Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 42, 19 October 1901 — Page 5
This text was transcribed by: | Peggy Latare |
This work is dedicated to: | Sheryl Daguio |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA POAONO, OKATOBA 19, 1901
KA HALAWAI A KE KUHINA KALAIAINA, MA KA WAILELE O HIILAWE
Mr. Lunahooponopono,
Aloha oe:
Oluolu mai kou ahonui e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino i ike mai ai na hoakanaka i ka manao kaulike me ka naauao o ke keiki Hawaii, e noho ana maluna o kekaho oihan kiekie o ke aupuni.
Mahope iho o ka makaikai ana o ka Luna Nui o na Hana Hou i na alanui o Waipio nei, a me kekahi mau alanui a ke aupuni i hoolilo aku ai i ka huina o $6,000, a i hookaawale ia ae nai e ka Ahaolelo ma ka bila haawina i $10,000 no ka hoakea hou ana ae.
Nolaila, ma ka la 27 o Sept., 1901 ma ka luakini hoole pope o Sana Paulo i noho iho ai ka halawai a ua kuhina kalalaina aia, no ke kuka ana me kona mau hoa makaainana no ka pono o ka lehulehu, ma o ka lehulehu, a no ka lehulehu.
Ua lawe ae ka Hon. Makekau i ka noho Lunahoomalu, a wehe hamama mai la i ka ipuka o na hana ma ke mele ana i ka himeni, "Kuu Aina Hanae E," a i ke kuu ana iho ua hoho@a ae ia na eheu laahia o ke kahu Rev. M.C. Kealoha, me ka hoouna ana aku i na huapule imua o ka nohoalii o ka Mea Mana Loa, me ka hoomalimali pu ana aku hoi e kokua mai, a e haawi mai i alanui maikai no makou, a i ka ma o ana ae o kana hoomalimali pu ana aku hoi e kokua mai a e haawi mai i alanui maikai no makou, a i ka ma o ana ae o kana hoomalimali ana, ua hoolauna mai la ka iunahoomalu i ke kuhina kalaiaina imua o ke anaina, me keia mau huaolelo: E o;u hoa makaainana, ke hoolauna aku nei au imua o oukou i ka Hon. James H. Boyd, ke kuhina kalaiaina, a i kapa ia i keia wa ka Luna Nui o na Hana Hou.
Ia wa i ku mai ai na keiki ala o ka Ua Kukalahale, a i ke anaina e kilohi aku ana i kona mau helehelena, ua hele wale a
Nohenohea i ka makani Luhaupua,
He pua oni ke kanaka he mea laha ole,
Ia oe mai kaua e ke hoa e hea nei,
E hea i ke kanaka e komo maloko,
E hanai ai a hewa e ka waha,
Hookahi no uku i alanui maikai no ka lehulehu
Ua pa'e mai @a kona leo me keia mau huaolelo mua loa o ka hoolauna. E o'u mau hoa makaainoana, aloha oukou. Ua hiki kino mai au no ka nana ana i ko oukou mau pilikia, a e kuka pu i ka pono kaulike mawaena o ka poe waiwai a me ka poe ilihune, me ka nana ole ae ma ka ili, ina he keokeo a ulaula paha. Paipai ia me na leo hooho o ka mahalo.
Ua alakai ia mai au ma ke alanui hou, he mea e ko'u makau i kela alanui, ina o ka puiwa ae o ka lio, o ka lego no ia i ka pali pau ka pono, nolaila, e o'u mau hoa makaainana, i mea e hiki ai ia'u ke ike i ko oukou manao a me ko oukou makemake, ke ninau aku nei au ia oukou.
O ke @lan@i hea la ka oukou i manao ai e lo@a mai ka pomaikai i ka lehulehu?
I alanui oki hou mai ka halekuai aku o Akaka a Kukuihaele.
Pehea ko oukou manao i kela alanui makai?
Aole o makou makemake ia alanui.
Heaha ka pilikia oia alanui?
Ia manawa i ku mai ai o L.L. Kawelo a hoakaka mai, wahi ana; O kela alanui makai, aole loa ia i kukulu ia no ka pono o ka lehulehu, a no keia mau kumu. 1. He ekolu mau Kepani i make ma keia alanui mamuli o ke ino a me ka nihinihi. 2. O ka loihi o keia alanui mai Waipio aku nei a hiki i ka halewili a mai ka halewili ae a hiki i ka hale leta o Kukuihaele, ua like me 4 mile, oia, nae ke alanui a ka lehulehu (Main Road) alanui pololei loa mai Waipio aku nei a hoea i ka hale leta o Kukuihaele, he hookahi wale no mile me ka hapa. 3. O keia alanui he nui ka pilikia i ka wa ua, a he nui no hoi na kahawai me na wailele mai ka pali mai, nolaila, e hiki mai ana na poe he lio ko lakou i like me ka puaa, a o kekahi poe e ae aole hiki. 4. Aohe hele o ko Waipio nei poe me ka lakou mau holoholona hoounauna ma keia alanui mamuli o ka loihi, e aho ka hele ana ma ke alanui kahiko mamua o keia alanui, nolaila, he alanui wale no keia i hana ia no ka pono o na eke one a ua poe haole nei, aole no ka lehulehu.
