Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 22, 1 June 1901 — Page 3

KE ALOHA AINA

 

HE MANAO PANE

Na ka Mea Hala Ole e Pehi Mua ae Iaia i ka Pohaku.

 

E o’u mau haku makaainana mai na paia aala o Puna i ka hala a ke ala ulili o Hamakua i na pali nihoniho o Koaeloa, ka poe hoi nana i haawi mai ia’u i ka hanohano o ka lilo ana i hoa no ka Ahaolelo moa loa o ke Teritori o Hawaii,

            Aloha Oukou:—        

Makani uka ke lele ino mai la ke ao,

Ao-le, he hana na kamalii ai waiu.

            Ma ka nupepa Home Rula o ka la 18 o Mei nei, malalo o ke poo “Hamakua Kihiloa,” i ike ia iho ai kekahi manao i hakuia e kekahi kanaka a’u e manao nei aole oia i lawa i na kalai manao ana a ka poe naauao, mamuli o ka hookomo ana i na olelo kupono ole n aka poe naauao e olelo.  O ka hoonohonoho ana nae o na olelo, ua ano like loa no me na olelo maa mau i kekahi hoa hanohano o ka Ahaolelo i ka hoopuka mau ma kona waha iloko o kana mau kalai manao ana maloko o ia Hale hanohano.  He mahalo nui no nae ko’u i ka hai ana ae o ua mea kakau la i ka mea olalo, oia hoi, he kanaka naauao ka mea hanohano o Hamakua a he welo hoi na ka mikanele Pololei.  Wahi a Solomona ka naauao:  Hele aku la ka mea naauao a ike i ka pilikia hookapae ae a hala aku la, aka, o ka hupo kaiali oia a haule ana i ka lua.

            Oia ka R. H. Makekau i hana ai.  Ike i ka pilikia kue aku.  Ike i ke ola kokua aku.  O ka hupo nae, paakiki naaupo mahope o kahi hupo a o ka hope he nele.  E kuu Hamamakua punana a ke onaona e! ke pekapeka ia aku nei oukou, he Repubalika ka o R. H. Makekau.  Aia ka a na ka Repupalika ka mea alaila kau ae la ka lima.

            Ua ike no au he poe naauao loa oukou, i loaa ole aku i ka hawawa o ka mea nona keia manao imihala.  I mea e ike ia ai ka oiaio, ninau ma i ka nupepa Home Rula.  Heaha la ka Bila Kanawai hoopilikia a ka Repubalika i kokua ia e Makekau a heaha hoi ka Bila hoopomaikai a ka Home Rula i kue ia a Makekau?

            O ka mea pololei.  O ka Luna makaainana o Hamakua ka mea nana e puke nei na Repubalika iloko o ka Hale o na Lunamakaainana a oia no hoi ka mea nana e rula nei ia Hale.  A nou e Puna, Hilo a me Hamakua ka hanohano o ka loaa ana ia oukou he poe naauao hoopono a kuokoa hoi.  He oiaio no, ua haaheo o Kohala Akau i ka hoouna ana mai i ke kii no ka Aha Senate.  A ua haaheo hoi o Kohala Hema i ka loaa ana o ka mea e ala ai ka inoa kaulana.

            O Kawaihae (he kamipulu) Heaha la kana mau hana i hana ai no ke ola a me ka pono o ka poe nana i koho mai.  O ka haiolelo olohewa mau anei?  Ka olelo anei i na olelo pupule?  O ka hu mau anei mawaho o na rula?  O ka holo malu anei a loaa ke kii keko?  O ka hoolohe wale anei i na alakai lalau a holo ole ka bila alahao o na Kona-Kau a me Kohala hema?  O ka peepee akua anei a haule ka bila dala e loaa ai ona dala no na alanui o Kohala a ua o Kaniho e uwe nei i keia mau la i ke dala ole?  Holo malu ka e pee a hanini ka waiu alaila uwe ae, Ho!  Holy Moses!!

            Na R. H. Makekau ka Bila County (Kalana).  Oia hoi he kanawai keia e mahelehele ana i ke aupuni i na apana like ole, a na na makaainana o keia a me keia apana e koho i ko lakou mau luna aupuni.  O ke kanawai ia ola na iwi a na ua o Home Rula ole wale ma no i pukahee a haule keia bila.  Aka, ke lana nei kou manao e holo pono ana keia kanawai i keia kau ae, oiai, e pau ana keia poe lohiau i ka haule, aole puka hou.  Ke hea aku nei ia oukou, aohe ka he make kahea ia’u e ai.  So!!!  Ua maa ka paha oe i ka hele wale aku i ko hai hale e ai ai.

