Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 32, 10 August 1901 — Page 6

Page PDF (654.41 KB)

This text was transcribed by:  Aki Astrid Dinda
This work is dedicated to:  again to mum and dad, me ke aloha pumehana :))

KE ALOHA AINA

 

6      POAONO, AUGATE 10, 1901.

 

 

HE PAUAHI NUI

 

        Ma ka wanaao Poalua nei na hoaa mai la kekahi pauahi nui maloko o ke kulanakauhale nei, o ka hale i ulupaia a lilo i puu lehu oia no ka hale pohaku naui o E. O. Holo ma, e ku nei ma ke kihi o na alanui Moi a me Papu.

        I ka wa i kani mai ai ke oeoe hoike pauahi ua hoohikilele ia ae ke kulanakauhale mai ka hooipo hou ana aku me Niolopua, a me ka mama i loaa ia lakou ua haalele iho la lakou i ko lakou mau wahi moe no ka nana ana i kahi o keia pauahi o na hora poniponi o ka wanaao.

        Ua halawai koke mai me ko lakou mau maka ka ula okooko o ke ahi e puka pono ae ana ma ke kikowaena o ke kulanakauhale. Na keia mea i kono koke aku i na mea a pau e holo aku no kahi a ka ahi e a mai ana me ka ikaika.

        He mea oiaio, iloko o na minute pokole ua hoopiha ia ae la na alanui like ole o ke kulanakauhale nei me na poe makaikai e holomoku ana no kahi pauahi. He ku i ka weliweli ka hana a ke ahi i keia mau minute, a ua pii ae ka ikaika o na lapalapa ahi he mau kapuai ke kiekie hou ae maluna o ka hale ana e a ana.

        Ua hoea koke ae na kaa kinaiahi ma kahi o ka pauahi, aka, oiai nae, na piha keia halekuai me na aila a me pauda o kela a me keia ano, he hana paakiki loa ka hoopio ana aku i ke ahi.

        Aole i hookokoke loa aku na keiki o ka oihana kinaiahi i ka hale pauahi i kinohi, oiai na poka pu e lele mai ana mailoko mai o ka hale poino. A ua loaa aku kekahi mau poka iloko o ka hale pohaku o Makinikaea a ku nei mauka pono aku nei o ua halekuai la, a ua lawe ia mai i ko makou keena nei e ka Rev. S. K. Kaloa.

        He uuku loa na wahi waiwai i hoopakele ia, a o ke poho i loaa aku i ka hui o E. O. Holo ma, he koikoi loa. Ua kukulu ia keia hale i pau iho la i ke ahi i kela makahiki 1900 aku nei, a i keia makahiki iho la no i paa ai oia a wehe hamama ia ae la kona mau ipuka me kona mau keena kuai i piha u me na waiwai like ole.

        O ke kumu o ke ahi i hoea mai ai he mea paakiki ia ke hoike ae, aka, ma ke koho ana a kahi poe, me he mea la, mai na uwea uwila mai no ia e hihipea ana maloko ona. Ua hamu ia e ke ahi na mea a pau a koe na paia pohaku e ku olohelohe nei e like me na paia o Kaumakapili.

        O na poho a pau o keia halekuai aole i maopopo i keia wa, aka, ua manaoia ua hoea aku no ia i ka $140,000, aka, ua paa i ka iniaua ma kahi he $90,000, nolaila, ua ili aku la ke poho nui ilana o na hui iniaua. Ka halekuai o Lui me Kuke e pili pu ana me keia halekuai i hoopoino ia iho la, ua pakele mahunehune mai oia mahope o ka pau ana o kekahi wahi o kona kaupoku, a me ke ahonui o na keiki kinaiahi i ka hoopio ana i ke ahi. Aka, ua nui nae ka poino o na waiwai maloko ona mai ka wai aku o na iliwai o ka oihana kinaiahi. Aloha no ia hale nani o ke kulanakauhale nei i ulupa ia iho la a lilo i mea ole iloko o na hora pokole wale no a ka mana o ke ahi.

