ia ai o ka lakou mau pepe mamuli o ka apiki o ka hana a keia luna. Aole no na makou oi nei i noi aku i lna, aka, nana i leta ponoi mai i ka puuku i luna pepa oia no Hanalei a me Haena, Kauai. E ike iho kakou aole kupono keia kanaka no kahi mau @ no hana pili o ko bai pono, a i ole i ko ka lehulehu paha.

Hanalei, Kanai,

Sept. 20, 1901

Mr. E L. Like,

Honolulu,

Aloha oe:-

Akahi no au a hui iho la me kau leta, o kou hiki ana mai la no ia mai Lihue mai; no ka'u poe lawe pepa o ka hapa mua i pau aku la he 30 poe i hookaa mai, a ua makaukau au e hooili aku i ka pula mua o keia mahina, aka, me ka manao ole e loaa he kuia, eia ka e loaa ana. Oia hoi, ua noi mai ko'u pokii i ua mau dala ala no kna uku loio, oiai kona hinia e hana ia ana i keia kau o Kauai nei i pau aku la (ua oluolu no makou no keia mea ana i hai mai ai). Ua haawi ia e a'u me kona hoopaa pu mai e hoihoi mai ana oia i ka pule hope o Novemaba, nolaila, aia maluna o'u na ahewa ana mai o ka Puuku no ko‘u haawi ana i ke ola o ka pe pa no ko‘u pokii (aol i ahewa ka Puuku ia mea, oiai, he pilikia kela i loaa ia wa pokole, a in a o ka hoolilu ia ana oia mau dala ka mea e kala ia ae ai ka pilikia oia hoaloha he mea maikai ia, o ka hooko ole i ka mea aue olelo mai nei oia ka hewa), aka, e hooikaika ana no au e hookaa ililii aku a hiki i ka pau ana o kela $30..00; no ka pepa e mau no ko oukou paa ana aku a hiki i ka pau pono ana o kela huina a'u i hai aku la (ua paa mua ia iho ka pepa no ka uku ole ia mai mahope keia leta i loaa mai ai). O keia ka'u hoike piha no ka'u poe lawe pepa.

Kau no,

J. KALUE.

 

KA BILA KAA HAPAUMI.

Maloko o ka nupepa Home Rula Repubalika e noho on a ia nei e Mrs. Owana Wilikoki, o ka la 6 o keia mahina, i ike iho ai makou o kekahi o na bila a na Home Rula e hooikaika hou aku ana maloko o keia kau Ahaolelo hou aki oia no ka bila kaa hapaumi a Pain. Ka bila hoi nona na hauwalaau ia ana ma keia kau Ahaolelo kau nei. @e ike e ia aku nei no na hana a na Home Rula Repubalika maloko o keia kau Ahaolelo hou aku o ka 1903

 

E alawa ae no i ka makou mau hoolaha e puka aku nei i keia la.

 

HE KIPU WELIWELI MA

KAKAAKO.

He kipu weliweli kai lawelawe ia ma kekahi o na hale hoolimalima o Ah Leong e @u nei ma Kakaako e kekahi haole Geremania pona ka inoa o J. H. Truschler, mai@@a o kekahi Iapana wahine a me ia pu. O ke kumy o keia kipu i hoea mai ai mamuli no ia o na hana kolohe a keia wahina Iapana i lawelawe ai.

Maloko o kekahi leta i loaa aku maloko o kona poli i hoahuwaie ae i ke kumu i ulu mai ai o keia mau manao puuwai eleele iloko o keia haole no ka wahine Iapana, oia hoi, mamuli o ko K. H. Truschler apuka ia ana e keia waine Iapana nona ka inoa o Otaro Jesemoto he $60 mai iaia aku, a mahoe o koha hoao ana ma na ano a pau e hoi mai ai keia mau dala, a i ko@a ike ana aloe loa e loaa ana ua hooholo iho la oia e lawe i ke ola o Otaro.

He wahine lawelawe o Otaro no kei haole Geremania, a ua koho wale ae kahi poe, ne he la, he wahine no keia he keia haole. He mau mahina i hala ae ne ua aie aku keia Otaro he $60 mai a Truschler aku me ka ae ana e hoihoi ia keia mau dala maloko e elua mahina aole he wahi keneta i hoihoi ia aku. Ua koi mau aku oia me ka hoopii pu ana i ka halewai, aka, he neo nae ka mea i loaa, no ka  mea he wahine Iapana ilihune oia. He ekolu pule aku nei ua haalele oho la keia waine i ka noho hana ana no Truschler.

Ma ke kakahiaka i lawelawe ia ai keia hana kipu, ua hoea hou aku la o Truschler i kahi o Otaro e noho ana ma ka halo o Ah Leong a koi aku la i ka huina dala i hoike ia ae maluna. A i kona hoole ana mai oia koke no ka wa o Teuschler i unuhi ae ai i kana pu panapana a ku aku la, no ke kokole loa o ka pu panapana i ka wahine Iapana, ua wela kona waha i @@ pauda, aka, aole nae oia i ku i ka poka. Ma keia wa koke no i hoohuli ae ai o Truschler i ka waha o kana pu i kona poo a ki ae la, a paoo aku la ka poka ma ka mahamaha poo a make koke iho la oia.

Ua noho he aha koronero a ua hooholo na kiure ua make no o Truschulwe i kona lima ponoi. He 40 ka o kona mau makahiki a he hana kamaa kana oihana.

 

NUI KA HAUNAELE MAWA-

ENA ON LUINA.

