Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 31, 3 ʻAukake 1901 — Page 2

KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 3, 1901.

 

AOLE E LOAA KA MOKUAINA

 

            O ka Elele Wilikoki o Hawaii, e hoao nei e loaa ke aupuni mekuaina no ke Teritori o Hawaii eia oia ke hoopaa manawa wale nei no. Aole i kupono o Hawaii e lilo i Mokuaina, a me ke moa la no kekahi wa loini aku paha oia e hiki ai. Aole loa he mau hooiaio e hoike mai ana ua kupono o Hawaii i Makuaina mamua o ke Teritori, no ka mea, e pii mahuahua ae ana kona hoolilo.

            O na olelo no ka hoohui ana ia Hawaii me Kaleponi aole ia i halawai me na kakoo ana ma Hawaii a i ole ma kaleponi. Aole no hoi ka Ahaolelo e nana aku ana ia manao. Malalo o ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie o Amerika Huipuia, aole e loaa ia Hawaii ka Mokuaina, a e like me kekahi mau aina hou ae o kakou, ua hiki no lakou ke hoomalu ia malalo o ke ano aupuni Teritori e like me keia wa e ike ia nei. –Philadelphia Press.

 

UA HULI HOI MAI LA

 

            Ka Elele Wilikoki me kana Kamaaliiwahine Owana me na ‘Lii opio Keona ma na ‘lii hanau o ka aina, e ike i na makaainana Home Rula Repubalika o lakou, a huli hoi nui hou aku no i Wahinekona, ke kahua o ka hana a ka poe Home Rula Repubalika i hoouna ai.

            Mamuli paha o ka maopopo ole i ua makaainana o laua e hoimai ana ua poe alii hanau nei o ka aina o “kakuhihewa” maluna o ka mokuahi Zealandia i ke aumoe Poaono nei, nolaila, aole i hiki aku kahi poe i kai o ka uwapo e hookipa hoohanohano mai me na leo hura o ka hauoli no ko laua pae maalahi hou ana i ka aina nei me na ola kino maikai aole i hoopoino ia e ka ikaika wela o ka la o Amerika. Aole hola loaa i ka ma’i lolokaa e like me kahi poe a kakou e ike nei ma na nupepa ka pau o kahi poe i ka make a lolokaa mamuli o ka ikaika loa o ka wela. Like ole no paha ka pani me Hawaii, kahi aina ma ke kaei oluolu.

 

KEENA HOU O KE KOMISINA POHO AHI

 

            E nee akuana ke Keena o ke Komisina Poho Ahi mai ka halepohaku aku o Campbell no ke Keena a na Lunamakaainana i noho iho nei i na la hana o ka ahaolelo, a malaila lakou e noho ai ma keia mua aku. Eia ua keena la ke hoomaemae ia mai nei, a ua hookaawale ia aku na pa kaukau a me na noho o na Lunamakaainana mai laila aku.

           

HOOKUU KA AHAOLELO

 

            Ma ka Poakahi nei i hookuu ai ka Ahaolelo mai kona noho hou ana aku ma keia kau, mahope hoi o ke apono ia ana o ka bila aio o ke aupuni i ke kau ma’i bubonika iho nei. Kekahi o na bila a ke Kiaaina makemake loa ai e noonoo ia.

            Na Senatoa Kikila Baranuu i lawe mai i keia bila, a mahope o kona holo ana i ka Senate ua lawe ia mai la ua bila nei i ka Hale o na Lunamakaainana. Mahope o ka pakui ia ana mai he $2,666 no ka uku ana i ke koena aie o ka Ahaolelo. Ua lawe hou ia aku la i ka Hale o na Senate.

            I ka hoea hou ana aku o ka bila aie imua o na Senate, aole lakou i kue mai, aka, ua apono pu mai la lakou i ka pakai o $2,666 no ka uku ana i na hoolilo o keia kau Ahaolelo. Ma ka hora 8 o ka auina la ua ike ia iho la aole he hana i koe, aka, o ka heepau wale no i ka noho hou ana o ka Ahaolele.

