Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 30, 27 July 1901 — MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO:- Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele! Ka Makaikiu Kupaianaha! [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO:Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

Ka Makaikiu Kupaianaha!

mokuna xiv. 1 MM Al-A\ri 0 XA TfOK4U;*iy(rAT MKA ! %I*£? KA IfiKATK:Tn, I KAMAEAIRTT7—KK | SCL*NAIAOHALE 0 Nū 10KA, KoiiiU, oiāi Kela ike ia ana ae la 0 k* maleaikia Kmivila, ua lawe J|#ke mai ka makaikia o'pio Beleinehama i .kaaa. kabtta hana hope loa « k« heoko knueha maialo o ka •īeio ka iiiakaikiu kue i ka makailiiu, • ho*o hoi me kona īke kupai«MiM hamab*ga e hoehaahaa iā »i • k« u&kaikiu hapa Sekotia, h o ka kopeoa i ike ia oia no ka hoea like «na aku oua mau makaikiu ala a i ♦lua no Aoaerika. a o na kukai pal»pāU ana a ua hapa Sekotia no ka Iwik* anā aku i kana lawelawe hoōihana ana, ua pau ae la ia i ka ll«eka« a puhipuhi kukaepele ia e S*n<ri Beleineharaa. Kmi • Leina ma k« kaa* •lii » Lolo'no ke aira kumoku, o Beleinehama pu »o "keka"hi, km* hoi ma ka mokuahi a holo no A.mtrika, o Belemehama pu no kekāhi i kau aku ]a a holo like, a o ke awa kumokn kaulana o Bcsetona ia pahuhopu, Hoea ua hapa Sekotiā nei no ka botelp Tailoti, ma •#i««oneca, o ka makaikiu BeleiA«hama pu no kekahi ma kona me heu, hoi hope hou oia no Nu loka, Aia so o Beleinehama ua hoea pu Aku lailaila, a ia laua i kamailio a hoopuka ae ai i ka laua olelo hooAelo apuka hope e hoike ana ua naake o Ailika Lema, oia ka manaw* a ua Beieinehama nei i hoea aku ai mawaho a iohe pono i kela olelo. &o!aila, eia oia i Nu loka nei i keia manawa, he kalanakauhale nani hoi a pookela a kona <Beleinehama) mau maka i ike iho ai, a olelo wale ae no, o ke kanaka kaahele honua malihini e komo ana iloko o Nu loka aole ioa e nele kona lilo i kuaaina malihini loa, na ka hoaa a m? ka lalaa huhewa iloko o kona mau alanui lehulehu e moe kea ana mao a maanei, a pela no hoi me na hale nunui kiekie no lakoa na kaupoku e kiei iho ana kahi maluna o kekahi, O keia hale hotele a ka Haku Danekota e noho ala oia kekaai o na hale kiekie o ehiku papahele ke kiekie mai ka honua lepo ae, a na keia noho mekini hooe iawe iluna a i lalo na ohua e &uho 'ana ma nj hale malūna e Ikoomaka ana mai ka papahele ekolu aku, Nol'aila, ua ike ae nei kaaa e ka b«luhe!u i ke ala a m« kahi i fciki» hoe* ai o ka maknikiu opio

B>»!' is,a i « o kn }jopeno o kana huakai, oia ka ki.'ia p eana a e m&kaika! aku af, a otaT, ua m«a j><'.] h<-. I;TllaTJakrtU|lMii«oi>!a lokf, walii a Heleineha- ' ffla ē nele o!ft ??ī ka hnV?wa ann o ■ i I !kt)K.aiii kana&a lAalihini a komo afca « wale iloko o na pa hale e >aawi ia ai n« peka kamaa oolea mahope o klkala me tia kakana o j ke kipaku hii&hiU e hailuku ia mai j anā, ā iioko o ua kulanakauhnle ala 0 Nu loka i hooholo iho ai ua makaikin opio ma ia kahua e aa ai o!a <; ! halawai pu me Ua Haku lianekola a me kana makaikiu. He leo aka henehene ka aa ma• | kaikm nei i haawi pe ai iaia i hoo j puka ae ai i kana olelp hope, alailß, f hoomaa hou ae la ia i ke kamailio ; ana Insjrrection! Insurrection I A