Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 42, 19 ʻOkakopa 1901 — Page 4

KE ALOHA AINA POAONO, OKATOBA 19, 1901

 

Ke Aloha Aina.

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

HOGAN E. KALUNA

Luna Hoopuka

ALEX. NAWAHI.

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

@ o KE ALOHA AINA

 

PUKA PULE.

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka

Poaono a pau.

 

No ka Makahiki  $2.00

No ka Eono Mahina  $1.00

No ke Kope Hookahi  .05

 

KEENA HANA.

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.  Pahu Leta 513.

 

HONOLULU . OCT. 19, 1901

 

            He oia mau ka makalapua o ke ola kino o Kalani Aimoku a me na'lii opio.

 

             I KEKAHI manawa, he mea oiaio ole na lono hauwawa wale e olelo ia ai, aka nae, i kekahi manawa na puka mai no he mea oiaio mai loko mai oia mau mea e hauwawa ia ana a ike ia ae la.  Ua oiaio e like me na mea i lohe wale ia.

 

HE OIAIO ANEI KEIA?

 

             Ua lohe wale mai makou i kahi moolelo no ka mea e pili ana i ka mea i hoaoia ai e hana apuka i ka mea a na Home Rula i hana ai, a oia keia:  I ka wa i hooholo lokahi ai ka Aha Hooko ma kela halawai pili i ke koho ana i ka inoa Kiaaina i manao ia, a koho iho nei na hoa o ua Aha Hooko nei i ka inoa o ka Elele Wilikoki ma ia wahi, a i ka wa i hana ia ai o ka palapala no ka hoouna ana aku ma kela mokuahi Siera i kau pu ai me H.E. Kupa ma, ua hoao iho la ka kekahi mau mea o loko oia poai e hana apuka, ua holoi ia ae Ia ka inoa o Wilikoki a kau ia iho la ka inoa o Kupa ma ia wahi.  E ole e ike e ia he mau hora wale no ka mamua o ka wa i holo ai ka moku, a hooponopono hou ia iho la ua palapala olelo hooholo nei a ua poe Home Rula Repubalika eepa nei o kakou.

            Kupanaha, ke aneane hou aku la e like pu pau loa me na mea i hoomabui ia mai ai i KE ALOHA AINA nei e kona hoaloha (lede) o kekahi kulana i ike nui ia.  O keia kela wahi mea a makou i olelo iho ai ma kela pepa mua loa aku nei, (mamuli o kekahi mau mea i hana malu ia mai na maka aku o ka lehulehu) a oia iho la keia, a aohe i pau mai, "aia aku no kahi i o" wahi a Pahia.  Pololei paha ea?

 

AOLE NO KA HOI O KANA MAI UA MEA HE DALA A KAKOU.

 

            He mau lono ia e wa mai nei ma kuono me he nu ana la na ka makani e hoohakukoi ana i ka moana, pela na mea e puapuai liilii mai nei, a lawea loa ia mai la a lu ia iho la ma ka i puka o ke Keena o KE ALOHA AINA e i ana.  E kuai ia ana ka me kekahi puu dala nui he mau tausani, ke kulana kiekie kohu kuahiwi o Kopahuanui (Kiaaina) a na Home Rula Repubalika e ku kaliliki nei i Kaholoakeahole.  (Aole pili keia i na poe Kuokoa Home Rula oiaio, awiliwili Repubalika ole ia,) aka, pili no i na Home Rula Repubalika hamo puna keia mau mea i kamailio ia ae la.  He oiaio paha, aole paha.  Eia hou no neia wahi lono,

na ke aheahe lau makani hoi ia i lawe mai a hoea ana i anei, eia hoi kana:

            Ke manao ia nei e hoohui i na Kuokoa Home Rula Repubalika a lilo i poe Repubalika hemolele holookoa mai ke poo a ka hi'u, ke ko io keia, alaila, he mau tausani mahuahua okoa no ka hoi ko ia.  Pela io paha, aole paha; nana ia aku o ka puana a ka moe.  Auwe!  Weliweli no ka hoi na mea he dala a kakou ina pela, alaila, na hiki loa ia kakou ke komo iloko o kekahi mau hui hoopukapuka, a i  ole e kukulu i kekahi mau Halekuai, Haleaina, a Hale Rama paha, a mau Hale Oihana o na ano a pau, a i ole ia e kukulu paha i mau kakela nani no ka mea, aole o kana mai keia mau dala a kakou, ina hoi he oiaio keia mau lohe i lawea mai.  Aka, o ka ka nupepa wahi no keia o ka hoike i na mea hou like ole o kela a me keia; a na ka oiaio e hooia mai, a na ka ole hoi  e hoole mai.

