Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 14, 6 April 1901 — Page 5
This text was transcribed by: | Lynda Hylander |
This work is dedicated to: | For Devon, may this journey take you on the path you are searching for.... with love from Mom. |
KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 6, 1901
HE KAAO KAILI PUUWAI
NO KA
UI MINEWA
A ME NA
Kaikunane Eiwa
I Hooliloia i mau Manu Nene Ahia a i ole na keiki k Hoehaehaia
Kakauia no KE ALOHA AINA
Na keia mau hoike oiaio i puka mai la mai ka lehelehe mai o ke kanaka aou, i hoopau loa ae ai ina manao kanalua iloko o na opio, a hoomaopopo koke ae la lakou eia no ke aloha welawela o ko lakou makuakane ke ola mau nei no lakou. A nolail@, me ke kaii hou ole aku ua hele aku la lakou imua, a ma na kapuai o ua Moi M@ro la i kukuli iho ai lakou me ka lalau ana aku i kona mau lima palupalu a muki iho la. Me ke ano hikilele o ua moi aoo nei, ua kaili aku la oia i kona lima a ninau mai la oia me ka leo pihoihoi. E na kanaka opio, heaha ka manao o ko oukou honi ana mai i kuu lima, oiai, owau ke kuleana ma ka hooko ana aku ia mea, no ka mea, he pio au na oukou i keia hora. Aole, aole mai kue mai oe ia makou, i ko makou hooko ana aku ia mea, aole pu hoi oe he kanaka pio, aka, he kanaka lanakila no e noho hoomalu hou aku ana maluna o kou nohoalii. No ka mea, aole makou he enemi nou, aka, o makou no keia kau mau keiki i ae ai e hoomaewaewa ia, ua hoohewahewa mai la anei oe? A mamuli o ka makemake ole o na lani e hoopoino mai i ko makou mau ola, ua hookuu mai la oia ia makou mai ka noho pio hou ana malalo o ka mana o ka makuahine kolea e noho pio mai la. Ua maopopo aku la ia oe na mea a pau, nolaila, mai hoopihoihoi i kou mau manao i kou ike hou ana mai la ia makou. Na keia mau huaolelo i phka aku mai ka lehelehe aku o na opio i hoopuiwa loa ae i ua moi aoo la, a pii ae la hoi na nanaina haikea, me he kanaka make la maluna o kona mau papalina i ka lohe a me ka ike maopopo ana o kana mau keiki io no keia ana i hoomainoino aku ai a me ke aloha oiaio e lalawe ana iloko o kona puuwai, pae aku la kona leo. E na lani e hoomaikai kiekie ia oe, no kou malama pono ana i ka'u mau keiki a hiki i lakou hoi pololei ana mai i ka poli o ko lakou makua e kali loihi aku nei no ka ike hou ana aku ia lakou. A me keia mau huaolelo me n@ lima haalulu, lalau pakahi iho la oia ia lakou a muki iho la ma na papalina me na waimaka e helelei a na ma kona mau lihilihi, a hoolilo ia iho la hoi ia i mau minute no ka hauoli a me ke kaumaha mawaena o ko makua a me ke keiki, a no kekahi mau minute loihi keia puili aloha ana, ua noi aku la ua moi Miro nei i kana mau keiki i ka lakou huikala ana mai iaia i ka i ana aku. E a'u mau keiki aloha, mamua o ko kakou lilo loa ana aku ma ke kamailio ana, ke noi aku nei au me ka naau haahaa a me ka mihi oiaio hoi no ka'u hewa koikoi hoi i hana aku ai maluna o oukou, e oluolu ana anei oukou e h@kala, a i ole pela e hookau mai i ka hoopai a oukou i makemake ai e hooko mai. E hoolana i kou manao e ko makou makua maikai, aole he manao ino iloko o makou nou, a o ko makou mau manao aloha a pau aia ia maluna ou, aka no kau aliiwahine a makuahine hoi o makou nana i hoauwana aku ia makou i ka aina malihini e alo ana hoi i na inea a me na haawina ehaeha he nui wale, ko makou piha inaina. A ua hooholo lokahi hoi makou aole oia e pakele mai ko makou mau lima aku. Na keia mau huaolelo i hookau iho i na haawe koikoi o ka moi aoo, a ike ia aku la kona mau kulu wai maka o ke aloha wahine e