Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 27, 6 July 1901 — Page 6

KE ALOHA AINA

 

 Ke Aloha Aina, Poaono, Iulai 6, 1901

 

MOOLELO HOONI PUUWAI NO

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

Ka Makaikiu Kupaianaha!

 

MOKUNA XII.

Ka Lede O Ka Uhimaka Manoanoa — Ke Kanaka Moneka O Ke Keneturia.

 

Alaila, e kuu Haku ma ka inoa o na lani, kauoha aku oe iaia e haalele mai i ke kakela nei, ua hoohehena mai oia i ko‘u mau noonoo e hiki ole ai ia‘u ke hoomanawanui, wahi a ke kauna wahine.

Ha, ha, ha, i akaaka ae ai ka makaikiu, me ka hoomau ana aku i ke kamailio. Mamua o ko‘u haalele ana iho ia Danekota Kakela nei, e ike olua a e lohe hoi, owau no keia o Heneri Beleinehama, ka makaikui kupaianaha malalo o ka aahu huna kanaka moneka o ke keneturia, ano e nana mai maluna o‘u.

Me keia mau olelo a ka makaikiu aia hoi, me ka hikiwawe o ka eleu, ua nalo a hemo aku la ia kela aahu moneka mai iaia aku, a o ka aahu a me ka hailona makaikui, oia ka ua kanaka opio nei e komo ana. O kona mau helehelena al@‘a a ano alualu o na minute aku i hala, aole ia mea maluna ona, aka, o ka maoli ili lahilahi i kanu ia me na haawina o ka ui a me ka hiehie, oia na mea e ku aku ana imua o na maka o na Haku Danekota. Ma ka umauma o ua makaikiu ala, e hulali a e owaka aku ana kona hoku hoailona oihana makaikui, ma kona opu, e kaei ana he kahei poka, me elua mau pupanapana e lewalewa ana ma na aoao o ua kahei poka ala, a ina aole he minute o kela mea weliweli a me ka makau, alaila, o keia ka minute mua loa, i loaa iaia.

Me na lima e puili ana i kana kane, a me na maka e aa ana no ka piha makau, maule iho la ia iloko o na lima o kana kane, oiai, ua Haku opio nei e naka haalulu ana me he la, oia kekahi i loaa pu ia haawina o ka weliweli a me ka piha makau, a hana mai la oia me na maka pihoihoi e aa ana imua o keia kanaka opio i piha i na haawina kupaianaha o ke kupainaha a me ke kamahao.

Wahi a ua Haku nei iaia iho e nalu ana, kupanaha, hoea a kipa mai keia kanaka opio he kahuna moneka oia o ke keneturia, a i keia minute a‘u e ike nei, aia hoi, he kanaka opio wale no ka oia.

Heaha ke ano o keia mau mea a‘u e ike nei? wahi a ua Haku ala o Danekota.

No ka huli ana i ke kanaka i kapa ia o Ailika Lema, a o ke kanaka kaulana loa o ke kolohe o keia keneteria, wahi a ka pane ma ka aoao o ka makaikui.

Alaila, e ke keonimana opio o ka aahu moneka, ua kuhihewa loa ia oe ma kou kipa ana mai ia nei. A ole keia o ko Ailika Lema home, aka o Danekota Kakela keia, ka hala a me ka home o ka ohai. Danekota a o ka hala hooilina hoi o na hanauna o ua ohana ala mai ke kumu mai o ka lalani a hiki loa i ka welau o na mamo, wahi hou a ka Haku opio.

Alaila, e kala maia ia‘u no keia kuhihewa ana, a na ka lede o ka uhimaka manoanoa e kuailo mai i ka mea hana pohihihi e pili ana no Danekota Kakela nei, wahi a ka makaikiu Beleinehama me ke ku ana ae iluna a haalele iho la ia Danekota Kakela no ka hui a halawai pu ana aku me Silevia ma ka hale o Kakina, a oia ua makaikiu ala ma kona alahele o ka huli hoi, ua namumanu ae la ia i keia mau olelo.

