Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 40, 5 ʻOkakopa 1901 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

Ke Aloha aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a ke Nu

pepa na ka Lahui Hawaii

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono

HOGAN F. KALUNA

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI

Luna Hoohana

EMMA NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA

 

PUKA PULE

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka

Poaono a pau

 

No ka Makahiki…$2.00

No ka eono Mahina…$1.00

No ke Kope Hookahi….05

 

KEENA HANA

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 270, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi. Pahu Leta 513

 

HONOLULU….OCT. 5, 1901

 

            Na ka Ahaolelo i hoopau ae nei i ko ka Papa Ola kuleana ma keia oihana lawe opala a kakou i uku ole ai mai mua mai, a hoihoi ia ae nei malalo o ka mana o ka Luna Nui o na Hana Hou, (Kimo Boe.) I kona au iho la ko ke kanaka a na Home Rula Repubalika i kakoo ikaika ai e hoonoho ia oia ma ia kulana, pula koke no ka maka o ka heluhelu la i ka opala (hapaha o ka mahina.) O keia na ano hoopilikia liilii a makou e hoomaopopo nei e hooneenee mau mai ana ia ma na ipuka o ka poe ilihune ma keia hope aku; aoha i laua mai, ina aku no a ike hou aku kakou. A nolaila, me nei noonoo pono kakou, ua lawa iho la ke kuhihewa ma ka ike maka ana o kakou i na hana hua ole i loaa mai, a o ka poino ka mea e loaa ana ia kakou ke hoaokanaka ole mai oukou, mai puni hou i na mali leo a ka nahesa ma keia mua aku.

 

UA MINAMINA IA KA PAHA

KE DALA O KA PONO

O KA LEHULEHU.

 

            O kahi uku lawe opala (hapaha) o ka mahina, "ua like ia me na kulu wai liilii e lilo ana i moana nui, a me na huna one e lilo ana i aina okoa; " pela no keia wahi hapaha o ka mahina ke hoiliili ia he $3.00 okoa ia o ka makahiki no ka opala wle no, hui me ka auhau kino, kahi uku hoolimalima hale, kahi auhau wai o ka makahiki, ke puipui aku la; na wahi lilo liilii no hoi o k noho ana, aole o kana mai.

            Eia ke aupuni ke paupauaho mai nei i ka lawe ana i ka lilo o kela mau mea pili i ka pono o ka lehulehu.  Auhea ka hoi ke dala a ka lehulehu e hoolilo wale ia nei no i kekahi mau mea e? Ke lilo wale nei i ka uku mahina o na poe pualikoa he puu dala nui okoa a ka poe hookaa auhau e hoahu mau nei iloko o ka waihona o ke aupuni.  O kela mea nae i kupono e uku ia no ka pono o ka lehulehu, ua minamina ia a huli mai la e auhau i keia wahi hapaha, mamua o na uk mahina kiekie o kahi poe a me ka poe koa palaualelo e malama ia nei lakou malalo o ke dala a ka lehulehu hookaa auhau, i mea kuai lole, kuai mea ai, mea inu, mea puhi paka, a pela aku a na Hoa Hanohano Home Rula Repubalika o kakou i mea nui iho nei e hoopau malalo o ka "Bila Kanawai Koa," a i aha ia iho la hoi, o ka pau nui hou i ka ekekei, a huli nui hou no e kokua i ua bila la, a apono hou, e mau no lakou pela, i loaa no ka poe nana e ai ono mai ka luhi o oukou e ka poe ilihune. Mea nui ae hoi, aohe waiwai o keia poe palaualelo, pau wale no ke dala o ka lehulehu, e Loopau aku ana makou, eia nae aohe la.  He mau hana ano pulapu wale no kela i hana ia ai.  Nolaila, ina ua minamina ia ka pualikoa no ka pono o ka lehulehu, pehea no ka pono o ka lehulehu, pehea hoi i minamina ia ai ke dala no ka uku halihali opala, oiai, no ka pono no ia o ka lehulehu.

 

HE OIAIO ANEI HOI KEIA?

KE PU-A NO KA UWAHI

HE AHI KO LALO.

