Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 3, 18 January 1902 — Page 4

KE ALOHA AINA

4          POAONO, IANUARI 18, 1902

 

Ke Aloha aina

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa no ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE,

Lunahoononopono.

JOSEPH K. LIKE,

Luna Hoopuka.

ALEX NAWAHI,

Luna Hoonana.

EMMA A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

PUKA PULE.

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.

No ka Makahiki . . . . . . . . . . . . .  $3.00

No ka Eono Mahina . . . . . . . . . .   1.00

No ke Kope Hookahi . . . . . . . . .     .05

KEENA HANA.

   Na alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.  Pahu Leta 513.

HONOLULU . . . . . . . . . . . . . JAN. 18, 1902

   NUI na hana ino e ike ia nei i waena o kakou i keia wa, he mau mea i ike mua ole ia e kakou i ka wa o ke Aupuni Moi.  Ke pu ka mau mai nei na mupepa i kela la keia la me na nuhou o na hana powa, wawahi hale a me pepehikanaka.  O keia anei ka hua ame ka pomaikai o ka hoohuiaina a kahi poe o kakou i makemake nui ei e hoohui, ia kakou me Amerika?  Eia hou no hoi:  Ka i no paha e nui aku ana ka waiwai o ka aina a holomua na mea a pau, eia ka, he wa ilihune loa keia o ke aupuni a pilikia na hana a pau.

   HOOHOIHOI makuahunowai no paha ka “hoohuiaina” i kinohi.  Nana’ku oe pii ke kumukuai o na apana aina ma kela wahi keia wahi o Hawaii nei, pii pu ke kumukuai o na mahele mahiko, a pau a pau kakou i ke alualu ilaila, eia ka, o ke aka wailiula o Mana ia a kakou e alualu ana ia mau la, lilo oe imua e alualu ai a alawa hou ae i hope, e haale mai ana no kela i ke alialia.  Pela na mea i ike ia oia mau la a me ko keia.

   UA hiki mai ka wa a kela a me keia o kakou na Hawaii hemahema i maa ole i ka lawelawe ana i keia mea he pu panapana, e hoomaamaa aku ai.  Ua pau ka hele lanakila ana ma na wahi a pau, ua hala ka wa i moe nanea ai o ka po, oiai, aole oe i ike i ka wa a ka powa e halawai ai me oe, ua makaukau oe i ka mea e pale aku ai ia mau poino.  O keia na pilikia i maopopo mua i kahi poe aloha aina naauao, a pela lakou i kue ikaika loa ai i keia mea ino lapuwale he hoohui aina.  Ma kekahi ano he pomaikai, a ma kekahi he ino loa, oia keia a kakou e ike nei.

   UA like no ke Kanawai Ma’i Lepera a Wilikoki a na Home Rula Repubalika e kokua loa aku nei me na poino a kakou e ike noi o ka hoohuiaina.  O kakou ke ike nei i na hana ino a pa poe malihini mai o na aina e, e aihue mai nei, e powa mai nei, a pela aku.  I ike ole nai ma’i lepera o Molokai no ko lakou noho huikau ole me na poe malihini mai o waho, oiai, aole o lakou ipuka e komo aku ai ilaila a hana ia mau hana ino e like me ke ia a kakou e ike nei.  Aka, ina e ko ana ka makemake o ka Elele e hoohui ko Amerika poe lepera me ko Molokai, e poino loa ana na poe ma’i Hawaii.  Aole hala ka KE ALOHA AINA koho. 

 

KEKAHI O NA HOAKAKA A KE KUOKOA HOME RULA NO KA MAKOU KUE I KA BILA LEPERA A WILIKOKI.

   Penei kana o Ianuari 11 iho nei:  Aole anei i kaulana na Mokupuni o Hawaii nei i na makahiki he kaoaha i hala i ka ma’i lepera?  Ae, ke ae aku nei no makou i kau.  He haawina ia i loaa i kekahi poe o kakou e hiki ole ai ia kakou ke pale aku a ke kiloi aku ia poe mawaho o ko kakou mau mokupuni ponoi nei, ua like no ko lakou manao hui ia e na moi o kakou i hala e like me kakou na poe i loohia ole ia haawina.

