Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 48, 30 November 1901 — Page 5
| This text was transcribed by: | Naomi C. Losch |
| This work is dedicated to: | Sarah Ilialoha Keahi |
KE ALOHA AINA
POAONO, NOVEMABA 30, 1901
6
kekahi o na hoaloha o na la opio o ka Moi, Lede Lodonderry, Duke Wahine o Devonshire a me ka Duke Wahine o Portland, ua olelo ia ae, aia lakou ke lu la i na puu dala nui hewahewa no na lako gula no ka papahi ana aku ma keia La Poni Moi.
Ua hoike ia ae ma ka La Poni o ka Moi Edewada e hookau aku ai oia i ka inoa hoohanohano Duke o Inverness maluna o ke Duke o Fife, kana hunona kane.
Malalo o ke kauoha a ka Ela malalo ona na hooponopono ana o na kahiko oia la, ua haawi ia ke kauoha i kela a me keia lede kaukau alii o ke kulana like ole e hookaawale i ko lakou papa ma na pohaku makamae o ke kalaunu a lakou pakahi e kau ana a me ka hu'a o ko lakou lole, penei: E mahuahua ae na pohaku hoonani o ke kalaunu o ko ka moiwahine, a e hooioihi pu aku hoi ka hu'a o kona aahu mamua o ke Duke Wahine. O ka Duke Wahine hoi e mahuahua ae na pohaku o kona kalaunu a me ka hu'a o kona aahu i ka Makuisa Wahine. Makuisa Wahine e mahuahua ae na pohaku makamae o kona kalaunu a me kona aahu i ka Ela. Ela e mahuahua ae kona i ke Kauna. Kauna e mahuahua ae kona i ka Barona. Barona e mahuahua ae kona i ka Haku.
PAINA LUAU MA KA MAKEKE.
E malama ia ana ma na pakaukau ma ka aoao o mauka o ka Makeke Kuai I'a ma keia Poaono he paina luau nui. Na mrs. Kahuila Wilikoki keia pakaukau, a aia nae malalo o ka hoohana ana a Mrs. Mele Akoni. Maluna o keia mau pakaukau e loaa ai na ono a pau a ka Hawaii, ka poi, puaa kalua, laulau, i'a lawalu, i'a maka, limu, opihi, opae, kulolo, a he nui wale aku. O ka uku o ka paina ana malaila, he $1.00, aka, ua ae ia no nae na mea a pau e kuai i na mea ai o kela a me keia ano a hoihoi no ko lakou mau home e paina ai. O na pomaikai e loaa mai ana mai keia paina luau mai e haawi ia aku ana ia no ka waihona o ka hale kula Vi@igina Katolika e kukulu ia nei ma ke alanui Papu. Nolaila, e na Hawaii ua hoohamama ia ia oukou ka puka o keia paina luau, e naue mai a mai hopo, no ka mea, o kakou Hawaii no ka mea nana e lawelawe ana ia paina luau. O na hua liilii a pau i lulu ia iho e oukou e lilo no auanei ia i mea nui i ko lakou wa e hoili@i ia ai.
O ka oukou mau kokua ana e ka lehulehu kai makemake ia no keia la hookahi. I ko oukou hooa ana aku i ka makeke mai poina i ke ae ma keia mau pakaukau i hoakaka ia ae nei.
I AHAOLELO AHA IA, I MEA LU DALA HOU NO.
Ua like loa ko makou manao me ko kekahi nupepa haole i puka ae ai i kela la aku nai e olelo ana: "Aole e hea hou ia ka Ahaolelo Kuikawa; i mea aha io ia, he makehewa, (eia no makou ma kahi o ke kue loa i na hana uhaai dala a keia poe i ike nui ia iho nei.) Ma kahi o ke ake ana aku e loaa ona dala no ke aupuni, e nui pu hou aku ana no na lilo a me ka mahuahua pu o na hana uhauha dala hou a keia poe oiai, o na sela mua no o kahi Manuwa Hawaii a Kipikona (Hooauililo), oia no na poe sela nana e holo mai ana ia manuwa hou.