wa no hoi ci& i !ohe hou akuai t ka nakeke o na noho, me he la, e hoouwai ia ana, a hoomanao ae la oia ua pau na iauna kamailio ana a kona hoa makaikiu me Haku Danekota, a eia oia ma kona kulana makaukau ehaalele aku \ ua Haku alft. He weleome, a me ke eall in agam a me kaa Haku, ka ua Beleinehama nei o ka lohe hope ana. a nakeke ae Ja ka laka, a ia wa oia I holo koke aku ai me ka mama nui a huh ma kekahi kihi, hookah?, elua, ekolu, aia oia ua kau aku la malana o ka eievetora, a k% īho awiwi ala no lalo me k« hikiwawe, he kani ana no ka hele, a he pii hou ana no ua kaa nei iluna, aia na makaikin nei ke hele ala no ka papahele elua, a kalah pololei no ke alāpii nui e iho »na i ka hale ekahi, a hookahi kā huikau hke ana iwaena o na kanaka e pii mai ana a e iho aku ana, a he mau minute pokole wale no aia oia e ku ana iwaho o ke alanui akea a naaa 1 kā ioa a me ka nani o na hale kiekie e ku ohaoha iho ana ma kela a me keia aoao o ke alanui, i hele a piha me na kanaka. E holo ana na kaa lio mao a maanei, e nakeke ana na kaa uwila, a e hone mai ana ka leo ; o ka bana, a me ia mau mea haalele iho la ka makaikiu īa wahi a heie aku la ma kekahi aoao o fee kulanakauhale. MOKUNA XV. KE PIHI UWILA HOOEALAKUPUA—KALOWALE ILOKO 0 KA XAEtS 0 NU " IOKA —KA LTSO OKALAieALA 0 KA OĪHANA MAKAI, Four o'eloek, oia ka huaolelo mna ioa a ua neakaikiu Beleinehama nei iloko o kona aahu kuaaina i kamaīlio a hoopuka a« ai, ia!a i hoea aku ai a ku ma Kela kihi alanui mao, alaila, huli hou raai la oia ihope a nana no kahi ?na i hoomaka aku ai | ehele, me kn Io!e hou ana aei kana j uwati a kamailio hou ae !a no, four ' o'eloek ! E pono au e huīi i wahī ! no'u e hooluolu ai i keia po no Ra ! halawai pu ana aku ma ko'ū hoa I papa lealea o } 1 ika nei. I Me keia o!e!o n Be-einehamg \ noi hou aku !a oia ihop«, a ma ke-!

| iiahi hoto!« r»!tift • p!!t Votrolrr:! ana f kn hote!e a H«Jra l>ar:ekofi e I I noho 8n«, of« ī « f*wfl | ar 1 rurni no-.ia mafalo o h Innn | Auw»na, mai na lua n»na- ! hn mni o ke komohana mamao. | ! I ka hoolauna ana aku īaia iho j ! iosna o kā ona o aa boUh a la, tia J J keaka, a ohi wale aku no ua Reneri j ■ Heleiaehaioi', nei ma te ano hiianui : | a tta HIo hoi ia i mea lianoīi a naa- j | kahehi loa no ka onā &oteI«, a i ka ' hoe» ana aku i na hora e hoomaha | i a e hooluolu ai i ke kino, »fa ua ' f . v ■ ' ■■■ t makaikiu nei ua hoi aku no kona ' keena a heokuu aku Ia faift o &u-! wana a e aea iloko o ka aina pahao-' hao o na moeuhane. Ae> ke hiolani ala ua kitt nel, a o kona uhane hoi, aia no ia ke hana a ke lawelawe ala i na han*, me he [ ia, eia r»o i fie kinD rnao!i. tTa hoea hou aku 1& oia no Enelam, ho]o maluna o ua moku, kao ma ke kaa ahr, a i ke a!a ana ae i ke kaknhiaka eia ka he naoeuhane wale no, a pela iho Ia i hoohala ia ai keia fo [ mua loa, o ka hooaumoe ana n»a ke I kulanakauhale o Nu loka. i Ua h»ia aku la ka po a me kana | ooau hana pahaohao o ka aina uaoe- | nhane, a «ia hou o Beleinehanaa ) | ka iu» o kona la i Nu • hooha- | la ana me ke akahele loa i kana p«pa hana kukila kaua halawai pa Hie kona mau hoa paio. Ma ia kakahiaka aaaluna o ka papaaina ua ike īho Ia ia i ka hoolana maloko o