He haunaele nui ka i malama ia ae mawaena o na luina uniona a me na luina uniona ole o na m@ku kalepa e ku nei maloko nei o ke awa, ma kai o ka uwapo a Dilinehama, i ka po La Pule a me ka po Poakahi nei, a e ole na makai i hoea koke aku pau koke ai keia mau uluaoa ana, aka, he nui no nae na haole i uliuli na na maka a i menuheu kekahi mau wahi o ko lakou mau kino. O na mea eha a keia poe haole i lawe lawe ai oia na laau a me na pohaku. Ua hylui ia ae ka hapanui o keia poe hoohaunaele i ka halewai.

 

AIA KA ELELE KE WAIHO

KA I KA MA'I

Ma ka hoea ana mai nei a ka mokuahi Pekina a ke kakahiaka o ka Poaono nei i loaa mai ai he mau lono hookikilele i keia kulanakauhale e hai mai ana aia ka Elele Wilikoki ke wahine la maluna o kahi moe ma k@ Kapitaia o Wahinetona me kekahi ma'i iloko o ka opu a me ka luai koko pu ana. Ua hoomaka mai ka hoomailo ana a ka ma'i maluna o ka Elele i ka Hape Nuia, a na mahuahua loa hoi ia mahope mai. He ekolu mau kauka akamai e lawelawe ala iaia, a o ko lakou manaolana e loaa ana no he palekana i ka Elele.

Ua loadd pu mai na hoike no ke lulana nawaliwali o ke Elele i kana wahine Mrs. Owana WiliKoki, aka, ua hoomaha ia mai nae ia e kekahi hoike telegarapa mai Wasinetona mai, he la mamua iho o ka haalele na aku o Pekina ia Kapalakiko. E hoike mai ana ke pii mau ae la kona oluolu.

Aka, ma ia mokuahi hookahi no nae ua loaa mai la he hoike telegarapa i ka mea kakau o ka nupepa Avalataisa i ka la a ka Pekina i haalele aku ai ia Kapalakiki e hai mai ana. Aia ka ma'i o ka Elele Wilikoki iloko o ka opu. He uuku loa ka manaolana o na kkauka no kona palekana.

O ka pule a Ke Aloha Aina e hoopakele ia ae  ke ola o ke Elele Wilikohi mai kona kulana nawaliwli e waiho la.

 

E loaa no na pale ili emi loa ma ka halekuai The White House.

 

KA ADIMARALA NO NA KAPAKAI HAWAII

Ma me makahiaka o ka La Pule nei ua papahi ia aku la ke kulana Adimarala no na moku holo pili aina o ke Teritori nei e ka ahahui kapena a me na pailata o na mokuahi o Amerika Huipuia, maluna o George C.Pekele (Mooheau) me ka makana pu ia aku hoi me kona have adimarala. He hae loihi keia o 18 kapuai ka loihi a he 8 kapuai ka laula, ala maluna on a e kau ana he eloa hoku keokeo ka hoailona o ka adimarala, a me ke helu 54 ka helu o keia hui o na kapena i hoala ia ae ne maanei.

Mahope o ka makana ia ana o ka have, Adimarala ia Geoge C Bekele, ua naue aku la na mea a pau e hanoli maluna o kekahi pa kaukau i luluu i na mea ai. Ma laila ua inu ia ke ola o ka adimarala o na kapakai o Hawaii. Ma ko Bekele aoao ua haawi mai oia i kona mau mahalo kiekie no kona mau hoa aukai, a mahope o kona alo hoomanawanui ana i na ale hanupanupa o ka moana no kanaha makahiki ua loaa iho la iaia keia hanohano oi kelakela.

Iloko o keia mau makahiki  loihi a Bekele i alo ai i na inea o mona he eiwa makahiki i hoohala ia e ia maluna o na moku okohola, ma na wai anu o ka moana Alika. O ka moku mua loa ana i kau ai oia ka moku okohola Cartherine a i ka wa o ke kaua hulimahi i pohea ae ai mawaena o Amerika Akau a me Amerika Hema, nana hoi i hookau i ka weli i na moku a pau e holo ana maluna o ka ili o ke kai ia mau ia i na hana puhi ahi a na moku powa o ka hema, o keia moku okohala a George Bekele e holo luina ana kekahi i puhi ia i ke ahi e ka moku powa Shenandoab, a hoihoi olalo ia mai ia no Hawaii nei i ka 1864, aka, aole no nae i pau kona mau manao uilani i ka holo moana a kau hou aka la oia maluna o kekahi mau moku okohola hoa.

He 31 makahiki a Bekele i hoohala ai maluna o na moku holo pili aina o na kapakai o Hawaii nei, o ka mokuahi mua ana i noho hana ai oia o Kilauea i ili ai ma Kawaihae. A mai ka haahaa o ke kuana laina kona pii ana mai a hiki i kona lilo ana i kupakako, a ua papahi pu ia aku maluna on a ka inoa hanohano K@madoa no kekahi mau maka hiki i hala ae nei. Ma ka noho i a@a a ka aha niele i na kapena i hiki ke haawi ia ka iaikini hoohoholo moku i ka 1901, o George Bekele kekahi i loaa pu ia kulana kiekie, a he iakini kapena hookele moku kekahi ana e paa nei. A iloko o keia mau makahiki loihi ana i au ai i ke kai aole loa he la on a i waiho ai maluna a kahi moe. O ka loaa ana o keia kulana kiekei me ka inoa hanohano ia Mooheau he Adimarala mua loa no na kapakai o Hawaii. He hanohano ia i loaa ia Hawaii holookoa.

Hapai ae la no ka Hui o Waila i kona kanaka. Pehea ia hoi ka Hui o Poka i hoomaopopo ole ai i kona kapena Hawaii kaulana "Kapena Elena," ke kaeaea o na mokuahi holo pili aina o na kapakai o Hawaii nei i kupono loa no hoi no keia kulana hookahi i loaa ae la ia Mooheau.