Owai ka poe e pomaikai ana; o lakou no i ka uu i na uku Ahaolelo o lakou, a me ko lakou poe hoaloha ponoi no, a me na poe pai-punahele a lakou. Alaila, o ka hookuakii wale iho no ka mea loaa, o ka peepeekua, e kuikui hanaupele holo iuka holo i kai holo i kahi e pee ai a nalo. Nawai loaa ole hoi o ke dala a ke aupuni e hoohana aku ai ka Luna Nui o na Hana Hou, James H. Boyd, i na alanui, na uwapo a me na alahaka.
Ao hewa aku kahi mau hupo i kahi poe hupo e holo kakou aohe make noho iloko o ka wa e mea ia ai e lawe mai i ua Bila Aie nei. No ke aha ke kumu? Eia, na makou e hoike aku. No ka makemake hoi e hoapa a haule a hiki ole ua bila a no nui ala ke holo, no ka mea, o ka po hope loa ia e hookuu ka Ahaolelo; i hookuu ae keia Ahaolelo a ike iho ke Aupuni i ka pilikia i ke dala ole, alailal hea hou no ua Ahaolelo, alaila, he uku hou no ia e loaa ana i ua poe nei o ka Ahaolelo e ohi hou ai o $200 o ka mahina me na uku mile pu no. Oia iho la ke kumu nui a makou e olelo mau nei ua manao nui wale no lakou no ko lakou mau pono ponoi iho, aohe noonoo nui ia o ka pono o ka lehulehu ka poe nana lakou i koho aku. E kuhi ana o lakou wale no ke akamai, a he hupo ae o Dole ma e makapo ai i keia mau mea, a laa ka hoaa o ke aupuni i ke dala la i ka ike hana kanawai o keia poe Senatoa me na Lunamakaainana Home Rula.
Ina o ka puka ana o keia poe a nui ma ka aoao lahui, a he poe manaoio no ka pono o ka poe nana lakou i koho, penei; ua loaa na mea a pau i manaoia e ka lahui, o ka hapanui la hoi keia o lakou a lohe mai. Ina no e Vito mai ana ke Kiaaina i kahi bila a koho hou, aia o ka elua hapakolu me lakou nei.
Nui maopopo keia kanaiwa la i hana hoopalaleha wale ia me na uku $600 pakahi o lakou, mawaho ae olaila na uku mile a me na lilo o ka Ahaolelo $95,000. Ku ke pai hana ka haawe, he ole ka waiwai. Nolaila, makehewa ka Ahaolelo ke hea hou ia, i mea lu dala hou no.
HOOHAIKI IA KA LOAA ANA O KA LAIKINI LAPAAU.
Ma keia hope aku ua hoole ia ka haawi hou ia ana aku o ka lapaau i na kauka i nele ma ka makaukau i ka olelo Enelani ma keia hope aku maloko o ke Teritori o Hawaii nei. O keia rula hou ua aponoia la e ka Papa Ola ma ka lakou halawai i malama ia ai ma ka Poakolu nei. Ua hoea ae ka hapanui o na kauka o ke kulanakauhale nei ma keia halawai no ka hoolohe ana i keia kumuhana ano nui a ua papa nei e apono a i ole ke kue aku ana.
Na Peresidena Sloggett i waiho mai i kaia kumuhana no ka noonoo ana. Wahi ana ua hui aku oia me kekahi mau hoa o ka Papa Nana Kauka a me Puuku Wright, a ua apono mai lakou i ke keehina a ka Papa Ola i manao ai e hooko aku, oia hoi, o na kauka ike wale no i ka olelo Enelani na kauka e haawi ia aku ai ka laikini lapaau, a o na poe i nele me keia ike e hoole loa ia aku no ka loaa ana o ka laikini lapaau ia lakou. Ua kakoo oia i keia manao, a ua manao oia he hana kuponoi ole ka niele ana i kekahi kauka e makemake ana e loaa ka laikini ma ka lawe ana mai i mahele olelo ka mea nana e unuhi ka olelo.
