Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 24, 15 June 1901 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

POAONO, IUNE 15, 1901.

 

HONOLULU IUNE 15, 1901

 

KA LA 11 IUNE.

            He mea hauoli no kakou na Hawaii ka hoomanao mau ia ana a keia la kulaia iloko o keia wa i @oli ae nei o ke kulana hooponopono aupuni mai na Hawaii aku a ia Amerika Huipuia. He ka hauoli keia no kakou no ka hoomanao ana i ka Na’i Aupuni kaulana o Hawaii nei, Kamehameha I, ka Moi mua loa nana i hoohui i na paemoku o Hawaii nei i hookahi. Ua hala kahiko aku oia i ka lua pa-u o ka make aka, o kana hana kaulana i lawelawe ai oia no ia ke makamaka hou nei iloko o ko kakou mau puuwai. Ua hauoli ae na pua a @ na mamo o ka lahui Hawaii i ka la kulaia o ko kakou Moi. A ua paa ae na keena aupuni ma ia la.

            He 13 ka nui o na lealea heihei lio i malama ia ae ma ke kahua heihei o Kapiolani Paka a he nui na lio holo loa i hoea me ana ma ua kahua la. A he nui no koi na hana pili dala i malama ia mawaho olaila.

 

KUPAIANAHA NO.

            He mea no makou e hoopahaohao ia ai ka ike ana iho mahope o 11 makahiki o ka noho hoomanawanui ana o Kale Wilikoki me ka Papa Ola na hoopau ia mai la oia mai ka noho kakauo @eio hou ana maloko o ke Keena o ka Papa Ola no ka hawawa a makaukau ole. Iloko o na makahiki he lehulehu i hala ae nei na lawelawe o Kale Wilikoki i na hana o ua keena la me ka pololei a me ke paewaewa ole a ma ia kumu aole he mau hoohalakala i ike ia a hiki iho la i keia mau la, akahi no a ike ia he kanaka makaukau ole ka oia a he mea pono e hoopau ia aku oia mai ke kulana ana i paa iho nei. Kupaianaha no, kai no o ke kanaka i noho loihi ma kana kulana oihana e lawelawe ana, he ai aku kona makaukau mamua o ke kanaka akahi no a lawelawe ia hana. Nolaila, no ia kulana makaukau o Kale Wilikoki ma ia hana ua paa iho la oia ia noho a hiki i kona kuehu maoli ia ana aku malalo o na manao lili pilikino me ka imihala pu aku hoi na Kale Wilikoki i huai ae i kekahi mau mea huna ia Mokimana.

            He mea maopopo loa o ka mea e lawe ae ana i ke kulana i hoohakahaka ia aole ia he Hawaii e like me Kale, aka, he haole ili keokeo no ia. Alia nae hoi, e nana aku kakou i na hana a na Papa Ola nei.

 

            I ka la 27 o keia mahina o hoomaha ai ke kula keikikane Kamehameha.

 

PUOHO AUANEI PAHA KA HIAMOE O MADAME PELE.

            Ma ke ku ana mai la a ka mokuahi Mauna Loa ma ke kakahi aka Poalua nei mai na Kona mai, ua lawe mai la oia i kekahi lono ano nui o ka ike hou ia ana o ka uwahi pele e oili mai ana mai ka lua pele mai o Kilauea, a oiai, he 35 mile ka mamao o kahi a ka Mauna Loa e ku ana mai ka lua pele mai o Kilauea, ua hiki no nae ke ike moakaka ia aku ka uwahi i ka punohu mai. Wahi a ka hoike a Kapena Simerson:

            Ua hoea aku ka Manua Loa i Honuapo, Kau, ma ka Poaha, a ua noho malaila a hiki i ka La Pule. Aole i loihi ka moku malaila ua ikeia aku la ka uwahi i ka pua mai mai ka lua mai o Kilauea, a na pii mahuahua ae kona nui i kela a me keia la, a ma ka ka la a ka moku i haalele aku ai i ke awa o Honuapo ua pouli ka lua i ka uwahi, a na ia mea i hookomo mai i ka manao io iloko o ke kapena ina e pua ka uwahi aia no he ahi malalo, a he manawa wale no nona e oili ae ai.