“Haku Danekota! ua manaolana kuhihewa paha oe aole loa he makaula malalo iho o ka lani e hiki ke ike ia oe? aka, ua hiki mai kou hopena. Na Silevia kau wahine mare ponoi e hoehaeha i kou uhane iloko o na luuluu apau e haalele ia ai oe e ke kauna wahine K@lau@ia, a o kou mau waiwai auanei apau e lilo no ia i home a i punanana no ka mu a me ka popo e olapa ai a hiki i kou ilihune ana.”

I ka hui a halawai ana aku o ua makaikiu ala me Silevia, aia hoi ua ui nei na kaumaha a luuluu me na haawina o ka ehaeha, a oia ka ua makaikiu nei i haawi mua aku ai i na ninau o ka hoolauna.

“Silevia — heaha keia mau haawina o ka ehaeha a‘u e ike nei maluna o kou mau helehelena? Aia anei he mau ehaeha hou ae kekahi i loaa ia oe mawaho ae o kela ehaeha mua?

“Aole e kuu hoaloha. Aka, ke mihi nei au no ka‘u hewa i hana ai. Ina aole au i hehena pupule penei eia no au ke noho nei iloko o ka maha a me ka hauoli imua o ke alo o kuu makuahine o‘u i lokoino a hana aloha ole ai. Aka, aole nae hoi pela ka makemake o na lani, ua haawi mai oia ia‘u i ka hauoli o ke aloha, a ua kaili hou aku no oia mai ia‘u aku, a me he la e like me ka loaa ana ia‘u o ia haawina, pela no paha auanei e loaa aku ai maluna o kela kauna wahine opio Danekota. E hoea mai ana oia ia nei i kahi la o keia mua koke aku, a imua ponoi auanei o kona alo e hoike aku ai au i na mea apau, a na na lani e kokua a hoopakele mai ia maua mai loko mai o ko maua mau ehaeha apau.”

“Alaila, o kela Haku Danekota au i ike aku nei, aole anei ia o kela Ailika Lema hookahi o ka haalele a me ke kumakaia wahine, kela kanaka loloino hoi nana i haalele ia oe a me ka olua keiki e noho iloko o ke kuewa a me ka aea?

“Ae e kuu hoaloha, o ua kane lokoino ala no ia a‘u, ua ike aku nei au iaia me ka hoohewahewa ole, a oia ea, aole oia i ike mai ia‘u: aka, ma kona mau helehelena nae ma ka‘u ike aku, oiai makou e kamailio pu ana, he mau helehelena ia a‘u i hooma[o]popo me he la ua lele e kona haili a puiwa no kekahi mea ana i ike mua ai, aka nae, aole oia i hoike mai no ia mea, ua ninau wale mai no oia ina he mau kokua ana kekahi ma kona aoao a‘u i makemake ai. Aka, e kuu hoaloha, o na kane me na kanaka lokoino o ke kumakaia e like me ia ke ano, e ae anei kuu puuwai e lawe mai i ua mau kokua ala? Aole loa! Ua hoole mai oia ia‘u mai Barae mai, aole au he wahine mare nana, alaila, imua ponoi auanei o kona alo, e hoole aku ana au iaia aole ia o ka‘u kane mare. E like me ka ehaeha ana i haawi mai ai maluna o‘u, pela no hoi auanei ia haawina like e loaa aku ai iaia, a o ka hora a me ka minute e hookoia ai kela hopena, o ia no ka manawa a‘u e hui a e halawai pu hou aku ai me ke kauna a Haku wahine Danekota. No laila e kuu hoaloha a kokua hoi o kuu mau la popilikia heaha kau e hana aku ai imua o kela Haku wahine hewa ole i haulehia malalo o na apuhi ana o keia kanaka.”

“O ka pono ke hanaia a hiki i ka hiolo liilii ana mai o na lani, a o na ehaeha a me na kaumaha o keia ao, e loaa like ia haawina maluna o kela kauna wahine opio, a na ka leo ahewa o keia ao e kue ia Danekota o keia wa a me Ailika Lema o kela wa i hala.  Nolaila, e Silevia, a i halawai hou aku oe me ke kauna a Haku wahine Danekota, e hoike aku i ka moolelo walohia e pili ana ia oe a me kau keiki i haalele ia, a ina he puuwai ko ua lede ala i nele ole me na haawina o ka makee a me ke aloha, alaila, he mea maopopo me ka hoohewahewa ole, e puka mai ana mai kona lehelehe mai ka oleolo hooholo ahewa no ko Haku Danekota hopena. Aka, ke minamina nui nei au no ua kauna wahine opio ala, no ka mea, o keia hoohui mare mawaena ona a me ka Haku Danekota, he hoohui mare ia i mana a ku ole i ke kanawai e hiki ai ke kulai ia me ke hoopaapaa ole ia.”