 

            Ke hoomanao ae la makou i kahi mea i hoopa ia mai ia makou.  Ma ka la a Hon. H.E. Kupa i kau aku ai ma ka mokuahi Sierra e holo ana no Kapalakiko a hala loa aku no Wasinetona ka pahu hopu o kana huakai no na mea pili paha i kana hoike e waiho aku ai ilaila.  Ua mahuihui iho la makou ia ahiahi mai kekahi hoaloha hiki ke hilinaiia, a he mea hoi i ike i na kuono a me na poopoo o na aoao kalaiaina a elua o kakou, eia kana mea i hoopuka mai ai: Ua lohe anei oukou i kahi mea e pili ana i keia huakai a Kupa mawaho ae o kana mau hana ponoi e holo nei i Wasinetona? Pane, aole.

            Ke hai aku nei au i ka mea a'u i lohe ai mai kahi mea e noho hana nei iloko o kahi keena.  He oiaio hoi kana i kamailio mai ai ma ka la inehinei, a hoomaka mai la oia e olelo, peneikana i hai mai ai ia'u:

            E holo ana o Kupa i ka la apopo ma ke Siera, eia oia ke lawe pu nei me ia i kekahi Hookohu no ke kulana Kiaaina ina heoiaio e kaa ana ka lanakila ma ko Humepera aoao, alaila, o Dole ke pau ana e like me na houpuupu a ka poe Home Rule, malia o haalele maoli iho paha o Dole i kona kulana Kiaaina.  Ina e hiki io mai ana ka wa e pau ai o Dole, alaila, ke hooikaika loa nei ke poe o ka poai Repubalika mikanele ma o ka elele ala e hoonoho ia no o Kupa ma ia wahi. O ko ka Aha Hooko Home Rula manao nae i ka wa i noho ai o ka halawai i kekahi la o ka pule i hala, o Wilikoki no ka lakou Kiaaina e makemake nei.  Nolaila, eia ka'u mea i lole, ua ike o Wilikoke he paakiki loa na Home Rula i ke kue ana ia Dole me Kupa a me ia poe ak; nolaila, (mamuli o kekahi mau mea i hana ia ma kahi malu i ike ole ia aku e ka lehulehu) penei no ia:

            Na ka Aha Hooko e koho nei ia Wilikoki oia ka lakou Kiaaina, aia nae a hiki aku o Wilikoki i Wasineotna i kana wa e hoi aku ai iloko o ka mahine ae ae nei o Novemaba, alaila, e hoolilo ia aku ana oia ia kulana a na Home Rula e paakiki nei iaia no Kupa.  Nolaila, maanei o Wilikoki ka na Home Rula, a hiki aku i Wasinetona o Kupa ka Wilikoki e apono aku ai no ia kulana, ma ke ano he elele no ke aupuni Teritori o Hawaii i ka Ahaolelo Nui o Amerika.  Noalila, ma ka puka ana i na nupepa Kaleponi, ua ano like ia me kekahi o ka makou i lohe mahuihui wale ai he ekolu pule i hala ae nei, a oia ka mea nana i hoala mai iloko o makou na manao hoohuoi e nalu nei.

            He oiaio anei hoi keia? ke pu-a no ka uwahi aia he ahi ko lalo.  Aka, e nana aku no nae kakou i ka puana a ka moe ke hiki io mai hoi.  Na ka elele no i apono aku i ka hookohu o Lunakanawai Geo. Gia kona enemi a he ane no paha auanei o like aku no hoi o Kupa pela.

 

UA KOHU POKOPEELUA NA

PORTO RICO E INANA

HELE ANA.

 

            E like me na poko peelua enuhe liilii a kakou i ike ai e inana hele ana e ai i na lau uliuli o ke kou me na manu o na kula uliuli, pela e ike ia aku nei kekahi o keia lahui Porto Rico e kaalo nei, a e inana hele ana kekahi oia poe ma na kauhale e makilo ai; kau ka weli i keia poe poko peelua moe lepo o Kahiki mai.      

            O ko lakou nele ana ma ka hele maoli ana e makilo, e lilo ana auanei ia i mea e komo kino ai lakou iloko o na hana ino a pau, ka aihue, ka powa, a me wawahi hale ma keia hope aku, a e nui ana ka poino i keia poe.  Aole wale ia lakou, aka, me kekahi mau ano lahui malihini e ae no e komo nui mai nei i o kakou nei.  Ma o ka lawe ia ana mai e ka poe hoopae limahana no ka pono o na mahiko.