Kue o E. P. Dole i keia rula, wahi ana, oiai, he hookahi hapaumi wale no o ka lahui kanaka holookoa e noho nei ma Hawii nei, e kamailio nei i ka olelo Enelani, a ina he kanaka i hoonaauao ia ma ka olelo Hawaii, Iapana, Pake a me Pukiki, a ua kupono no ka loaa ana aku o keia kulana kauka e hoole aku anei kakou iaia i ka lapaau ana i kona lahui ponoi, o ke kumu no kona ike ole i ka olelo Enelani, manao au aole i kupono keia hana.
Ua noonoo nui au i keia kumuhana, wahi a Kauka Moore, mai kela halawai mai, a o ko'u manao io o na kauka a pau e makemake ana e lawelawe lapaau maloko o Hawaii nei ma keia mua e pono lakou e ike pu i ka olelo Enelani.
Eia he kanaha tausani Iapana maanei, i pane mai ai o Dole, a e hoole mai ana anei oe aole e hiki i kekahi poe kauka akamai ke haawi aku i na lapaau ana ia lakou, no ka mea, ua nele keia mau kauka ma ka makaukau i ka olelo Enelani.
Ua kakoo aku o Kauka Kupa i keia rula hou me ka olelo ana. Eia he eiwa hapaumi o na Kauka Iapana i hiki ke kamailio i ka olelo Enelani, nolaila, aole lakou e hoopilikia ia e keia rula.
Aole au i ike i ke kupono ko kakou hookapu ana i na kanaka lapaau makaukau i ka lawelawe ana i kana oihana maanei no ko lakou ike ole i ka olelo Enelani. Ua manao au aole kakou i haawi i na noonoo kaulike ana, wahi a E. A. Mott Smith.
Ma keia wahi i hapai ia mai ai keia rula no ke koho ana. O na hoa i kakoo e apono ia keia rula oia na Kauka Sloggett, Kupa a me Mott Smith. Nolaila, mamuli o ka lilo ana o ka hapanui o na hoa ma ka aoao e kakoo ana i keia rula hou ua mana aku la ia.
He hana hoohaiki maoli no keia a ka Papa Ola i wahi paha e loaa ole ai ka laikini lapaau i na kauka Pake a me kekahi mau kauka Iapana e noho nei maanei, a pela hoi me na kauka malihini e komo mai ana i hiki ole ke kamailio i ka olelo Enelani.
HALE LAPAAU O KA PAPA OLA.
E nee hou aku ana ke keena lapaau o ka Papa Ola mai kona kahua e ku nei ma ke alanui Mila no kekahi hale ma ke alanui Hema. O keia hoonee ia ana o ke keena haawi laau aole ia ma o ka makemake maoli o ka Papa Ola, aka, ua hiki ole nae ia papa ke ulolohi hou aku i ke ku ana o kona hale lapaau malaila, no ka mea, no ke aupuni o Amerika ia kahua a ua makemake e lawe ae i keia hale haawi laau i hale hoahu ukana nona. E noho ana ke keena laau o ka Papa Ola malaila no ka manawa a hiki i ka wa e paa ai o kona hale hou a ka Luna Nui o na Hana Hou i ae aku ai e kukulu nona. I ka Poalua nei i hoouna aku ai o Amerika i kana kipaku i ka hale haawi laau i ka Papa Ola.
KEAKA LEALEA LOA NO NA MEA A PAU
Po Poaono, Nov. 30, 1901
ERNEST HOGAN
Me Kona Puali Keaka Paele Lealea loa
mai na Hana Hoomakeaka Like Ole
e wehe ana maloko o ka
ORPHEUM
Ewalu Paele Hoomakeaka Akamai
Na Kane Leo Maikai i ka Himeni
Na Lede Puukani ma ka Himeni.
Na Opio, a pela aku iloko o ka lealea
UKU KOMO...50c, 75c me 1$
ERNEST HOGAN
KA PUNAHELE A HONOLULU