            Nolaila, ua hookuu ia iho la keia kau Ahaolelo, aole iloko o ka ulumahiehie, aka, iloko o ke pauoanoo a hoowahawaha maoli ia a huli hoi aku la na hoa hanohano no ko lakou mau home iloko o ka nele i na manao ohohia ia, no ka mea, aole a lakou wahi hana i lawelawe iho no ka pomaikai io maoli o na poe nana lakou i koho; heahaauanei ka waiwai o keia mau bila haawina a a lakou i hooholo iho la, auhea ke dala? Aole i holo ka bila aie ke alahele o ke dala e loaa ai, aka, o ka lakou hana ike i noho iho nei, oia ka hoopii hou ana ae i na uku o kahi poe oihana aupuni i lilo i mau hoaloha no lakou o noia mau la helu wale no a lakou i noho iho la i ka huikau lua o ke kaona, ka poe hoi i kiloi iho i kahi uku mahina o lakou no ka hoohoaloha ana me ua poe Solona nei o kakou, a me ka hoomahuahua mau ana i na lilo o ka Ahaolelo a hiki i ke $94,666 a he $5,334 wale no i koe a o ka piha no ia o ka $100,000, he pau huahela hoi i hana ole ia a kekahi kau Ahaolelo mai kinohi mai aka, i ke au wale no o na Repubalika a me na Kuokoa Home Rula Repubalika

 

            Eia na hoa hanohano o ka Ahaolelo ke hoi aku la i na home me kahi puupuu paakai ole i ka lima.

            Eia ke huli ia nei he haole e ka oihana makai i nalowale mai ka Poaha mai o kela pule aku nei, a hiki i keia la, aole oia i loaa. Ua manao ia ua lawe oia i kona ola.  O Ernest Hornef kono inoa a he haole hana gula, no na halekuai lako o H.F. Wieh@man.

 

KUHI AKU A KUHI MAI KA HOLOPONO OLE

 

            Mahope o ka hookuu ana ae la o ka Ahaolelo me ka lona ole he wahi pomaikai i ka lahui kolohe ia aku nei na leo kapilipili o na Home Rula o ke kumu i holopono ole ai o ka lakou mau hana mamuli no ia o ke kolohe o na Repubalika, ua kuhi mai lakou, oiai, o ka hapanui o na hoa o na hale kaukanawai elua ma ka aoao o na Home Rula ua hiki loa ia lakou ke opa i na Repubalika a pili i ka paia. Aole he hana e ae a keia hapanui, aka, o ke akeakea wale no i na hana a na Repubalika. A o keia iho na hoike a kekahi mau hoa e pili ana no ka Ahaolelo i hookuu iho la.

            Ua olelo ae ka Elele Wilikoki ua holopono ole na hana o ka Ahaolelo, pela kona manao a me ka Peresidena a me ka Ahaolelo Nui Amerika Huipuia, a o ke kulana mokuaina no ke teritori aole ia i hoonee mua ia aku.

            Ua kuhikuhi aku o Kalauokalani o ke kumu i holomua ole ai ka lakou mau hana mamuli no ia o ka nui o na keakea mai a Dole mai ka hoomaka ana mai no o ka Ahaolelo.

            Ua olelo ae o Senatoa White, o na hana a na home Rula i lawelawe ai he pololei loa. Aka, na Kikila Baraanu a me kona poai i kaohi aku ia lakou ihope.

            Wahi a Lunamakaainana Bekele, ua maopopo au ua olelo ae o Wilikoki i ka holopono ole o na hana a ka Ahaolelo, a pela io paha. Aka, ma ka ike nae a ka aoao Home Rula, aole ia i poho wale; ua holopono no kekahi mau hana, aole nae i mahuahua iloko o na keakea he nui.