            Aia na poe o Hawaii ke manao io la ua hoi hou ae la o luahine pele e hoa i kana kapuahi ku’i hao, a he manawa wale no koe a ike ia aku ka ula mai o ke ahi a ua luahine hookalakupua nei. Ma ke Kinau e huli hoi mai ana i ka Poaono ae nei a i ole ma ke telegarapa uwea ole mai e loaa mai ai na lono no ka hopena o keia uwahi pele e ike ia la.

 

HOOPAU IA O KALE WILIKOKI MAI KONA KULANA AKU.

            Ua hoopau ia o Kale Wilikoki mai kona kulana kakauolelo no ke keena o ka Papa Ola. Aole he mea i hookohu ia aku ma kona wahi, aka, he nui na poe i waiho aku i ko lakou mau inoa no ia kulana aupuni i hoohakahaka ia i keia wa.

            No kekahi manawa i hala ae nei aole he apono o keia Papa Ola hou e noho mai nei me na hana a ke kakauolelo, a o ka hopena i ikeia na hooholo iho la lakou e hoopau aku ia Kale Wilikoki, mai ka noho ana ma ke kulana kakauolelo ana i paa iho nei no kekahi mau makahiki loihi i hala ae nei.

            O ke kumu ka o kona hoopauia ana, ua olelo ia ae, aole oia i lawa me ka makaukau no ka lawelawe ana i ke kulana ana e paa nei. I ka wa bubonika, o na hana koikoi a pau na waiho ia aku iloko o ka lima o Hendry, aka, na waiho aku la nae o Kale Wilikoki iloko o ka Ahaolelo he bila o $400 e noi aku ana e uku ia mai ia huina no kona luhi o ka lawelawe ana i na hana oia wa.

            Aole wale oia kona hewa i hoopau ia ai, aka ua olelo pu ia ae, ua hoike malu aku oia i kekahi mau mea huna o ka Papa Ola ia Mokimana, a ua hoike ia ae i akea, a malalo o keia mau kumu ua hooholo ia iho la ka papa e hoopau aku iaia.

            He 11 makahiki o ko Kale Wilikoki noho hoomanawanui ana i iloko o ke keena o ka Papa Ola, a iloko o kona nanea nui me ka mahui mua ole ae he opu lokoino ko k ia papa nona, ua kiola ia aku la oia mawaho o ka pa.

            He Repubalika oia mai ka wa hookahuli aupuni mai, a he pou hana ikaika hoi no na ua aoao la mai kinohi mai a hiki i keia wa, aka, o ka hopena nae oia mau kakoo ikaika aua ua ku mai la no oiai ke peku i ka aoao ana i kakoo aku ai.

            Ua lohe wale mai makou he kakoo oia i ka aoao Home Rula i keia mau la, a me he mea ia oia paha kekahi kumu i ikaika loa ai na lala Repubalika o ka Papa Ola e hoopau iaia: Lapuwale keia mau hana a ka Papa Ola ina na hoopau lakou i keia kanaka malalo o ko lakou mau manao lili wale iho no.

 

EKOLU LA LEALEA O HILO.

            E malama ia ana he ekolu la heihei lio ma Hilo ma ka mahina ae nei o Iulai, oia ka la 4, 5, a me 6. He $3,000 i hookaawale ia no ka makana ana aku i na lio e ahai ae ana i ka lanakila oia mau la heihei ekolu ma ke kahua heiehei o Hoolulu Paka. Ua manao ia o ka hapanui o na lio heihei e noho nei mawaho o Kapiolani Paka e lawe ia aku ana i Hilo. He $400 i hoahu pu ia no na lealea e ae e like me na heihei wawae holo, kupahu, hukihuki kaula, kinipopo a pela aku, aka, o ka la nae e malama ia ai ia mau lealea aole ia i hooholo ia.

