Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 15, 13 April 1901 — Page 4

KE ALOHA AINA

4      POAONO, APERILA 13, 1901.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa no ka Lahui Hawaii.

EDWARD L. LIKE,

Lunahoononopono.

HOGAN E. KALUNA,

Luna Hoopuka

ALEX. NAWAHI,

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI,

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

PUKA PULE.

E haopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.

No ka Makahiki . . . . . . . . $2.00

No ka Eono Mahina . . . . .  1.00

No ke Kope Hookahi . . . .   .50

KEENA HANA.

   Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.

HONOLULU . . . . . . . . APR. 13, 1901.

   UA like paha kakou me ka poe ilio e hoi ana a ai i ka luai, ina e hana io ana keia hana.  Mai oi no ka hoi ka pono i ia mai no hoi i kinohi ei ae o Sam Paka koho ia ae o ke kanaka Repubalika.  Nolaila, e ku e ka lahui ma kou wahi e ku nei, a nau no e koho i kau aoao e makemake ai, mai puni i na haanui, hoonuinui oleio ia mai, o kakou anei kekahi i Wakinekona aku nei.

   MANAO makou he mea pono i na Elele e hiki mai ana, ke noonoo pono i ka lakou mea e hana ai, mai puni wale, mai hana pupuahulu wale i kahi hana pili i ka lahui me ka ike mua ole i ko lakou manao.  E ka lahui, e ku pela a mai puni i keia hana e hoowalewale ia mai ana e mea mai oukou penei, i loaa na eka aina haawi wale a Amerika.  O ko Amerika kuleana ka haawi mai ina no oia e manao ana pela a ina no oia i manao e aua, e loaa ole ana no ia oukou.

   E KALA no la hoi i ike mua ia ai, a i hoike aku ai KE ALOHA AINA, aohe aoao kalaiaina Home Rula o Amerika, he mea liilii kohu naonao ia.  Aka, he elua wale no aoao kalaiaina i ike nui ia ma Amerika, oia ka aoao Repubalika a me Demokarata.  A nolaila heaha ka mea i ike ia no ka elele a ka lahui i hilinai kuhihewa ai he pono.  Hele aku la a aohe e ko na hana ano nui ana i manao ai, oia keia hoi hou i Aigapita i kahi o ke Kaukama, huli hou ka pono ihope nei e hoonuinui ai i ka lahui, ua like me ka i mai, e ai kakou i ka elelu, i ka iole, e noke aku ai no hoi a pau ka ino o ka poe Repubalika, eia no ka hoi e Repubalika aku ana no ka paha hoi auanei.

   HE mau hana poholalo lapuwale haahaa loa keia i ko makou manao.  Aloha no paha ka lahui @ keia poe e alakai olalau nei, Home Rula!  Home Rula!  Kai no he pono ka ka Home Rula, eia ka, mai ka Home Rula a ka Repubalika.  He mau hana hoowalewale maopopo no keia a keia poe alakai i hana iho nei i ka lahui.  I aoao Home Rula ka pono, haalele o Aloha Aina ma me Kalaiaina, ia haalele ana a huliamahi ka lahui i keia aoao hou wale ae la no.  O ka aoao ka keia:

   Hao e ke kai a Kahinalii,

   Paupulu aohe lau kanu,

   Koe a o Noa me ka ohana.

 

E AHA IA ANA LA KA AOAO HOME RULA?

   He nui ko makou pahaohao a kanalua maoli no hoi no ka hana a ka aoao Home Rula iloko o ka ahaolelo, a no ka mea hoi, aole lakou i lawe mai i na keehina hana ano nui iloko oia hale hanohano i na kanawai kupono a maikai no hoi no ka pono o ka lehulehu, e like me na kumuhana a lakou i waiho akea ae ai imua o ka lahui mamua o ka wa holo balota.

   Ua hoomaopopo pono no makou, oia mau kumuhana, he mau mea maikai maoli no ia no ka pono o ka lahui, a mamuli oia mau mea, ua hele aku na moho o ka aoao Home Rula imua o ka lahui a haawi maoli aku no i ka lakou mau hooia ana a me ka ae ana a me ka hoohiki ana imua o ka lahui, e hana ana lakou i na hana a pau loa e hooko ia ai ia mau kumuhana no ka pono kaulike o ka lahui.  A mamuli o ka hilinai o ka lahui i keia mau hooia ana, a ae ana, ua huliamahi maoli no ka hapanui o ka poe koho balota, ua kakoo pu mai na makuahine, na wahine, na kaikuahine ame na keiki pu no hoi i ka aoao Home Rula, a o ka hopena i ike maoli ia, ua lanakila maoli no ka aoao Home Rula, a nui maoli no hoi ka hauoli o ka lahui no keia lanakila hanohano i loaa i ua aoao nei, a puka maoli ae no keia mau huaolelo me ka maopopo loa, “ola ka lahui a me ka aina, no ka mea, ua lanakila ka aoao Home Rula.”

