Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 12, 23 Malaki 1901 — Page 4

ʻaoʻao PDF (585.91 KB)

This text was transcribed by:  Shawna Alapa'i
This work is dedicated to:  Alexander Kahakukahoomanawanui Ngum Sr.

KE ALOHA AINA

POAONO, MARAKI 23, 1901

 

Ke Aloh aAina

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

HOGAN E. KALUNA

Luna Hoopuka

ALED NAWAHI

Luna Hoohana

EMMA A NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA

 

PUKA PULE

E hoopuka ia an ma na kakahiaka

Poaono a pau

            No ka Makahiki          $2.00

            No ka ono Mahina      1.00

            No ke Kope Hookahi    .50

 

                                                            KEENA HANA

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ke Hale Hoolulu Kaaahi.

HONOLULU             MAR. 23, 1901

HEAHA NA PONAIKAI I LOAA MAI?

 

            Ua lilo i mea no makou e apono ole ai ka hele ana aku o na hoa a pau o ka hale o na Lunamakaainana a me kekahi komite o eha mai ka hale aku o na Senatoa a me kekahi mau kauka malihini mai na aina e mai e makaikai i ka nana ia ana o na poe i hoohuoi ua loohia i ka ma’i weliweli hookaawale ohana ma ka pa hoomalu o Kalihi ma ka hora 2 o ka auina la Poalua nei e na kauka aupuni elima.

            Aole a makou kamailio ana ina o na kane wale no ka keia poe hoa o ka Ahaolelo a me na poe malihini i hiki aku i makaikai ai i ko lakou ku olohelohe ana mai imua o lakou me na nanaina hilahila no ke ahuwale o ko lakou mau wahi huna.  Aka; no ke komo pu ana o na wahine maloko o oia nana ia ana e ke akea ka makou kumu e kue nei.

            Aole anei i lawa ko keia poe makaikai ana i ke kino o na kane, a makemake aku la e ike i ka oiwi o na wahine ke mea i ku pono ole i ua mau hoa hanohano ia e makaikai ai.  Ina paha o keia mau wahine a lakou i makaikai ai a o ka lakou mau wahine ponoi a i ole o ka lakou mau kaikamahine he manao io ko makou e komo ana no iloko o lakou ka menemene i ke ku mai o ka lakou mau mea aloha me ke olohelohe a makaikai ia aku e kekahi poe i malihini i ko lakou mau make.

            Oiai, o ke kuoha a ke kanawai ke hooko ia, nolaila, ua hiki ole i keia poe hoopilikia ia ke kue mai a kaulai ia ae la ko lakou wahi hilahila imua o ka maka a ka lehulehu.  Ua manao na hoa o ka Hale Ahaolelo he hana aloha keia a lakou i hele aku ai e makaikai i ka nana ia ana o keia poe e na kauka aupuni no ko lakou ma’i a me ka ole.  Pela io no paha, aka, ma kekahi ano nae aole loa keia i ku i ke aloha, a he hana hoomainoino maoli hoi ia i lawelawe ia o na hoa hanohano o ka Hale Ahaolelo o ke Teirtoru Hawaii.  A oia ka makou e ninau ae nei, heaha na pomaikai i loaa me keia ike kumaka ana aku la o na hoa i ka ano o ka nana ia ana o na poe ma’i hoohuoi lepera e na kauka aupuni?

 

E LOAA KA LAIKINI I NA KAHUNA

 

            Imua o ka ahle o na Lunamakaainana ma ka Poalua nei, ua waiho ia mai la he manao e Lunamakaainana Kawaihoa ma ka haawi ana i laikini lapaau i na kahuna akamai Hawaii, ma ke ano he mau kauka no ke Teritori Hawaii.

            He manaoio ko Kawaihoa he ole no na ma’i iloko o na hana kahuna e like me ke ola o na ma’i i na kauka i puka mailoko mai o na kula.  Malia he mau manao oiaio no paha keia o ka makamaka, aka, me he mea la, ua hala no poe Hawaii naauao maoli i ka lawelawe ana ia oihana i ka make.  Aole oia ka mea nui a na makaainana e kali mai la, aka, maluna ae.

 

 

HE PAIKAU HOOKUKU NUI

 

            Imua o kekahi mau tausani kanaka i akoakoa ae ma ke kahua paikau koa o Haimoeipo ma ke hora 7:30 o ka po Poaono nei i malama ia ai ka hookuku paikau nui mawaena o eha puali o ka Regimana Ekahi o na koa Hawaii.

            O na puali i komo ma keia hookuku ana oia ka puali F, e alakai ia ana e Kapena S. Johnson; puali G. Kapena Chas. Wilcox; puali E, Kapena Nahora Hipa; puali C, Kapena Costa.