            Ma ka olelo mai a kahi hoaloha haole o makou, o kekahi o kela poe a kakou e lohe wale aku nei, na lakou e hooulu mai la kekahi o na hana ino ma Amerika, ua hoomaopopo ia, eia kekahi oia poe i o kakou nei i keia wa.  Ua olelo ia o na mahiko oia ka iwi kuamoo i maloeloe ai o Hawaii nei, pela io no; oi hookahi ka hana ano nui nana e hoowaiwai nei ka aina, (o keia ka pomaikai a me ka poino e haele pu mai nei i ka wa hookahi.)

            I lawe ia mai hoi keia i poe hana no na mahiko, aohe hele ilaila e holehole ko ai, eia ka lakou nei he inana i kauhale e maau hele ai me he poe poko enuhe peelua ala; kekahi keia o na kawowo maikai o ka hoohui aina.  Aole i pau, ina hou aku no a hoea mai.

 

UA UO IA UA PAA.

 

            Ma ka hora 7 p.m. o ke ahiahi Poakolu nei, Oct 2, ua hooko ia ka oihana laahia o ka Materemoulo hemolele e ka Rev. E.S. Timoteo, a nana i uo iho a hoopaa i na maawe o ke kaula gula i hilo kaakolu ia mawaena o na opio Miss Jennie Gray a me T.M. Kiakonama ka home o ka Hon. William Auld ma Kapalama.

            Ua hoohanohano ia kela anaina mare e ka hiki kino ana ae o ka Moiwahine Liliuokalani ma ia ahiahi i ukali ia e na aialo opio o Kona alo alii, a me ka lehulehu o na ohana ponoi a me na hoaloha o na paa mare opio i hiki aku.

            He nui na poe i kono ia i hiki ole ae no ka nui o ka mea oia poe iho.  Mahop o ka pau ana o ka mare, ua hoonanea ia ke anaina e ka leo hone o na mea mea kani a me na mele a na keiki o ka Hui Kawaihau.  He ku i ka eehia na hana i lawelawe ia ma ia ahiahi.

            Ua hoonani ia ka rumi mare me na pua awapuhi keokeo a me kekahi mau pua nani keokeo e ae, no lakou ke ala e hoopuia ana i ka rumi holookoa.  Ma ka aoao ma waikiki o ka rumi hookipa, ua hana ia kahi o na paa mare e noho ai me he kuahu ala me kekahi paku lahilahi keokeo i hoopaa ia na aoao, ame na puka komo ala, ua omau ia a puni me a pua keokeo wale no a me na lala lau nahele uliuli i pine pu ia iluna o keia paku a uwiki mai la na pua keokeo iloko o na lau uliuli kakahikahi a puni, he nani maoli no.  Na ka makua William Auld i haawi aku i ka wahine i ke kane.

            Mahope o ka pau ana o ka berita o ka hoopaa mare mawaena o na opio; ua lawe aku o William Auld i ka Moiwahine e ike i na mea mare, a mahope ona na ohana a me na makamaka a me na hoaloha o na paa mare.  I ka pau ana i ka wa ike, ua hoomaka ia mai la e lawe na mea ai haole mama, ka Ice Crem me ka mea ono.  He mea ai haole wale no na mea i hoomakaukau ia no ia po, aka, ua nui nae, a ua lawa ka lehulehu i kono ia.

            He mea maikai ka mare no na mea a pau ke malama ia nae ka noho aloha ana mawaena o ke kane a me ka wahine.  O ke kaola iho la no ia a me ka pou hana e maloeloe ai ka noho ana o ka home.  He mea ole ka waiwai a me ka hanohano ina he ino mau ka noho ana mawaena o ke kane a me ka wahine.  Eia ka Solomona Ka Noeau i i mai ai; "Maikai kahi mea iki me ke aloha pu kekahi, mamua o na waiwai he nui ke pili pu ia me ka hakaka."

            O ka makou e kalokalo ae ei, e hahai ia ko olua mau la me na pomaikai o keia ola ana, a e hoohua mai hoi ko olua kihapai i na hua ohaha o ka noho ohana ana.