            E laukanaka aku ana ua kulanakauhale ua kaulana nei me na poe makaikai ia mau la, no ka mea, ma ko makou lohe mai he mau haneri e holo aku ana ma ke Kinau mai keia kulanakauhale aku, no ka makaikai ana i keia mau lealea.

 

HOOHIWAHIWA IA KE KII O KAMEHAMEHA I.

            Ma ke kakahiaka Poalua nei, ka la hanau o Kamehameha I, ua hoea ae kekahi mau Haawaii ma ke kahua o kona kii hoomanao e ku nei ma Aliiolani, a hoohiwahiwa aku la iaia me na ala kupaoa like ole e hoike aku ana hoi i ko lakou aloha no ua Moi kaulana nei i hala aku i ka make, ka hoola hoi o ka lahui Hawaii.

            Mahope o ka hoonani ia na o ua kii la, ua haawi ia he mau mele Hawaii. O ka manawa mua loa keia i haawi ia ai he mau hoohanohano i keia kii, a he mea pono i ka lahui Hawaii e hoomau ia aku keia hana maikai.

 

HAULE KE KEIKI A KA ELELE WILIKOKI.

            Anapoli, Mei 23. O na hoike na ka ae ia ana e komo i ke Kula A’o Kaua Moana, ua hoea mai la kona hopena i keia la, mahope iho hoi o ka pau ana o ka nana ana a ka papa kauka ma ka hora 1230 p. m. He 97 ka nui o na keiki i hoea mai no ka nana a me ka niele ia ana, a he 62 o lakou i puka pono ma na haawina naauao a me ke kulana oia kino. He 29 i haule no ke kulana nawaliwali o ke ola. Mawaena o na inoa i haule o ke keiki kekahi mai Hawaii mai.

 

            O keia keiki Hawaii i komo ole aku la i ke Kula A’o Kaua Moana o Anapoli, oia no ke keiki a Kapeaa Pond o kahi moku Amerika Iroquois e noho nei maanei, a o ke keiki hoi a ka Elele Wilikoki i wae ai no ia kula.

 

KA MOKU LAWEKOA SHERIDAN.

            Ma ke ahiahi Poaono nei i hoea mai ai ka moku lawekoa Sherimai Kapalakiko mai, ma kona alahele no Manila. E lawe ana oia he 240 koa no na puali like ole ma Manila me kekahi puulu nui o na kumukula no na halekula like ole o na paemoku Pilipine no lakou ka huina he 94, mawaena o lakou he poe kane a wahine kekahi i mare ole. No ka mokuaina mai o Kaleponi he 22 kumu, Alabama 3, Konetikute, 1, Geogia 8, Ilinoi 11, Inidiana 9, Iowa 7, Kansas 4, Maine 2, Masekuseta 8, Mikikana 5, Minesota 2, Misouri 2, Neberasaka 2, Dakota Akau 1, Ohio 7, Penesalevania 4, Tenesi 2, Veremona 2, Vireginia 2.

            O keia mau kumukula ua uku lakou i ko lakou mau lilo kaahele a hiki i ke kau ana iluna o ka moku lawekoa, a naua hoi e lawe aku ia lakou me ka uku ole a hiki i Manila. I ka wa o keia mau kumakula i kau mai ai iluna o ka Sheridan ua hoomaka iho ia ka helu ana o ko lakou mau uku kumukula a Amerika Huipuia i haawi mai ai.

            E hookaulua iki ana oia maanei no ka hooili nanahu ana mamua o kona hoomau loa ana kau i kona alahele. Maluna ona i loaa mai ai kekahi mau nuhou makamaka loa o na aina mamao a makou e hoopuka aku nei no ka pomaikai o ko makou mau makamaka heluhelu.

 

            Nui na lealea heihei mawalo o Kapiolani Paka.