        Ua lohe ia he kanaka i ka puana ana ae: He hoopai no keia a ke Akua i keia halekuai, no ka mea, mai keia hui aku i loaa ai kekahi mau lako kaua i na poe pakaha aina ma kela hookahuli aupuni o ka 189@, nana i hao aku i na pono kukoa o Hawaii a ku olohelohe.

---

 

HE MAKE POHIHIHI.

 

        Eia ka oihana makai ke huli nei i kahi e loaa ai he wahi moali nana e hoahuwale ae i na hiohioka pohihihi e pili ana i ke kumu i make ai o kekahi wahine Iapana, nona ka inoa o Tono, ma ka Poakahi nei maloko o kekahi hale hoolimalima e ku nei ma Leleo, a penei ka moolelo e pili ana no ka hoea ana mai o kona make:

        Ma ka hora 2 o ka auina ia Poakahi nei, ua ulu ae he hoopaapaa mawaena o ke keiki a keia wahine me ke keiki a Nakamura, a i ka ike ana o ke keiki a Nakamura aole oia e lanakila ana maluna o kona hoa paio ua lalau iho la oia he pohaku a kipo aku la i ke poo o ke keiki a Tono.

        I ka hoea ana aku o ke keiki i hoopoino ia imua o ke alo o kona makua ua hoopiha ia ka makuakane (kane hoi a Tono) me ka inaina nona ka inoa o Mioto no keia hana a ke keiki a Nakamura ua hoea koke aku oia imua o Nakamura a kauoha aku la iaia he mea pono e a’o oia i kana keiki, aka, aole nae o Nakamura i hoolohe mai me ka pane pu ana mai, aole ia i lil@ mea nui i kona manao.

        I ka ike ana o Mioto aole i hoolohe ia mai kana olelo ua lawe ae la oia i ke kanawai iloko o kona lima a pai aku la i ke keiki a Nakamura. Ua hoopiha ia o Nakamura me ka inaina a hoea aku la oia i ka hale o Mioto me kana wahine a me ke keiki a haawi aku la i kekahi mau paio olelo hahana.

        Ua ku ae o Mioto a haalele iho la i ka hale, me ka waiho ana aku ia Tono kana wahine maloko a ia wa i komo aku ai o Nakamura iloko. He 5 minute mahope iho ua hoea aku la he hoaloha no Mioto i ka hale, a i ka wehe ana aku i ka puka ua ike ia oia la Nakamura ma kekahi aoao o ka hale, a o Tono hoi ma kahi aoao, a ia wa no i hina aku ai ka wahine a make loa aku la. Ua olelo ae hoaloha o Mioto i ka wa i hina ai o ka wahine na haalele iho la o Nakamura i ke keena a holo aku la iwaho.

        Ua hoouna koke ia aku o Kauka Iapana Mitamura, a o kana hoike he ma’i puuwai ke kumu o kona make hikiwawe. Aka, no ke kanalua loa ia o keia olelo hooholo ua hoike ia aku la ka lohe i ka Papa Ola. Ma ka nana akahele ana a Kauka Pratt ua ike ia iho la he elua mau eha e kau ana maluna o ke poo o Tono, mai keia mau palapu i make ai keia wahine. O ka nui o na makahiki o keia wahine he 41, a he oia kino maikai no hoi kona i na hora mamaua iho, a he hoaloha nona na poe a pau e noho kokoe ana me ia.

        O Nakamura oia ka Iapana kalaiwa kaa o ka Makai Nui Baraunu, a ua paa mua oia ma Kawa no ka hewa pepehi kanaka ma Kauai he mau makahiki ae nei i hala, aka, ua huikala ia oia ma o ka ike ia o kona hoopono oiai oia e noho paaho ana. He nui ka huhu o na Iapana ia Nakamura.

---

 

MAI KA ILIHUNE A KA ONA MILIONA.