hoopuka ana i kona mau papalina a me ka leo kaumaha pane mai ia oia. E a'u mau keiki e hoopakele i kona ola elike ma ko oukou hookuu lanakila ana ae nei ia'u, no ka mea, ua aloha au iaia, a ina hoi he manao paakiki ko oukou e hoopoino i kona ola, he oi aku ka pono e pepeh@ pu mai no oukou ia'u, aka, o ko'u manao nui no nae e noho aloha kakou, a na na iani e hookaawale i ko kakou noho ana. Nolaila, e pane mai ano, ua pono anei keia leo uwalo a'u imua o oukou. Aole i hiki ia makou ke ae koke aku i kou manao, aka, e lawe mua ia mai ua makuahine lokoino la imua o makou e hookolokolo ia ai, a ina ua ku ka hewa karaima maluna ona, he hookahi no hoopai he make, aka hoi, i hemolele ole no hoi oia, aole a makou mau hoopoino ana aku iaia, wahi a kekahi o na opio. Elike ma ka makemake o na opio e lawe koke ia mai ka wahine puuwai lokoino e hookolokolo, pela na koa i hooko aku ai, a iloko hoi o na minute pokole aia ua moiwahine la e ku ana imua o ke alo o kana kane me na opio me na lima i kupee ia me ka hao. A i ka ike ana kau o ka moi i kana aliiwahine, ua lilo he pio na na opio, ua hoopiha ia kona puuwai me ke kaumaha a me ka hoohakalia hou ole aku hoi lele aku la oia a puili i kana wahine me na waimaka e helelei ana ma kona mau papalina a lohe pu ia aku la kona leo @ ka hooho ana aku. O ka hopena keia i loaa ia oe mamuli o kou mau manao paakiki, nolaila, e hoopalupalu iho i kou manao oilani, oiai, ka make o kaua ua kokoke i ka ipuka hale, a o keia mau opio au e ike aku la, aole lakou he poe okoa, aka, o ka kaua mau keiki no keia au i hoomaewaewa aku ai me kou manao kuhihewa aole lakou e hoi oia mai ana. E hoopau i ka inaina a e ike aku hoi ia lakou. I ka hooki ana iho o ua moi nei i kona leo oia no ka wa o ua moiwahine nei i hoohikilele ia ai a hu@@ mai la hoi oia e nana i kona mao enemi me na maka piha me ka uahoa. A i ka ike ana o ua alliwahine nei aia ka maka o na opio a pau maluna ona, ua hoopiha koke ia kona mau maka me na kuakoko o ka inaina, a poha mai la kona leo me ka weliweli i ka i ana mai. E kuu moi aloha, aole loa e hiki i ko'u naau ke hoopalupalu aku malalo o keia poe eahaukae, elike me ka loihi o ko'u ola ana, no ka mea, aole lakou mailoko aku o ko'a puhaka ponoi, a pela hoi kuu puuwai i ike ole ai i ke aloha no lakou. Ina ua aloha oe i ka@ mau keiki e hookuu mai ia'u e make, a i ole e hoopaa pio ia elike ma ko lakou makemake, aka, o ko'u kulou haahaa ana aku malalo o lakou; aole loa au e ae aku ana. Ua hooikaika au no ka pono o ko kaua aupuni, aka, ua haule pio nae mamuli o ka ikaika i loaa ia lakou. Nolaila, o kau mau noi aole loa au e hoolohe aku ana. Na keia mau huaolelo kuio a ua moiwahine la, i hookunahihi ae i na helehelena o ka moi, oiai, ua ike iho la oia, me he mea la, eia oia iluna o kekahi pali kunihinihi kahi i ku ai, a i keia wa he elua mea nui iloko o kona puuwai, oia hoi, ke aloha i ka wahine a me ke aloha o na keiki, aia ke lalawe la iloko o kona puuwai, a o ka aoao ana e huli aku ai a kakoo owai o laua, o ke aloha ana anei o ka wahine e paila ana iloko o kona puuwai, a i ole o ke aloha anei o na keiki e huai mau ae ana me he wai mapuna la. No ka mea, ke kue nei ka makuahine i na keiki, a o na keiki hoi i ka makuahine, a o ka aoao ana e kakoo, owai la o keia mau mea elua. No kekahi mau minute loihi aia ke poo o ua moi nei ke kulou la, a o na hiohiona kaumaha hoi ke hekau ana maluna o kona mau nana ina, he oiaio, aia io ke ehaeha iloko o kona puuwai ke lauwi@ la me ka maopopo ole o kana mea e hana hou aku ai.