   Aole no hoi hookahi moi o Hawaii nei i ake e hoolilo ia o Molokai i heana no na ma’i lepera o kahi e mai a i keia moi wale no a oukou.  Aole no hoi i kaulana keia mau mokupuni maloko o kanaha makahiki ua hoolilo ia o Molokai i kahua hoahu ma’i lepera no Amerika a ia oukou paha auanei e kaulana ai a puni ke ao holookoa.  Ua oi paha ka hanohano oia kaulana ana o Hawaii nei i ka ma’i lepera, o kakou iho no ka la, i hea aku no auanei kakou e kiola ai i keia mau hoa kanaka poino o kakou, i Amerika anei?  Aole lakou e ae mai pela.  O oukou wale no keia e makemake nei e hapuku mai ia ino o Amerika ianei.  Eia hou no keia hoakaka a lakou:  Aole anei i holo mai he kanaka Kelemania e huli i na mea e pili ana i na ma’i lepera?  Aole anei o Kauka Goto he Kepani i noho ma Kalaupapa a me Kalawao i lapaau i na ma’i lepera a hoi no Iapana?  Ke ae hou aku nei no makou i kau.

   Aole io ka hoi ka pau ana o kahi poe ma’i lepera o Molokai i ke ola a lanakila i na lapaau ana a keia mau kauka ae la.  Ehia o lakou e noho nei iwaena o kakou he poe lakou ua lawelawe ia e keia mau kauka a holopono a i hoihoi ia mai ianei.  Aole anei oia hoaloha o kakou Toma Nakanaela kekahi o na poe i haawi ia na hooikaika ana a keia mau ka uka e lapaau a hoopakele ae iaia mai keia ma’i weliweli mai, ua holopono anei ia mau ike lapaau ola mau kauka 1 hilinai piha ia e kakou, aole, ina ua hiki ole ia laua nei (manaoli hana) ke lapaau pehea e hiki ai i ua kauka puni dala a kinai lahui Hawaii o Amerika mai ke haawi a hoopapau loa iho I ko lakou ike kauka me na puuwai oiaio no keia lahui?  Ke hoole nei no KE ALOHA AINA me ka hookamani ole; o na pomaikai a me ke dala ka lakou la nana.  I ike ole ia paha ka nui o na ma’i lepera o Amerika i ke ke kauliilii o ko lakou noho ana ia wahi aku la wahi aku; oiai, he ikaika loa ka hookae ia o keia ma’i malaila, a pela i nalo ai ka noho ana o kela a me kaia poe.

   Aka, ina paha e hoiliili ia ae ana, e like me ka nui laula o Amerika, ke hele a pau na ma’i o kela a me keia wahi i ka ohi, e ike iho ana oe e Kuokoa Home Rula i ke kupai mai i Hawaii nei, pela ino no hoi a ike i ka hope o ka oukou mea e paakiki nei.

   Alaila, maluna owai e makia aku ai na kui o ka ahewa ikaika ana a ka lahui e pono ai?  Maluna ponoi o na poo o keia poe.  Aole o Amerika he aupuni uhauha dala a hoonui lilo wale e like me Hawaii uuku nei.  Ke ike nei kakou ma na keena oihana o ke Teritori nei i lilo aku ka mana malalo o Amerika ke hoemi loa nei lakou i na lilo ilalo, ua ike kakou ia mea.  Ina e pii io ana ke palai hookahi a hiki i ka $5 e like hoi me ka Kuokoa Home Rula e wahawai mai nei; manao anei kakou e hemo mai ana ka maka o ka haole e hanai lealea i kekahi kauaka Hawaii me kekahi mea ai ono kumukuai kiekie, ua kono ia anei oe e kekahi poe haole malihini e hele pu oe me ia maloko o kekahi haleaina a hoohainu ti a kope paha ia oe malalo o kana lilo, e like me oe e ka Hawaii puuwai hamama e kono ana i kauwahi haole malihini au i kamaaina mua ole ai e kipa i kou wahi e ai i kahi mea uuku i loaa ia oe a pela no neia e lawe mai no kakou ia mau mea hoohalike e pono ai.