 

KE SENATOA D. KALAUOKALANI.

 

            Ua haalele iho ke alakai o ka lahui ke Senatoa D. Kalauokalani i kona kahua mua i noho iho nei i ka wa o ka Ahaolelo, ma alanui Beritania, a ua huli hoi aku oia ma kona wahi ponoi mauka o Maunakiekie ma alanui Puowaina.  Eia oia ke hooponopono hou mai nei i kona mau kauhale kahiko, a e kuku'u hale hou ana ma kahi oia mau hale mua e ku ana.

            He mea nui ka loaa ana i kela a me keia o na poe Hawaii he mau home maemae kupono e noho ai me ka ohana!  A he mea pono no hoi i na poe i loaa na kulana ike ia, ka hoao ana e lawe mai i ke ano o ka nohona maemae o keia au hou, a e hookaawale aku i ke ano o ka noho ana o na au i hala.

            He mau mea kupono maoli no keia na kakou na na Hawaii e hana ai, ka hoao ana e hoomaemae i ka noho home ana.  A mai hilinai wale maluna o na kulana hanohano e like me kekahi poe o kakou, aka, he mea pono e hoolawa like ia neia mau mea i ka wa hookahi, i kokua ia kahi e kahi, a e hele like ia mau mea i ka wa hookahi, oia ke kulana, kahi aahu maemae a kupono e komo ai, ka home, ka olelo, a me ka hana.  O keia mau mea ke hoohui like ia e kohu auanei ua kulana nei.  Nolaila, ke manao nei makou e lilo keia mau hana a ke Alakai Senatoa e hoomaemae mai nei i kona mau apulu kauhale kahiko, i kumu alakai i kona mau hoa e ae i loaa na kulana hanohano ike ia, e alakai ai e hoomaemae i ka noho ana, oiai, he au hou keia, a e lilo ana oukou i poe hoa olelo ma kela hope  aku no na Senatoa a me na Lunamakaainana o America mai.  Aole pili keia olelo @ na poe i ike ia na lako lakou me na home maemae kupono, aka, pili keia a makou i kamailio ae la i kahi poe i ike ia ko lakou hoohemahema maoli no i ke ano o ka noho ana.

 

LONO PEPEHI KANAKA MA KAUAI.

 

            He mau lono kai loaa mai i keia kulanakauhale mai na ohua mai a ka mokuahi Iwalani i lawe mai nei no nei ma ka Poakolu nei, e hoike ana no kekahi karaima weliweli i lawelawe ia ma Koloa, ma kela Poaono aku nei. 

            Ua lawelawe ia keia hana ma kekahi wahi ahaaina, mahope o ka ona ana o kekahi poe Hawaii ua ala ae la he hakaka mawaena o kekahi kanaka me kana wahine, a o ka hopena ua uhau aku la ke kane he omole bia maluna o ke poo o kana wahine.  Ua nalu ke poo o ka wahine me ka make koke ana.

            Ua kahea ia he aha koronero, a e hoolohe ia ana na olelo ike i ka wa a ka Iwalani i haalele aku ai ia Kauai.  Aole i loaa mai he hoike o keia pepehi kanaka i ka oihana makai, a ke kali ia aku nei na hoike oiaio maluna mai o na mokuahi holo pili aina e hoea mai ana i ka La Pule ae nei.

 

NA AEAHAUKAE O KA PO.