Ma na hoike i loaa mai la ia Makai Nui Baraunu mai Honokaa mai, aia o Rapozo ke Pukiki i hamo ia ai i ke ta a me ka hulu moa ke waiho la iloko o ke kulana kupilik@i, a ua manao ia aole oia e ola ana.
HE KAHEA AHA ELELE
Ma kekahi o ko makou ko@amu o keia la ke hoopuka aku nei makou he kuahana na ka Elele R. W. Wilikoki a me ka Papa Hooko o ka Aoao Kuokoa Home Rula o ka mokupuni o Oahu nei, e kahea ana i na elele o na mokupuni a pau i hoea mai i ka Aha Elele o ka mahina o Ianuari aku nei, e akoakoa hou mai i ka la 15 o keia mahina no ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui a ka Elele Lahui e lawe mai ana maloko oia halawai e noonoo ai. Me ko makou manao iho ina he kumuhana ano nui keia no ke ola a i ole no ka make o ka lahui, he mea pono e kahea akea ia ona halawai makaainana nui ma na wahi a pau o ka Paeaina a o na elele e koko ia ana e ia halawai makaainana oia ka makou e manao nei ua kupono ke holo mai i anei e kuka ai me ka Elele i keia kumuhana ano nui ana e peepoli mai nei, aole hoi o na elele i koho ia e na poe kakaikahi wale no i hoea mai o kela Aha Elele aku nei. A ina hoi i mea e hoopokole ia ai na hana, a e nui ole ai ka luhi a me na hoolilo o na elele o kahi mamao mai, eia no i Honolulu nei na Senatoa a me na Lunamakaainana o ua Aoao Kuokoa Home Rula nei, e hui aku no hoi ka Elele Lahui me lakou, a o ka lakou mea e kuka a e hooholo ai na mana ia. Ma keia kuahaua a ka Elele a me kona nana ole aku i na hoa hanohano Kuokoa Home Rula a na apana like ole i koho mai nei e hele mai i Honolulu nei e hana ai no ko lakou mae pono maloko o ka Hale Kaukanawai he hoike ana mai no ia i ko ka Elele hilinai ole ia lakou. A nolaila, i wahi e hauwalaau nui ole ia ai eia iho no na Elele imua o ua Elele Lahui nei, oia hoi na Senatoa a me Lunamakaainana o ka Aoao Kuokoa Home Rula, no ka mea, ua hele mai lakou mai na wahi like ole mai a puni ka paeaina malalo o ka apono ana a ka lohulehu. Ke ninau e ae nei no KE ALOHA AINA, heaha keia manao ano nui o ka Elele e hoopue mai nei a i ka Aha Elele oia e hoike aku ai? E hoolilo ia ana anei kakou i mau Repubalika? He koho wale aku no keia mawaho o ka opeope, aole i ikeia aku ka io o loko, a ina paha o ua mea hou nei keia e peepoli la mai nei, alaila, ke manao nei makou, aole keia he hana nuku e hiki ai i kekahi po@ elele e kohoia e ka poe kakaikahi ko hooholo pupuahulu wale me ka ae pono ole o ka lahui holookoa.
Eia ka Elele Wilikoki ke piha mau nei i na hoaloha i kipa aku i ona ia e ike a e lohe i na mea hou o W@@inetona. Ma ke Kinau o ka Poaono nei i hoea mai ai ka Rev. S. L. Desha, ke kahu o ka ekalesia o Haili ma kana huakai no Kauai, no ka hoolaa ana i ka lua@@ni hou ma Lihue, Kauai.