ka nupepa e pili ana iaia, a oīa kana i namunanau luīii o na lehelehe. ūa haulehia keia haku hotele iloke o oa paulele kuhihewa o ka hilinai ana no ka'u m/iu olelo, aka, pela e hoonani ia ai k> lokomaikai o na īani i ka ae ana mai i satana a 1 nahesa pu kekahi e nohoalii maluna o keia iiihonua. E fulu mau aku ana ' au i keia haku hotele a hiki i kona ! lilo ana 1 kanaka hehpna a pupule o na noonoo. Hookahi pule i hala ae me ka haaiele ole hol o ka Haka Danekota ia Nu loka, a ma kekahi la o ka lua o na pule, aia hoi, iloko o ke pihoihoi nui o ua makaikiu Beloinehaeoa nei, ua hoike aku la oia i ka haku hoiele no kona makaukau 1 e haalele iho īa Nu loka, a huli hoi aku no ke kahu» o kana hana eli lua nanahu. O keia hoike ma *ka aoao o ka makaikin, oia kekahi o na pai mah&nahaaa loa i paniki in aku IU3 na maka o kela ena hote!e ' e aa ai kona māu naaka me ke pihoihoi a pane i keia mau olelo awiwi.' Ua ano kaea iho la anei oe ''iā Nu loka nei? Pela mau no ko ke komohana poe, he'man wahi la kakaikahi wale no ko lakon e Doh;> ! iho ai a o ka hoi iho la no ia, laki! loa i na h<> ekolu pule e noho is ai. ' O keia mau olelo i kamailio ia ! tnai la e ka haku hot?!«, he mau ' ia e hoouhiuni a e ho«n*lonalo j 'lina i ka minaeuina a me ka makee 4l©ko o koaa naau no kaua mnlīhini ' o Veia malihlni oia kekahi o n*! \ . 1 ~ ' .

lrHhakft nii'h l );,v b% pnn tina halu 6 na ts!n. nn;i f ik<# a; »a rlft p#pa 4«lft >,tr</-Ko a o km kae&ilo ann iho u na Unnkku amlHiM h« ok» a hnoMie ana. »ui ia i t«kahi pnlra wai o na !oaa « kni <i ana ! fcnrm rn«u pnkete. Pi»l® no hol m« k» makaikin, aole oi» f 6 hoopiik* ae i k*na m*n olelo no ka hat!«!« waoli #na ia Nu loka, ek», ua kamailio ae Dia peU mamul? o W»a ike au» • k4ria mt« hoa paonioiifi Ict kota aole ola ma fea hotete ank t fioho fli. Alaila, aia ihea ua halen af*, a me kana inak*ikfu, a heala k« kumu o ka haalele hofltta t»Wft 6 ua haku n«i ia Nu loTta? 0 kft hāina o keja nina", oia ka UHUd e hūli' aku ai. Holaiia, i ka wa a ka h»ku hot#le i pane a kanahilio ai i kela o!f»!o, ia wa i pane kok© ak« ai ka makaiklu opio: O oa kanaka t!ike tne oaakou ke he mea boouaukiuki ioa no ko lakou mau nooii'oo ka hoomanao mau ana ae i na h&n& o hope. a oiat, he moUai ka mana?ea no ke kanaka haiiA, nolaila, o na manawa i lu wale la eliko me ksi;a, ka loihi e pono ke koke ia me ka hakalia ole, noUj,Ia t ma ke kakahiaka o ka la apopn, a o piha ana hoi o ka umi o m o ko'u iioho «ea.aia koa hote!© nei» e haalple iho al au a hoi aku no ke'u, home komohana, I kulike aj hoi na kanawai he umi a ke AktCa i haawi mai ai ia Mose ma ka raattha o Sinai. O ka pane a me na elelo mea a ka hak« hotele, aule loa i hooloh» ia aku e ka makalkiu opjo 4 a ma ke kakahiaka ponoi o ka pUia ena o na la he nmī, aia ka makaīleiu Beleinehama ua makaukau mo jka hopena o kana haakaī, a ma ke kaa ahi mua loa e haalele ana ia kakahiaka, ua kau aku la oia a 'holo taa kekahi aoao o Nu loka, "ka aoao fcoi a ua makaikiu nei i lohe mai ai ihai ka ona hotele tnai a ka Haku Danekota 5 noho ai aia m» ia aoao na Haku ala kihi I holo aku ai He ou ana no ke oeoe o ke kaa ahi a pupu hou, palaiu ana na ki naaim iloKo o ka