“Alaila, aole laua i mare pono ia elike me a‘u?” wahi a Silevia i ninau mai ai.

“Ua mare pono ia no laua imua o ke akua a me na kanaka, aka, oia mare ana nae, he mare ia i hiki ke hoole a hoopau ia e kekahi aha hookolokolo me ka haawi ole ia o kekahi olelo ike e pili ana i keia hihia, no ka mea, eia no oe ka wahine mare oiaio ke ola nei me ka hookaawale a hoopau ole ia o ko olua mare imua o ke kanawai.”

“Ka! Aole au he wahine i mare pono ia e ka Haku Danekota, ua mare wale ia no wau ma ke ano apuka, a o kela kauna wahine opio oia ka wahine i mare pono ia, nolaila, ua mana a ku i ke kanawai ia mare ana, a o ko‘u nei la he ole ia i helu ia, a he hookahi mea loaa o ka hilahila a me ka hoowahawaha ia mai.”

“Ha, Ha, Ha, o ia ke kuhihewa nui o kela Haku Danekota, aka a hiki mai nae ua la ala e mihi no ia, a o na hauoli ana i manaolana kuhihewa ai, e ala mai no lakou apau a hoohenehene iaia, no ka mea, o ka wahine ana i mare malu ai malalo o kona koloka wahahee o na manao apuka, he wahine la i mare pono ia imua o ke akua a me keia kahunapule nana olua i hoomale ma Sekotia. I hoike no ka oiaio o ka‘u e hooia nei, alaila e heluhelu iho i keia.”

Alaila, wehe ae la ua makaikiu nei mai kona poli ae i ka palapala mare o Silevia me Ailika Lema a haawi aku la ia Silevia, a heluhelu iho la ua Silevia nei me ke akahele, a i ka pau ana, aia hoi hoike mai la kona helehelena i ka oi loa aku o ke kaumaha a me ka haikea, kaumaha iho la kona hanu ana, luliluli malie ae la kona poo, a o na omaka wai a ka lihilihi, ke haloiloi mai ia ia ma kona mau maka.

Wahi a ua Silevia nei: I elua anei maua mea kino e loaa like ana me ka puuwai nohaha a weluwelu o ka hilahila malalo o na hana a keia kanaka hookahi? Mare mai oia ia‘u ma ka inoa o Ailika Lema, a i ke kauna wahine hoi me ka inoa o Haku Danekota. O! E na lani, no keaha la oe i kau mai nei i kou inaina maluna o kau mau kauwa wahine nei. E lilo ana anei maua i mau wahine hehena a pupule imua o ko keia ao malalo o na hana lokoino a keia kanaka hookahi? Auwe! Haawi mai i kau mau hoomaha ana no ko maua mau ehaeha e na lani, a o na kuhihewa apau i hanaia e kala mai oe ia mau mea.”

Nolaila, elike me ka olelo hoopaa mawaena o Silevia ka wahine o ka uhimaka manoanoa a me Kalausila ke kauna wahine opio o Danekota Kakela, aia laua ua hui a halawai pu ae la iloko o ka launa hoaloha a makamaka ana, he elua la mahope iho @o kela halawai ana ma ke kakela, ua malamaia na olelo mua o ka hoolauna ma ka aoao o Silevia ma ka homaikai ana mai i ke kauna wahine no keia kipa ike makamaka ana aku, a ua panai ia aku no hoi ia me na huaolelo maemae mai ka Haku wahine aku o ke kakela, alaila o ka ninau a ua kauna wahine ala.

“Auhea ka hoi kau kamaiki bebe?”

“Bisila! Bisila. Aia oe mahea?” wahi a ka leo kahea o Silevia, emo-

(E nana ma ka Aoao 8.)