   Ua mau no ka ulumahiehie o keia manao iloko o ka lahui a hiki i ka wa i noho ai ka ahaolelo, aka, mai ia manawa mai, ua noho aku ka lahui e hakilo a e nana me na manao hauoli no ka loaa io mai oia mau pono, aka nae, a hiki mai i keia la, ke ike maoli nei makou me ka hewahewa ole, aole loa i hana iki ua aoao Home Rula nei i na hana a pau i mea e hooko ia ai na kumuhana a lakou i kukala akea ai imua o ka lahui, aole no hoi i hana ia kekahi mau kanawai i mea e hooko ia ai ia mau manao, a oia ka makou e olelo ae nei, “E aha ia ana la ka aoao Home Rula.”

   Ke kuhi nei makou i ka hui mua ana o na Sanatoa a me na Lunamakaainana he hookahi malama mamua ae o ka noho o ka ahaolelo, e noho nui ana la e noonoo a i ole e hana hoi i mau kanawai kupono, eia ka aole, o ka mili wale iho no i na buke kanawai mawaho o ka alualu.  A nolaila, ke nonoi aku nei makou i ka lahui, e nana pono mai i ka hana a ka poe a oukouo i hilinai kuhihewa ai.  A o ka pau wale ae no koe o ka ahaolelo, a hoi nui aku me ka alamihi ame ka papa’i i makana ia oukou, auwe no hoi e.  E aha ia ana la ka aoao Home Rula?

 

WEHE I KA PILI HOOKOO IA LOKO,

I ka Nupepa KE ALOHA AINA, Aloha oe:

   E oluolu mai hoi oe i kekahi wahi kaawale o kou kino lahilahi e hookomo iho i ka’u wahi puolo nona ke poo manao e kau ae la maluna, a nau hoi ia e hoohui aku me kou mau kini lehulehu e noho ana mai ka puka ana a ka la i Ha’eha’e a ka la i ka ilikai o Lehua:

   Ma ke kakahiaka nui o ka la Sabati, Mar. 31, 1901, ua oluolu i ka Makua Mana Loa ke kipa ana mai ma ko maua home ma Waialua, Mokupuni o Molokai, a lawe aku la i Kana o ka uhane, a waiho iho la i ke kino puanuanu o kuu lei aloha he ke ki, na maua na na makua a me ka ohana, na hoaaloha a me ka lehulehu e paiauma aku nona ma keia ao.

   Ua hanau ia o S. W. Kahaleohai, oia ka inoa o ua lei aloha nei a maua, ma Mokulau, Kaupo, Maui, mai ka puhaka mai o Hulumunu (k) a me Kekumu (w), ma ka la 20 a Mei A. D. 1871.  Nolaila, ua piha iaia na makahiki he 29 me 10 malama, 10 la a me na hora keu 5 o kona hanu ana i na ea oluolu o keia noho ana inea, a kuu aku la luhi, pau ka auwe ana, kakali aku o ke kani mai o ka leo hoala a ka Luna Anela e hoala ana i ko ke ao nei e ku aku imua o Kona noho hookolokola no ko lakou uku elike me ka lakou hana ana.

   He mau makahiki loihi kona o ke kaa ma’i ana a me ka hoomailo ana a ka ma’i maluna o kona kino.  Ua nui ka hooikaika ia ana no ka imi i ke ola iwaena o na kauka a me na laau e ae i ike ia o ke ola, aka, he ma mau ka ma’i aohe loli ae, a ma ia kulana i aumeume ia ai a hiki i kona wa i hoopuka mai ai i na huaolelo aloha no ka wa hope loa, oia a i, aloha olua e kuu mau makua a aloha no hoi oukou e ka ohana, a pau keia, he hookahi mea i ike ia iho he kino puanuanu e waiho ae ana, ka hale hoi nona ka uhane i niau kololani aku la ma ke ala koi ula koi aweawe.