hale hoolulu, ā hoomaha no h<ii na kue hao kiīa i ka lakou mau Shu hala ole ftna i aa epaepa e holoai o ke kaa. Ma keia bale hoolulu i lele aku ai ka »aakbikiu * kauoha i kekahi kalaiwa fca& no ka lawe ana aku iaia no ka hotele M,, alanni 8., h*lu 52 a me 54. Emool* aia ua makaikiu nei fca hoea aku )a no ua hote!e nei, a ioiua o ka mea mnlama a kakau buke, noi aku la oia no kona makeM«ks e loaa ona rumi tkona, ina nae he *&au rumi kaawale kekahi. O keīa fi x oi a kauoha o ka makeaako, oia ka «a me* malama huke nei i hasCwi kake mai ai me ke «ai aaa aisT e kakau a hoopaa aku \ konaiaaa, O ka inoa o Heoeri A««aaa, «Mi hm »a*ahu nai o ke koiaekma^U

k» uh liink'i I u uei \ kskftu & ho r ,r ' pa» ».», t«, iri»ai k<- kakau an* J i k»,uu ua lole ae !a u'.a i n» , ao»<s niannii* iho »»o ite ako e ik& ; whio iho ) kf* iiioa o Haku D«0»ikota. Ak«hi aoao i bu'i ae ]a be nfc!e waie iiO. a : ka Jua o na ftOi.o, aia lio:, ; o a ibo ]ft he inoa ī maiihini laia hui o Haku Dane"Kot». E:a anei rua koa hote]e nei ke kiiuna F<: r.;iii kahi i noho ai'' wahi a Beicit»ehama rnff kana liloao n»ub#ox o ka oi a mii ka w ?sj . A« e ke keenimanāi ua ike » k&niHHiEik anei oe iaia? Ae, ua ike a kamuaina loa au iaia aoie üß«i riitt nei, aka, maluua o kekahi o na mok«upuDi ailana o ka moana Ai&la-uika, w»hi a ka pane, aka s i J£iahea n«i kana h,ki »oa mai ianei? Ma ka auina ia iho la no inehinei oia, kana wahine a me kekahi kanaka ukah, wahj a ka pane. Aha ! 0 ua poe lawehala mahuka nei keia a'u, wahi a ua B;leiiiehatnft nei i namunamu ino ai me ka nana hou ana aku i ka mea malama buke a ninau hou aku la: Aia mnhea ko l«kou mau keena kahi i nobo ai? Aia no la ma ka aoao Jike tng kou & he elua hoi ruuii k« k«awa!e mawaena o ko lakoa a »ue kou, a ke maoaolana nei au e loaa ana he launa maikai ana maw&eua ou a me ua hoaliha kauna nei ou? Ua haawi aku ka ma.kaikiu opio i na mah&lo a u»e na «na no kela mau hoike i loaa waie mai 1& laia malalo o aa koi naahaoi ana o kan» mau ninau, alaila, hul» ae 1» a aku la mahope o ke keiki eiele lawe kauoha o ka hote!e uo ka lawe ana aku 'i'ai» e hOikike a e kuhikuhi i kona mau rumi, Alaila, maioko o keia keena ua ike a hoomaopopo ia oia o tfenen Auwana, ke kanaka e īmī ana i kona pono ma na īua nanahu o ke komohana s aka, iaia i oili ma c i ai i na hora molehulehu poeleele o ke ahiahi, aia hoi, ma kahi o Heneri Auwana e ku ana he keonimana opio i hiki ke koho ia aku me ka hoohewahewa ole, he keonimana ia i piha kona mau pakeke me ka poepoe keokeo a ul2\»la, a naaloko hoi o ke keena inn rama o ua bote!e ala, e ikeia no ua opio nei e wehe hamama ana i kona puuwai lokomaikai no keia a tne keia e inu «Da no ke ola o ke keiki eli iua nnnahu, a o ka moi eiala hoi o keia po a ke kuhao a me ke kupaianaha nui wale, j Iwaena o na poe e inu a e Inuoli ' ana i ka lokomaikai o ka opio, o ka j makaikiu hapa Sekotia me ka ike a j moeuhane tnua ole o ua hapa Seko- | tia ala o ke kanakn nona ka loko j maikai ana e hauoli nei, o ka ina- ! kaikiu HeneiM Bt leii.ehama no ia, j ka mea nana e haawi aku ana ke | kalo paa paakiki e hua kukui ai | Jtooa m&u m|ka iloko o ka nuka['fta. j i-