 

            Ma ke aumoe Poaono aku nei i hala, Oct.12, ua hoao ae la kekahi aeahaukae e komo aihue maloko o ka pa oia makamaka Mrs. J. K. Miles mauka o Kapalama; i lohe ia i ka nakeke o ka puka aniani ma kekahi rumi, oiai lakou e hiamoe ana.  A i ka wa i puohu ae ai o kahi keiki a lohe i keia nakeke ua hookolo aku la i kahi o ka nakeke i lohe ia aku ai, ia wa nakeke hou aku la ma ka puka aniani o kekahi rumi okoa aku a e hoao mai ana e wehe i ke olepelepe me k@ manao e komo mai malaila.

            Ia wa i hoomaka aku ai kekahi o na keikikane e ki i ka pu panapana a lohe ia aku la ka nakeke o ka holo ana iloko o ka pouli a lele aku la maluna o kekahi pa okoa aku e pili ana ma ke aoao Waikiki o ka hale.  Na keia leo poha pu panapana o ke aumoe i hoala ae i ka hiamoe o kahi poe kauhale kokoke mai.  Ua pakele mah@nehune aku la ke ola o keia aeah@ukae maau hele o ka po.  I loaa pono aku, ina ua haalele koke i ka la i ka @ pumehana, (a mai ai manu hoi ke keiki Koolau.)  Ma ka hoomaopopo wale ia he ili puakea paha no Mareka ua mea ala.  He nui loa na poe aihue e hoao mau mai nei  komo i na kauhale.

            Ke hookokoke liiliii mai nei na anoano ino o Amerika i o kakou nei, ke ike ia nei na aihue, na wawah hale, na makilo, a pela aku.  Nolaila, he au holomua io no keia o Hawaii nei ma ka naauao, ka waiwai a me na pomaikai he nui i ke mua oleA ia i na au i hala hope aku nei.  Aka, ua hala pu aku me ia au o ka maluhia, a ke hoea mai nei na pomaika holomua o ka aina nei, i ukali ia me na ano ino like ole a pau i ike mua ole ia maloko o keia wahi nani i kapaia o ka Paredaiso o ka Pakipika.

 

HAILUKU IA KA HALE KEAKA LIO I KA POHAKU.

 

            Ma ka po Poakolu nei, oiai ka hui keaka lio e keaka ana maloko o ko lakou hale lole, na hoohikilele ia ke anaina makaikai ma o ke komo ana aku o kekahi mau pohaku ninihapa a pa aku la maluna o ka piano e hookani ia ana e Mrs. Beverly, ka wahine a ka luna nui me ka pakele mahunehune ana o kona poo.  He mau makai iloko o ka halekeaka ia wa, a i ko lakou puka ana aku iwaho na puehu mua ke kolohe.

            Ma ka hoike a kahi poe e ku ana mawaho o ka hale keaka na kekahi mau keiki i kokua ia e kekahi poe nunui i lawelawe i keia hana kolohe.  Ua hoohaehae aku lakou i ka paele kiai o ka hale keaka me kekahi mau olelo kuamuamu no ka eleele, a mahope o ka piha ana o ka paele me ka inaina ua oili mai ia oia mailoko mai o ka hale keaka me ka manao e haawi mai i kekahi mau a'o ana i na keiki na lakou na olelo hailiili i hoopuka aku, aka, aole nae i hooko ia ia manao ona, ua loaa aku la oia i na hailuku ia ana i ka pohaku uinihapa, a o kekahi o keia mau pohaku na komo loa aku la iloko o kahi keaka.

            Aole wale keia o na hana kolohe i hana ia aku maluna o keia hui keaka, aka, ua okioki pu ia ka hale pea i ka pahi ma kahi o ke keena e komo lole ai na wahine hana keaka, he nui na pukapuka nunui i ike ia, a o ka manao o keia mau puka i oki ia ai no ka nana ana no ia i ke komo lole ana o na wahine keaka.  Aole he makai i hoouna ia no ke kiai ana i ka maluhia o keia wahi, oiai ua ae ole no ka luna nui i ka uku ana i ka makai kiai e like me ka auhau a ke aupuni i kauoha ai, a pela no i nui ai na hana kolohe i lawelawe ia malaila, aka nae, ua manao ia ma keia hope aku e noho mau ana he makai no ke kiai ana i keia wahi i na po a pau e keaka ai.