   He oluolu a he waipahe oia ma ka launa kamailio ana me na hoa, he heahea a he mea nui no hoi maua na makua iaia, kona mau hoaaloha, na makamaka a me ka poe a pau i kipa mai ma ko makou home.  He Puuku ola no ka Hui Hoike Manaoio iloko o ka Hoomana o ka Poe Hoano o na La Hope nei, no ka Apana o Kainalu, Mokupuni o Molokai.

   Ko ae la ka ka Buke Nei.  “O ke kanaka i hanau ia e ka wahine he hapa kona mau, ua piha me na popilikia he nui.”  Nolaila, e hoonani ia ka inoa o ka Mea Nana i kana na mea a pau, no ka mea, Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku.

   Me na keiki oniu hua metala o kou Papapa’i ko’u welina a me ka Lunahooponopono ko’u lulu lima pu ana.

   O maua iho no na makua aloha keiki,

                   Mr. a me Mrs. LUHA.

Waialua, Molokai, Apr. 3, 1901.

 

HOPU IA NO KA AIHUE.

   Ua hopu ia ka pake o loko o ka halekuai o Wing Sing Loy, ma Aala ae nei, no ka hewa aihue i ke eke dala’a Mrs. Manase.  Wahi a ka hoike a keia wahine, ua poina oia i kana eke dala nona ka waiai io o $7.50 iluna o ka pakaukau kuai i kona wa i haalele ihe ai ia hale, a i kona haupu ana a hoi mai aole ua eke dala nei ma kahi ana i waiho ai.  Ua ninau aku oia i keia pake no ke eke a na hoole loa mai oia aole i ike.  Nolaila, ua kii aku keia lede i kekahi makai a kauoha aku la e hopu ia keia pake no ka aihue.

 

AOHE KULEANA E HOO—REPUBALIKA IA AI KA LAHUI

   Ua loaa aku keia leta ia makou mailoko mai o ka buke hoi ke a Hon. J. H. Blount, kela ko misina i hoouna ia mai e Kalivalana, a hoaloha oiaio loa o na kanaka Hawaii.

   Mamuli o ko makou ano he wahaolelo no ka lahui aloha aina i kue makawelawela loa hoi i ka hoohuiaina.  Ua lawe mai makou i na hana a me ke ano o kekahi kanaka a ka lahui e hilinai nei, a hoikeike hou ae imua o ka lehulehu i ko kakou haule ana iloko o ke kuhihewa nui, “he kanaka aloha aina oiaio keia a aloha lahui, a aloha alii la.”  Aka, ma keia leta e ike pono ai oukou aole loa keia he alakai kupono, aka, ua haule kakou ka lahui Hawaii aloha aina iloko o na alakai lalau a kekahi kanaka i huna i kona ano maoli; e olelo ana, he aloha aina oiaio au, ua like paha ia leo me ko Iakopa, aka, o na lima, o na lima huluhulu e like me ko Esau.

   Ke hoike mai nei keia leta i ke ano o keia alakai o ka lahui, he makemake kahiko no oia i ka hoohuiaina ma ka makahiki 1892 mamua o ko kakou wa i hookahuli ia ai, a he mea makemake e kukulu hou ole ia ke Aupuni Moi ma Hawaii nei, a he mea makemake lo no e Repubalika ka lahui.  Aole keia i lilo i mau mea na makou e kii hou aku ai a hoala hou mai i keia mau mea kaliolio, aka, mamuli o keia mau mea e wa ia ae nei:  i lele ae ai ko makou hauli a haupu ae la e hiki 10 mai ana paha ka wa e hooko ia ai na mea i kamailio kahiko ia maloko o keia leta e ike ia ae la.

   Ke manao nei makou, aole ia he hana hiki laia ke hana a me keia Aha Elele i kahea pupuahulu ia aku nei e hele mai, a e noho na Aha Elele nei ma ke ahiahi Poakahi Apr. 15, 1901.  Ke hoole nei makou aole kuleana o ka Elele Lahui a me keia poe Elele liilii e hana ai ia hana, me ka ae ole o ka lahui holookoa.

   E waiho malie ia lakou pela e like me keia e ku nei.  A ina e hiki hou mai ana i ua kau koho balota, na lakou ponoi e ku ae a maloeloe a komo ma ka lakou aoao kalaiaina e makemake ai.  Mai hoao kakou e apuka i ka lahui mamuli o keia mau hana e lohe wale ia nei; nolila, makou i olelo ae nei, “aohe kuleana e hoorepubalika ia ai ka lahui.”  No ka lahui no ia wahi kuleana iki i koe iho, mahope o ka hao ia ana aku o na mea a pau mai a lakou aku.