 

        O Charles M. Schwab, e noho nei he Peresidena no ka Hui Hao Kila o Amerika Huipuia, he kanaka opio wale no oia nona na makahiki he 39 a i pii mai mai ke kulana haahaa loa a hiki i kona lilo ana i kanaka waiwai. O Sir Thomas Lipton ua hoomaka oia e pii mai ke kulana keiki lawe kauoha mai, aole nae pela o Mr. Schwab.

        O ka piha ana iho nei no ia o ko Schwab naau makahiki i ke 39 ma ka la 18 o Feberuari aku nei. He mau makua Geremania kona, aka, ua hanau ia nae oia ma Williamsburg, Penesalevania kahi a kona makuakane e noho hana huluhulu ana no kekahi mau makahiki. Ma ka 1872 ua nee aku lakou a noho iho la ma kahi kauhale o Lorrelto, ma ka mauna o Alleghany, a malaila i hoonaauao ia ai o Schwab e na kahuna Katolika o ke kula St. Francis. Ua a’o oia ma na ike akeakamai, oiai, o kona makemake nui e lilo i eneginis. Ua puka pono mai oia i ka 1880 a hele aku la no Bradock no ka huli hana ana maloko o ka hale hana Carnegie. I ka loaa ole ana o ka hana ana i makemake ai, ua noho hana iho la oia maloko o kekahi halekuai mea ai no eono mahina, a ia wai komo aku ai oia i ke keena eneginia o ka hale hana Carnegie, a ua loaa iaia ka uku o hookahi dala o ka la.

        Mamuli o kona piha eleu a @ ka naauao iloko o eono mahina wale no ua lilo ae ia oia i poo ae ua keena la, He 18 no ona makahiki ia wa, aka, ua loaa nae iaia ke kulana hilinai ia ma kana mau hana i lawelawe ai. Malalo o kana hooponopono ana i kukulu ia ai na kapuahi eiwa a ka hale hana hao Edgar Thomson, a he nui na hana ano nui e ae ana i lawelawe ai.

        Ma ka 1881 a hiki i ka 1887 ua noho oia ma ke kulana eneginia a kokua lunahoohana no ka Hui Hana Hao Edgar Thomson Furnacer a ma Steelworks. I ka 1887 ua lilo oia i Luna Nui no ka hale hana hao Carnegie Homestead Steelworks. Ua kukulu hou iho la oia i mekini no ka hoohana ana i na lako hao like ole. A mai ka wa o Schwab e noho luna nui ana i hoomaka ia ai ka hana ia o na palekila no na mokukaua ma ia hale hana.

        Ma ka 1889 ua lilo ae la o Schwab i poo nui no ka Edgar Thomson Furnacer & Steelworks. Ma ka 1892 ua hookomo pu ia aku la malalo ona ka hale hana hao Homestead, a ma keia wa o noho hoomalu ana oia maluna o na tausani kanaka hana e hoopuka ana hoi ma kahi he 3,000,000 tona hao kila i ka makahiki. He eha makahiki mahope mai ua koko ia la oia i lalo na ka papa o na luna nui, a ma ka 1897 ua lawe ae la oia i ke kulana Peresidena no ke Hui Carnegie Steel.

        Ma ka 1900 ua koho ia iho la oia i Peresidena no ka hui Carnegie e me ka hui Carnegie Steel, a i ka wa i kukulu ia ae nei ka hui hana hao nui o ka honua nei Steel Corporation ua kahea ia oia i Peresidena me kona uku ia he hookahi miliona dala o ka makahiki.

---

 

NA MOKU LAWEKOA E KIPA MAI ANA.

 

        O keia malalo iho nei ka papa kuhikuhi o na moku lawekoa e hoea mai ana no ke koena o keia manahiki i hoopukaia ae e Mekia Robikana, ka luna nui o ke kahua hoolako Amerika ma Hawaii nei, penei:

        E haalele ana ia Kapalakiko, Kilpatrick, Augate 1; Meade, Augate 16; Sheridana, Sepatemaba 1; Logan, Sepatemaba 16; Sherman, Okatoba 1; Hancock, Okatoba 16; Thomas, Novemaba 1; Meade, Novemaba 16; Sheridana, Dekemaba 1; Logan, Dekemaba 16.