            I kipa malihini wale aku no au i Hamakua, he wahi umeke no, pa no a he wahi eke no, a lawe ae no au ai haaheo i ka aina malihini aohe maa i ka hele e ai i ko hai hale, Ina ua maa oe i ke kali i ka hai, e hoopau oe ia hana, a e hoohana oe i kou mau lima, o ka ai a me ka i’a no ia.  A e ao ae oe i o o Kaniho, i noho a hele i Hamakua, kipa ae no i ka hale o Makekau, he ai a he i’a e nuu ai a kole ko waha.  E hele ae ma na kapakai o Hamakua maluna hoi o na ale kawahawaha aohe mano nana e pahu o Makekau.  He mamo na ka mikanele a he puuwai hamama hoi.  Kahea aku oe i na mauna a hookikina aku oe i na pohaku e hoeha mai ia Makekau, aole loa e oni hookahi o lakou, no ka mea, he hilu he i’a noenoe, ua hanau ia iloko o Kaaona.

            Ona wale mai no ke aloha ia’u,

Aloha wale oe e ka pekapeka.

            Me ka mahalo i kou hawawa, o wau no me ka haahaa.

            R. H. MAKEKAU.

Lunamakaainana o ke Alaulili o Hamakua.

 

            E lawe nui i KE ALOHA AINA i ike mau i na mea hou.

            Ke kauoha ia aku nei na Luna a me na poe ma ka owili pakahi he aie ko lakou i ka Nupepa KE ALOHA AINA e hookaa koke mai.

            MA KE KAUOHA.

 

HE HALE AINA HOU

NO

YEE CHONG

Alanui Moi kokoke i ka Uwapo Haaliliamanu ma kahi o Wo Fat

            E loaa no malaila ka Poi me ka I’a Maka, Pipi, a pela aku.  Inu Ti me Kope.  Ai Raiki a me Supa a me na ono a pau a ka Hawaii, no ka auhau he haahaa.  Nolaila, e o’u mau makamaka mai poina i ke kipa mai             @ Ime

 

EIA MAI KA OIAIO

I ka Nupepa KE ALOHA AINA,

Aloha oe:—

            Mamuli o ko’u ike ana i kekahi manao pepa i kakauia ma kekahi mau kolamu o ka  nupepa Home Rula o Mei 11, 1901, i hale, e pili ana mawaena o S. K. Pua ame a’u.  Ua manao au aole i pololei.  O ka pololei oia keia.

            O S. K. Pua kai hele mai a olelo mai i ka Hon. R. H. Makekau no ke kokua ia Dole a kokua ole i ka olelo hooholo a Emaluka e pili ana i ke kakau ole o Dole i ka Bila Kalana Aina.  Ua pane aku ka Hon. M@ kekau, ua hala ko’u inoa i Amerika no ka hoopau ana ia Dole.

            Ia manawa ua pane aku au ia S. K. Pua me keia mau olelo.  Ua manao anei ko Honolulu nei poe e punuku i ko makou mau waha a na oukou e huki ia makou ma o a manei?  He lapuwale ka oukou mau hana.  Olelo mai la o S. K. Pua, ua kuhi au he Home Rula oe a na na Home Rula oe i koho.  Ua pane aku au iaia, aole na ka Home Rula wale no, aka, na ka Repubalika a me na Demokarata kekahi i koho ia’u; oia na olelo i puka aku mai ko’u waha aku.

            E o’u mau hoa makaainana mai ka paia ala i ka hala a hiki aku i na awaawa nani o Waipio a me Wai manu, aole pana oukou e hoohewahewa iho i keia mau mapuna olelo a’u e hoike aku nei.  Na oukou au i koho a hoonoho ia’u iloko o keia hale hanohano, a ke hana nei i ka pono kaulike no na mea a pau.  Pehea la e hiki ai ia’u ke hoole ia oukou ko’u poe nana au i koho mai?  Ua olelo aku au imua o S. K. Pua me keia mau olelo, he Kuokoa au, oiai, ua hoolilo aku nei oukou i ka Home Rula i Repubalika, ka mea a na Home Rula i kue nui ai mamua aku nei.  Nolaila, he Kuokoa ko’u aoao e ku nei a mau aku.