   Ke holo io keia hila lepera a Wilikoki e oi aku ana ka poino o na ma’i Hawaii ma Molokai, he uku ko lakou nana a hanai pono ia.  O ka hopena e pau ana lai ka pololi a hoonele loa ia i ka poi, e hanai wale ia ana no i kuhi apana berena paakiki me ka poki wai.

   Nawai ka hoi kela Papa Ola e olelo ia nei he ino?  Na Home Rula ma iho nei no.  Pehea no ka hoi oukou i haawi ole ai i haawina dala no ka malama ia ana o ke ola o na ma’i a hanai maikai ia lakou.

   Aole i Amerika ko lakou pono a me ko lakou ola e hanai ia ai, eia no ianei.  Aka, mamuli wale no o ko oukou noonoo ole e Kalauokalani ma i ka pono o keia poe ma’i i loaa ai na pilikia he nui i kela poe e uwe mai nei i ka pololi a me na pilikia e ae.  O ko oukou hooko ole ana i ka oukou mea i olelo ai, ke lanakila oukou kipaku na poe Luna Aupuni ino a pau wahi a oukou.

   Ina no keia Papa Ola ke ino, pehea ka hoi oukou i hoopau ole ai a wae i poe maikai mai kahi poe Hawaii kupono ae.  O ka oukou nae e olelo mai nei i keia wa i pau ae nei ka Aha Mana, no mea ka hewa no ka Papa Ola, a no ua kauka.  Pehea ka hoi i lawe ole ae ai oukou i ko oukou mana a hana.  He lalau ia mau ole o a oukou.

 

KAHI I KU AI O KE KIHAPAI O EDENA

   O Torwald Koehl, kekahi o na kanaka akeakamai loa ua hooiaio ae oia o kahi i ku ai o ke Kihapai o Edena, aia no ia ma ka welelau akau o ka poepoe honua.  He kanaka naauao loa o Koehl ma ke kilo ana i na mea kino lani.  Wahi ana i ka wa o Adamu a me Eva e ola ana, aole na hoku he pii mai i ka wa o ka liula o ke aniahi a i ole e iho aku ana i ka wa e hoea mai ke alaula o ka malamalama, aka, e nee poai puni ana ia ma na paia lani.  A he nui na kuhikuhi e ae e hooiaio mai ana malaila io no ke kihapai o Edena i ku ai.

   He elua wale no wahi o ka honua e ike ia nei keia mau nee kupaianaha ana o na mea kino lani oia ka welelau akau a me ka welelau, a o ka ninau ihea o keia mau welelau kahi i ku ai ke kihapai o Edena?  Ua hiki loa i keia haole ke kuhikuhi mai me ka pohihihi ole, ma ka welelau akau no ia, no ka mea, mai ka moolelo kahiko mai, i ka wa i kipaku ia mai ai ko kakou mau kupuna o Adamu a me Eva ua hele aku la laua no ka hema, a ua hiki ole ia laua ke hele hou aku no ka hema ina ke hikapai o Edena ma ka welelau hema kahi i ku ai.

   O keia mau manao o Koehl ua lilo ia i mea na na poe akeakamai a me na pee huli baibala e noonoo nui ai.  Ua hilinai aku kahi poe i ka manao o keia haole a ke kanalua nei hoi kahi me ke kali ana i mau hoakaka hou mai laia mai.

 

   E alawa ae no i ka makou mau hoolaha e puka aku nei i keia la. 

   Ma ke Kinau i hala i huli hoi aku ai ko makou Luna pepa o Kauakanilehua B Moanaliha me ka hana no kona home aloha i ka uluwehi o @@@@.