I ka pau ana o kana mau hoakaka ana ua ku mai o A. Fernandez a hoakaka mai la. I ko'u wa e noho Hope Makai Nui ana, aole au i ae iki e hele ma kela alanui, mamuli o ke ino a me ka weliweli ke nana aku. Hookahi o'u manawa i huki ai i kekahi kaa i ka w ua m ai ka halewili a hiki i ke alanui aupuni me ka hana nui i hiki ai kela kaa, aole oia wale no k pilikia, o ka pilikia oi aku oia keia: O ke awaawa o Waipio nei, oia ka puuhonua o ka Mokupuni of Hawaii, a hoea loa aku i Oahu o Kakuhihewa, kahi e kapa ia nei i keia mau la, "Ke Kanaana Hou," kahi o ka waiu a me ka meli e kahe ana, mai keia awaawa aku ka ai e hoolawa aku nei i ka poi a me ka @aiki no na limahana o na mahiko, na halekuai a me kekahi poe e ae, a hala loa aku i Honolulu he mau hane@@ eke ai i ka pule, no laila, he mea pono anei i alanui ino kahi e lawe ia ai ke ola o ka lehulehu. Ke manao nei au he hana ka pakahi loa keia a na Papa Alanui i hana ai, nolaila, ke noi nei au i alanui hou e hiki ai ke lawe ia ke ola o ka lehulehu me ka maalahi.
I ka pau aa o kana mau wehewehe ana, ua waiho koke maui la o L.L. Kawelo he olelo hooholo, a e heluhelu ia penei:
Olelo Hoohoio; Hooholol@: O makou o na makaainana e noho ana ma Waipio nei, ke noi aku nei e hana ia i alanui hou elikie me ka mea i hooholo ia ma ka bila haawina.
Ma ka ninau ia ana ua ku mai na mea a pau ilupa me ka lokahi a apono i ka olelo hooholo.
Mahpoe iho o ke apono ana i ka olelo hooholo, ua ku mai ka Luna Nui o na Hana Hou a hoakaka mai la no ka pono o ka olelo hoohole, wahi ana:
Aole au e oielo aku ana ia oukou e hiki ana ia'u, aole no hoi au e olelo aku ana aole hiki, aka, e hoi aku ana au a hoouna mai i ke ana aina, e ana i ke alanui a oukou e makemake nei, a ke noi pu aku nei no hoi au ia oukou e kokua iaia ke hiki mai, elike me ka oukou kokua ana mai ia'u, a ina paha e hiki ole ana e loaa ka iliwai, alaila, nani hiki ole ana ia ua hooko ia ka makemake o ka lehulehu, aka, he manaolana no nae ko'u e hiki ana no.
Eia kekahi, ua hooholo ka Ahaolelo i pau i ka Bila haawina no na alanui, o ka pilikia nae aohe @ala oiai, aohe ihooholo ia ke Bila Aie e hiki ai ke loaa ke dala no ka hoohana ana i ka hana i waiho ia mai ia'u no ka pono o ka lehulehu, aka, e hoao ana au ma na ano a pau e kaana like i na wehi dala e loaa ana a hoohana aku ma na wahi pilikia loa i ke alanui. Paipai ia me ka hauoli nui.
Mahope iho o keia ua waiho ia mai he olelo hooholo, penei:
Olelo Hooholo; Hooholoia: Ke haawi aku nei na makaainana o Waipio i ko lakou mahalo i ka Luna Nui o na Hana Hou, no ke kipa ana mai e kaana a e kuka pu i ka pono o ka lehulehu ma keia awawa.
Hooholo ia ma ke ku ana o ke anaina iluna. A ua panai mai ka Luna Nui o na Hana Hou me keia mau huaolelo: Aloha oukou.
Na Rev. Kealoha e noi ana e hoouna ia ka moolelo o keia halawai e hoolaha ma ka nupepa KE ALOHA AINA. Hooholoia,
Hookuu ia na hana me ka pule a ke Kahu.
T.N.NALEILEHUA,
Kakauolelo, Waipio,: Hamakua, Hawaii, Oct.10, 1901.
HALE INU RAMA HOU A LAHAINA
Ma ka Poalima aku nei i hala, Oct. 11, i wehe ia mai nei ka hale inu rama o Senatoa Bila Waita o ka Mali Ulu o Lele ma ke taona o Lahaina, ma na huina alanui e hele ai i Kaanapali, a e iho mai ai ko Lahainaluna. Ma ka oleloia o kekahi aku ana ia o na hale rama laki ma keia mua aku. E kipa ae e ko Lahaina poe e makemake ana e hiuwai eia iho kahi wai o Kapoulu, ua lawa ia i ka oukou Sonatoa. Ola ia kipi ke a mai la ke ahi. Porosa Bila Waita.
