Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 39, 28 Kepakemapa 1901 — Page 4

KE ALOHA AINA POAONO, SEPATEMABA 28, 1901

 

Ke Aloha Aina

Hookumaha no ka P@@@@ o ka Lehulehu, a he Na papa no ka Lahui Hawaii

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono

HOGAN E. KALUNA

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI

Luna Hoohana

EMMA A. NAWAHI

Punaleu o KE ALOHA AINA

 

PUKA PULE

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau

 

No ka Makahiki…$2.00

No ka Eono Mahina…$1.00

No ke Kope Hookahi… .05

 

KEENA HANA

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi. Pahu Leta 513.

 

HONOLULU… SEPT. 28, 1901

 

NA LA O KO PERESIDENA MAKINILE OLA ANA

 

            Ua hanau ia o Wiliama Makinile ma Niles, Ohana o Trumbull, Ohio i ka la 29 o Ianuani, 1843, a ua piha iaia he 58 makahiki, 7 mahina a me 16 la o ke ola ana ma keia ilihonua. Iloko o kona mau la opio ua komo oia i ke kula noho paa o Poland, Ohio.

            I ka 17 o kona mau makahiki ua komo oia i ke kula nui o Allghany, Penesalevania, aka, aole mae i loihi ua haalele aku la ma o ka nawaliwali o kona ola kino. O kana oihana mua i lawelawe ai he kumukula a ma kela kaua huliamahi o ka Akau me ka Hema, ua komo aku la oia he koa iliko o ka regimana 23 o Ohio i kona wa he 18 makahiki, mai ke kulana haahaa oia i pii mai ai, a mamuli o kekahi mau hana wiwoolw ana i lawelawe ai iloko o na kahua kaua ua pii ae oia i ke kulana kakiana, mai ia kulana ae i ka lutanela elua, lutanela ekahi, a lilo i kapena, a i ka pau ana o ke kaua ua papahi ia mai ke inoa makia e Peresidena Linekona i kona wa he 22 makahiki wale no.

            I ka 1867 ua komo oia ma ke kula a'o kanawai o Albany, Nu Ioka, ua ae ia oia e lawelawe lo@o ma Canton kahi ana i hoolilo ai i home nona, mahope o kona puka pono ana mai. He kokua oia i na poe ilihune a ma kekahi wa ua lawelawe wale oia i ko lakou mau hihia imua o na aha me ka uku ole.

            I ka 1876 i komo mua ai oia he hoa no ka Ahaolelo. I ka 1890 koho ia oia Lunahoomalu no ka Hale o na Lunamakaainana i ka 1891 koho ia i Kiaaina no Ohio, 1896 koho ia i Peresidena no Amerika Huipuia, 1900 koho hou ia i Peresidena no ka manawa elua.

           

LA PAIKAU NUI NO NA KOA HAWAII

 

            E malama ia ana he la paikau hookahakaha nui no na koa Hawaii ma kekahi la o ka mahina o Okatoba ae nei, a o na hoolala ana ua lawe ia mai ia e na alakoa o na pualikoa Hawaii ma kekahi halawai kuikawa i malama ia ma ke kakahiaka La Pule nei.

            O na liuliu ana no keia la e hooko ia ana no ia malalo o ka hoomalu ana a Konela J. W. Jones, a me he mea la, o ke kahua e lawelawe ia ai o keia laikau nui ma kekahi wahi mamao no ia mai ke kulanakauhale aku nei, a na na kaaahi e lawe aku ana i na koa a me na poe makaikai no kahi o na hana paikau e malama ia ai.

            Maluna oia kahua e nee ai na pualikoa me na pu raifela a me na pu kuniahi e like me ka nee ana i ka wa kaua, a ina aole he mau kula e malama po ia ana he kaua hoomeamea.

            E komo ana na pualikoa a pau o ka regimana koa Hawaii ikolo o keia hookahakaha, a ua manao ia e holo mai ana ka pualikoa o Hilo a me Wailuku i keia paikau nui.

 

HE HOOPAAPAA NO KA MEA KULEANA I KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KIEKIE

 

            Ua ulu ae he wahi okaikai mawaena o ka makai o ka Aha Hookolokolo o Lunakanawai Gia a me ka makai o ka Aha Kiekie o Lunakanawai Pene, a ua kokoke loa hoi laua e kuikui mamua o ka hoea ana mai o na Lunakaawai Pere a me Gia.

            O ke kumu o keia pilikia i hoea mai ai oia no ka nee ana ae o na kiure o ka Aha Kaapuni a Lunakanawai Gia i ka rumi o Lunakanawai Kiekie Frear i wahi no lakou e kuka ai i ka wa a ka aha e noho ana, ma o ka wela loa o ka rumi a lakou e noho mau ai. O kela keena he noi loa na poe i loaa ke ki e hemo ai, a ua lilo hoi keia i mea na ka makai o ka aha o Lunakanawai Gia e kue ai, a hele aku la oia e hoike i kona poo, a malalo o ka Gia kauoha e hana ia i laka hou ua hele aku la ka makai e hooko.

            Ma ka Poakahi nei ua hele aku o Lunakanawai Kiekie Pere e hui me Lunakanawai Gia no ka mea nana i haawi i ka mana i ka aha kiure e noho maloko o keia rumi ua hoole mai oia aole i ike. Ua hele aku o Lunakanawai Pere e hui me na poo o na keena a pau a i ka nele ana ua haawi oia i ka mana ia Hope Makai Nui McGurn, ka makai o ka Aha Kiekie e lawe ae i ka malama ana i ke @ o @ Lunakanawai Kiekie, me ka @ pa ana aku ia McCabe ka olelo ua hoena la e hele e wehe i ka laka.