            O Lunamakaainana mahoe o waialua, ua olelo ae oia aole oia i lohe i kekahi leo hoahewa a aole no hoi oia i ike na holopono ole na hana a ka Ahaolelo, a o kona manao io o keia kekahi o na kau Ahaolelo laikai loa i malama ia ma Hawaii nei.

            Wahi a Senatoa Kikila Baranuu o keia Ahaolelo ka oi loa aku o ka pauaka. He hoa au no na Ahaolelo like ole no iwakalua makahiki a oi a o keia ka lapuwale a’u i ike ai. E hooili ia na ahewa ana a pau maluna o na home Rula. Ua hoao na Repubalika e hana i ka mea pololei, aka, ua keakea ia mai e na Home Rula.

            Ua olelo ae o Lunamakaainana Robikana. Ke hooiaio nei au he uuku loa na mea i hana ia e keia Ahaolelo, aka, i ka hoao ana mai o na home Rula e hooili mai i na ahewa aa maluna o makou, aole lakou i hana i ka mea pololei. O ka nui o ka holopono ole o na hana mamuli no ia o ka loaa ole ana he alakai kupono ne lakou, a o ke elua ola no ka hoea ana mai o na kanaka i lawa ole ka naauao no ka lawelawe ana i ka hana kau kanawai.

            O Senatoa Balauwina, ua olelo ae oia he iwakalua-kumamakahi bila kanawai a me elua bila haawina i kakauinoa ia, aka nae, ua kokoke e hiki aku ko ka Ahaolelo mau hoolilo i ke $100,000. A ma ua hiki ole ke kapa ia aku he holopono ole ia, alaila, aole au i maopopo ia mea heholopono ole. O ke kumu nui o ka pilikia o keia Ahaolelo oia no ka ike ole o na Home Rula i ka lawelawe ana i na mea pili kanawai.

 

MAKEMAKE NA SOLONA E PAANI KINIPOPO

 

            Mamua o ka hookuu ana i ka Ahaolelo ma ka Poakahi nei ua heluhelu ia mai la he olelo hooholo e Emaluka maloko o ka Hale o na Lunamakaainana, penei:

            E hooholoia na ka Hale o na Lunamakaainana, i kakoo ia e ke Senate: mahope iho o ka hookuu ia ana o ka Ahaolelo e malama ia he halawai mawaena o na hoa o na Hale elua no ka hoolala ana i kekahi paani kinipopo mawaena o na hoa i wae pono ia o na hele elua, a e paani ia hoi ma ke kahua kinipopo o Makiki ma ka hora 2 o ka auina la apopo.

            Aole i apono ka hapanui i na hoa i keia olelo hooholo. Maloko o ka Hoku i ike iho ai makou oia o B@kele ke hoomakaukau nei i kekahi hui kinipopo mai na hoa mai o ka Hale o na Lunamakaainana no ka hookuku kinipopo ana me na Senate. Ua akaka no paha he nui kamalii akamai oia hale ma ka nou popo, a hookahi oi olaila ma ka hopu aohe nou ana e hala; ua lawa ia hale me kona makaukau.

            Ua olelo ae o Senatoa Kaiue ua aa laua me Nakapaahu e komo ma keia hookuku kinipopo ina he mea kekahi nana e holo ma ko laua wahi. Hu ka aka i na hoa o ka Ahaolelo. (e aho paha ia, o kahi hana lealea no ia a kamahi kula o Keoneula e noho mai nei) ala i ka hale olalo iloko olaila he poe akamai kekahi i ka paani popo. O kahi kaole makaainana alohi no nae kau wahi keiki akamai olaila ma ka nou popo, a he nui kamalii akamai loa i ka hopu popo oia Hale, nolaila, na lawa keia mau Hale elua ma ia mea.

 

            Aohe mau manao ohohia i haawi ia aku no ka Elele Wilikoki e koua poai Home Rula, ma ka hoea ana mai la mai Amerika Huipuia mai.