            E oluolu hou mai kou ahonui e hoakaka aku i kekahi mau olelo i hoopuka ia no ma ia nupepa hookahi, oia hoi, ma kahi e kau ai na lima o ka Repubalika malaila pu na lima o na Lunamakaainana o Hilo a me Hamakua.  He mau manao huhewa loa ia o ka mea kakau o ka nupepa Home Rula; ina hoi he kau ko makou mau lima no ke kokua ana i na bila a na Repubalika pehea hoi na hoa Home Rula i kokua ai i na bila kanawai a ka Hon. Robikana Hoogs, Gilfillan a me Dickey a kakau moa ia ai e Dole, aole anei no ka ike aku he mea maikai?  Pehea hoi oukou e kapa nei i na hoa hanohano o Hilo a me Hamakua ua lele ma ka aoao Repubalika, oiai, ua kokua like na hea Home Rula a pau i ka aoao Repubalika.

            Aole no makou, na Lunamakaai nana o Hilo a me Hamakua e kokua kokua i na he mau mea ino ka la kou, pela no me ka na hoa Home Rula.  E like me ko makou kahua i ku ai oia ke kaulike, a ma ia kahua ua kue aku makou i na kanawai alunu a me na olelo hooholo manao ino a pilikino hoi a na hoa Home Rula o makou.  Nolaila, ua kapa mai lakou ia makou ua lele makou ma ka aoao Repubalika, ua lalau loa ia mau manao o ka mea kakau o ka nupepa Home Rula.  No ka moowini no hoi paha o ka noonoo.  O ka pololei maoli na koho makou me ka nana ole i ka aoa kalaiaina i na ha mau mea e pono ai o ka lehulehu aole o ka hoopili wale aku no i na he mau alakai alau e poino ai.

            Ua kokua lokahi makou i ke kanawai o a ka mea hanohano H. M. Kaniho o Kohala, o ke kanawai hoohuoi a ua mea hanohano ‘la ua kapae ia no e ke komite Home Rula no ka hemahema o ka hana ana ke kumu, o Hon. F. W. Bekele ka lunahoomalu oia komite.  Nolaila aole no i ili ke koikoi oia mea maluna o na hoa hanohano mai Hilo a me Hamakua mai.  O kekahi hoi a’u i olelo ae ai, pehea ka hoi i hoike ole ae ai ka nupepa Home Rula i ke umiapuaa ia ana o ka bila kanawai a’u i hookomo ai.  E lapaau ia na ma’i lepera e na mea a pau e hiki ana ke lapaau me ka laikini ole iloko o hookahi makahiki, oiai hoi, o ka makemake ia o ka lahui mai o a o.  Pehea la makapo paha?  oiai kakou ka lahui e uwe mau nei no ka lawe ia i Kalawao me ka lapaau ole ia.  E ninau ia mai paha auanei na wai la i umiapuaa?   Haina, Na na hoa Home Rula no o makou, oe u e imi epa wale aku aka, he mea oiaio keia a na oukou e ka lahui e kaupaona iho.

            Owau no me ka oiaio,

            J. EWALIKO.

            L. M. o ka Apana Ekahi.

Honolulu, Mei 23, 1901.

 

KAI HUAKAI A NA KOA NO MAEMAE.

            Ma ka hora 2 p.m. o ka auina la Poaha nei i malama ia ai he kai huakai o na koa no uka o ka ilina kupapau o Maemae no ka malama ana i na hana hoalohaloha i na koa make elike me na mea maa mau i ike ia i na makahiki i hala hope ae nei.

            E hoonohonoho ia ana ka huakai ma ke alanui Moi, kokoke i ke alanui Papu, a e nee ana ma na alanui Alakea, Ema, Waina a me Nuuanu, a malaila pololei aku no ka ilina.  O ka hoonohonoho ana o ka huakai, penei no ia;

Na Makai Kau Lio.

Pualikoa Amerika.

Bina.

Na Pualikoa Hawaii.

Bana o Kamehameha.

Na Keiki Kula o Kamehameha.

Ahanui Naita o Pitisa.

Ahahui G. A. R.

Na Kaa o ka Lehulehu.

Na Tom Fitch e malama an aka haieleio mauka o ka ilina kupapau.