            Ua hooko aku o McCabe e like me ke kauoha, a i kona wa e hono ana @ wehe i ka puka na pa mai ia ka leo o Ne, ka makai o ka Aha Kaapuni, e waiho malie i kela laka me ka hooweliweli ana e hoeha aku ua McCabe. Na keia leo i hoohikilele ae i na poa o loko o na keena ia. Aole nae i hoolohe aku o McCabe, a i ka wa o Makai Ne i hoao aku ai e hooko i kona manao maina ua loaa mai la oia i na lima wikani o McGurn a kulai ia aku o Ne i kona ikaika, aka, ua lilo nae i mea ole.

            Mahope o ka emi pu ana o na uluana na hoike aku ia o Lunakanawai Pere ia Lunakanawai Gia, aole ona makemake e kipaku aku i ka aha kiure mai keia keena aku, aka, ua makemake nae oia e ike nawai e auamo na koikoi, a i ka hoole ana i na mea a pau, pela oia i haawi ai i keia kauoha. O na mea hope i ike ia na hookuu ia aku ia no na kiure e noho ma ia rumi, mahope o ka hoopuka ana o Lunakanawai Gia he kauoha mai ka Aha Kaapuni aku:

 

E HOOMAHUAHUA IA AKU ANA

 

            Ma o ka nui hewahewa o na kauoha bia e hana ia nei ma ka Hale Hana Bia Hawaii, ua hiki ole ia lakou ke hoolawa aku i keia wa, nolaila, e hoomahuahua hou ana lakou i ko lakou hale hana bia a me kahi hoahu no kanaiwa kapuai e hiki ai ke hoahu ia he 10,000 barela i ka wa hookahi.

            Ua olelo ia ae o ka nui o ka bia e inu ia nei e keia kulanakauhale i ka mahina ua hoea aku ia i ke 31,000 galani. E hoopau ia ana ka hoouna ana aku i na kauoha bia mawaho aku nei no ka manawa a hiki i ka wa e paa ai o keia mau wahi pakui hou i ka hana ia. He nui io no ka poe e inu nei i keia bia hou, a ke nalo loa aku nei hoi ka lohe ia ana o ka suaipa, ka bia kaulana a ka Hawaii.

 

LAINA KAA UWILA NO KALIHI

 

            Ma keia Poalua aku e wehe ia ai ua koho ana ma ke keena o ka Hui Kaa Uwila no ka keena o ka Hui Kaa Uwila no ka hoomoe ana i ka laina kaa uwila mai ke alanui Liliha aku a hiki i ka hale wili lepo manu, mauka o Kalihi.

            O ke kii a me na hoolala ana a pau o keia laina hou o ka hui kaa uwila eia ia ke waiho nei ma ke kaena o ua nui ia, e like no hoi ka maikai o ka bana ia ana me na alanui a na kaa e holo nei i keia wa. O ka hiki ana aku o na kaa uwila iuka o Kalihi he kulana maalahi loa ia no na poe e noho ana mauka o ia wahi, a ua pau hoi ko lakou koele wawae ana i na wa a pau no kahi hoolulu o ka hui kaa hapaumi a i ole no ke kali ana aku i na kaa basa, aka, e maalo mau ana na kaa uwila i keia a me keia hapaha hora a pau ma ko iakou mau ipuka hale.

            O na lako a pau no keia alanui hou aia ia ke waiho ia ma Kapalakiko, a i hakalia wale no ko iakou hoouna ia no ka pau ole o kela haunaele nui o na limahana e ike ia la malaila. E ano puikaika ana ka hui kaa hapaumi ina e holo ie ana ke kaa uwila ma keia wahi hou e manao ia nei.

 

HE NUI KA PILIKIA I KA WAI

 

            Ma na lono i loaa mai nei ma ke Kinau aia na ohana i Honokaa, Hamakua ke haalele la i ke lakou mau home a ke hele la no Waipio a me Hilo e noho ai iloko o keia mau la pilikia nui i ka wai e ike ia la malaila, aole wale o lakou, aka, o na holoholona pu kekahi, aia na holoholona ke hoonee ia la no Waimea a me Hilo.

            He uuku loa ka haule ua ana ma ia apana no kekahi mau mahina, a na ia nele i ka ua i hoonele aku i na kahawai i ka wai ole.

 

AIA NO KE A LA

 

            Ma ka leta pili oihana a Kimo Boe i kakau mai ai ia Kiaaina Dole e hoike mai ana ia i ko laua lele ana ma Kawaihae, me kona kokoolua. Ua hele aku laua mauka o ka aina a hiki i kahi a ke ahi e ulupa ana i na ululaau e Hamakua. Ma kana hoike he koikoi io no na hoopoino a ke ahi i hana ai i na ululaau, a he lepa pauoa ke waiho la ma kekahi mau wahi a na lau nahele e hoouliuli ana i ka aina mamua aku o ka wa a ke ahi i hoomaka ai e a.

            O ka hohonu a ke ahi i a ai malalo iho o ka ilihonua ua hoea aku no ia ma kahi o eono kapuai e hoopoino pu ana i ka momona o ka lepo.

            O na hoike telegarapa uweaole mai ia Kimo Boe mai, ua loaa mai ia Dole ma ka auina ia Poakahi kei e hai mai ana. Ua ano kualiihi mai ka a aua a ke ahi, a o na kokua ana a ke aupuni aole i makemake ia. Aole no he ua i ike ia.

 

            He keaka ko ka Hale Mele Hou i keia po.