NA LETA
Aole e ili maluna makou na koi koi o na ahewa ana no keia mau manao ihoopuka ia malalo o keia poo aka, e ili @@ ia maluna o na po na lakou i kakau mai.
HOOWALEWALE WAHINE KE KUMU HOOPII
Ma Waipilopilo, Kapalama-uka ma ka po o ka Poaono, Oct 5, 1901, ua hopu iho ia o H. Hart Kawaauhau ia Mrs. Mary I. Harper no keia kumu hoopii hoowalewale wahine a lawela i ka halewai, a ku ana imua o ka Mea Hanohano Kapena R. Parker Waipa. Ninau ia o ka wahine keia i hoowalewale ai i ko wahine? Pane, ae.
A ma ka ninau pono ia ana o keia kumu hoopii, lohe aku la au i ka olelo a'o a ke kapena naauao, ua maikai kou hele ana ua loaa pono ia oe ma kou wahi, koe wale no aole keia wahine iloko o ka hale, mawaho no, o kau wahine hoi aia no iloko, e waiho ia e oe a komo iloko a loaa pono ia oe laua e hana ana paha i kahi hana, ina ua maikai loa ua hawawa loa oe i hopu mai nei me keia.
Ke haawi nei au i ko'u mahalo kiekie i ka olelo a'o naauao a ke kanaka e paa ana i na rula o ke kanawai me ka hoopono. A ke ninau ae au i na kaukani lehulehu o na kane mare i na wahine, heaha ia ke ano o keia huaolelo he Hoowalewale Wahine a me ka manao o ka olelo a'o a ke kapena, ke ku aku au a hakilo a nana i ka manao oiaio oia huaolelo, he kumu hoopii hoohilahila loa keia i lohe ia aku e ko;u pepaiao, hoohaahaa i ke kulana o ka oihana e paa ia ana eia mea, hoohaahaa i ke Kulana kane a wahine, a ke minamina nui nei makou i ke kulana o keia makuahine maemae oiai, oia kekahi wahine i hanau ia mai no kekahi ohana naauao a maemae, he wahine akahai hoomanawanui ma ka noho ana ma na ano a pau, aka, e mau kou aala a me kou maemae.
A o keia mau hana hoohilahila maluna iho ia o ke kulana hupo, aka, he leo a'o i ke ko@@@ o na kane mare wahine, mai nui ka waha i ke alanui e kamailio kapulu ai elike me keia. Ma ka oiaio o ka mea i ike ia, he manao i@@, a imihala, oiai he hoaloha o Mrs. Mary I. Harper mamua no na mahina ehiku, a i keia wa ua lilo ka hoaloha makua i enemi, mai hana hou peia, he minamina no makou i ke kulana o ka makou keiki, nolaila, makou e pane nei e a'o pu ia oe e ke kanawai no kau kumu hoopii hoohilahila, makaukau makou e pane hou aku i na mea oiaio a pau imua o na kaukani lehulehu o ke ao holooko@, ina oe e pane mai, mahalo i kou naaupo.
Owau iho no,
J.B.P. Kauahaakul@@
M@koa Mea Keiki.
NUI HAWAIIAN REALTY A ME MATURITY KAUPALENAIA.
HUINA KUMU, $50,000.00 500 Mahele, $10 Pakahi Uku Pihaia
Na Lunanui: -- L.K. Kenewela -- Peresidena, W.J. Robinson -- Hope Peresidena L. Ahlo- Puuku, P.H. Burnette-Kakauolelo.
Ke haawi aku nei ka Hawaiian Realty a me Maturity Kaupalenaia i ka lehulehu i kekahi hana maikai loa no ka malama ana a hoouluulu ana hoi i na wahi kenikeni i kela a me keia mahina. e kuk@lu no makou i hale nou a hoopuka i $200 ma kou inoa, a haawi aku makou ia oukou i 75 mahina e uku mai ai i keia mau dala me ka loaa pu aku o kekahi mau palapala no lakou ka waiwai pakahi he $50, ua like ia me 19 mahina e uku ia ai o ka pepa hookahi, ala ila, kaa keia mau dala. He elua wale no au dala e uku ai i kela a me keia mahina a i ka pau ana o 75 mahina ua ukuia e oe he $150, oiai no nae, he $200 i loaa aku ia oe.
He 45 apana aina i kupono no ke kukulu hale a makou i keia manawa.
No na mea aku i koe e hele ae i ko makou keena.
HUI HAWAIIAN REALTY A ME MATURITY KAUPALENAIA.
McIntyre Hale kihi o na Alanui Papu a me Moi. rumi 3 a me 4.
Aia kekahi k@@na o makou ma Hilo. O M.E. Silva ke makou Agena