Nr|ic:«, ilok" o Ih »jih » | 0 ka hauolī e hoohala ia ana * ka , noe «ahio, aia na olelo hookaau a rne na n.ooMo ke hoopukapuka ia bb 1», a o ka « , »ftkft»kiu hapaSekotia i hoikeike a«j \ na e pil» anft i kona home, {aina hanau) a| ua hoomau ia pela a bfbi wale i ka j hora umi, alaila, h(J aku 1h a j me keia nō k» hooluolu ana i ea : maka, no ka hiki ana e loaa 1 a . oluolu maika» e halawai pu aku ai j me ka raea a kekahi la ae e hoike mai at. Ua meha ih > la ka nakeke, a o k& ts.ut&u a me ka hakanu oia wale no na tnea e honln ana ia mau mini te 1 auaii,f, aka, ina he mau maka kiai o ka makaāla kekahi e h•>i ; i ke i ike aku ia pouii o ke numoe, e ike ia no aia he no'ea kino kanaka ke kolo ae la me ka malie a me ka palanehe e hoike ana hoi he hoohalua a he enemi 1. koino ift, a o ua mea kino ala, owai 1a la? 35 haawi ana ana īa i na hoolono ana a konamau pepeiao. a i na alawa ana hoi a kona mau meka me ka makaala mao a maanei i na he mea kekahi e hookolo aku ana mahope ona, E muke oifl e pono ai i keia po. a o kona kino palaho wale, na ka palaho a me ka lehu no īa e k»nu. O keia ae la na olelo i hoopuka ia ae la e kela'mea.kino hoohalua o ka po, a iaia i hoea aleu ai mawaho 0 ka puka o ka rumi a Heneri Auwana e hiolani ala ī ka moe, k'u'ae la ia a maloeloe, a me ka mama nui ieie aku la oia imua me ka hoopuka ana ae i keia huaolelo: Dies! Elike me ka hikiwawe o ka lele ana aku o ua mea kino hoohalua ala a me ka awiwi o kela huaolelo dt€s, i hoopuka ia ae ai, pela no hoi ka emoole o kekahi leo panai i pane mai ai iloko o ka pouli. '• Simelota! Nee hou mai ee imua 1 hookahi iniha, he kanaka make oe ia'u. Ua ike au ia oe he kumaknia ā he hohewale, ua manao oe e powa ia'u, aka/ ua kue ia nae kou makemake e na lant. Nao, huh aku maluna o kou mau kapuai wawae komohewa a haalele koke mai i keia keena, a i ole, e hooko no au ] ka'u olelo. E aloha mai ia'u a e kala mai hoi kau hoopakele ana no keia komohe wa ma kou kuleana, ua kuhihewa loa ia au o ko'u keena no kei«, wahi a kH pane a ke hoohalua, a o ka inea hoi i kahea ia mai ai o~ Simelota. lie wahahee oe.. ua komo maoli mai nei no'oe me ka manao e powa īa'u, Nao hele koka aku iwaho, a i ole, e hooko eo wau i ka'u mea i olelo uaua iho uei, Ae, ae, e kala mai, eia a\» ke heie nei, a ia wa i hemo koke aku ai uh kanaku aln, a iaia na u puka īwaho, ua uwa kok;? ae i'a ia uie ka ieo nui e kahea ana, he kunuka pupuie o | Heneri Auwana. u e makeuiake una : e 'awe i kona ola. J. 1

Na keja leo kubea o ke apuka i kauoh» awiwi ia H&neri Auwana (Beleinehama) e alualu koke aku oia inahope o kela kaeaka i&epaa e ooke ala i ke kahea, a haawi i kekahi pa'i mahauahaua oaa kona muu lehelehe. Lalau ae la oia ikeki e a ai o ke kukui uwila a kaomi aku h, aka, o ua ki ala a ka «aakaikiu 1 iaiau aku ia iloko o ka pouii a kaomi, oia ka wehe ia aua o ke kukala o kona auhee oiua loa, una mai ke' kahua aku o kaiia hana hooko kau uha, oiai, o keia ki a ua ouaKaikiu ala i laiau aku ai & kaoeoi, aole ia he ki e a ai o ke tuKui uwila, aka, he pihi ia e w«he aaa i t.a paia hu□a o ua hotele ala i piha hoi me na | oiana o ke uwila, a o ke pihi hooka* lakupua hoi i heike ia ma ke poo o keia mokuna. Aole i pau. j