            O ka puali mua i oili mai maluna o ke kahua hookuku paikau oia ka puali E, e noho Kapena ia ana o Nahora Hipe.  O keia ka puali hou loa i hoala ia ae nei no na Hawaii he mau mahina wale no i hala ae nei, aka, ma ka nana aku nae a na poe makaikai me he mea la he puali kahiko oia ma ka mikioi o na hoonee pili kaua ana.

            Malalo o ka hoomalamalama ana a na kukui uwila i lawe ae ai lakou i ko lakou kulana maluna o ke kahua e hoolohe ana i ka leo o ko lakou kapena me ke paewaewa ole e nee ana iloko o na kolamu palua, paha, pawalu, a pela aku e holo ana, e kukuli ana, e moe ana, e hoopiha ana i na pu, e ki ana i na enemi, e nee liilii ana, a pela wale aku a hiki i ka lawe pio ana i ke kulana o ka enemi.

            He maemae na mea a pau i hoike ia mai o lakou a na panai aku ke anaina kanaka i na laeo huro no lakou me ke ohohia nui.

            I ka pau ana o ka lakou hoikeike ana, ua oili mai la ka puali F. a lawe ae la i ke kahua me ke hiehie malalo o ke alakai ana a ko lakou kapena Johnson.  Ma o ka maikai a me ka nui ole o ka hewa i ike ia ma na nee ana a ia puali ua haawi ia aku la ka hanohano oia po paikau ia lakou.  O na poe o loko o keia puali he poe koa kahiko a ua loihi hoi na makahiki i noho ai iloko o ka oihana koa.  Mahope iho o ka pau ana o kana paikau ana, ua puka mai la ka puali Pukiki C. He nani no hoi kana mau hoonee ana, a ua nui na leo malalo i haawi ia aku no ia puali, a o ka puali hope loa i oili mai, oia ka puali Hawaii G, a alakai ia ana e Kapena Wilcox.  Ua lawe ae lawe ae lakou i ke kahua me ka eleu nui a nee aku la ma o maanei e like me ke kauoha e poha mai ana mai ka leo mai o ko lakou kapena, a no ka nui ole o na hewa i loaa ia puali ua haawi ia aku la ka makana helu elua ia lakou.

            O na lunakanawi oia po hookuku oia o Kapena Slaker a me Lutanela Hancock o na koa Amerika maanei, a o ka laua olelo hooholo no na puali i loaa ka makana oi po, oi iho keia:

1          Puali F             94 .00 per

2          Puali G            86.07 per

3          Puali E             83.08 per

4          Puali C                        74.09 oer’       

            O ka makana mua i lilo aku la i ka puali F, he kiaha o $250 me $75 pakui.

            Makana elua i loaa aku i ka puali F, he $75.

            Makana ekolu i haawi ia aku i ka puali E, he $25

            I ka puali C, aole makana, aka, ua haawi ia aku nae ne mahalo ana nona, oiai, ua hooikaika lakou ma ke a’o ana i na mea pili kaua.

            Iwaena o na maka hanohano i akoakoa ae ma ia po ke kiaaina Dole, na hoa o ka Ahaolelo, na aliimokuo ka mokukaua Warspite a me na luna aupuni e ae,

            Ua manao ia ma ka hookuku paikau o keia makahiki aku e nui ana na puali e komo ana, a me he mea la, o ka puali paha kekahi o Hila a me Maui e komo pu ana ma na aumeume ana no ka hanohano oia la.

 

            E alawa ae i ka hoolaha a B.F. Ehlers e puka aku nei.

            Ua hala aku la ka mokukaua Auseturia Donau no Nagasaki, Iapana.

            E lawe nui i KE ALOHA AINA i ike mau i na mea hou o keia mau la e nee nei.

 

KA BILA KULA A PUUIKI

 

            Ma ka noho ana o ka Hale maka auna la Poakahi nei ua lawe mai la o Puuiki e noonoo ia ka bila 8 e pili ana i ka hele ana o na keiki i ke kula.  Ua lilo ka Hale ma ka hoopaapaa waiwai ole ana i keia bila no hookahi hora.

            E hooikaika ana o Puuiki e hoomau ana ia mo ka hoohele ia ana o na keiki i ke kula a hiki i ko lakou oo ana, oia hoi, a hiki ko lakou mau makahiki i ka 21.  O na keiki i haalele mua mamua o ka hiki ana o ko lakou mau makahiki i ka 21, he manaoio kona he nui no na mea i koe a lakou e ao ai.

            Wahi a ua Puuiki nei he 25makahiki ona i hoomanawanui ai i ka naauao, aka, he nui aku no nae ne mea i koe ana e ao ai.

            O ka manao o keia bila kanawai ana i noonoo ai e kauoha ana ia i na makua, na kahu hanai a i ole i kekahi poe e ae paha e hookuu ia na keiki e hele i ke kula a hiki i ka piha pono ana o na makahiki oia mau keiki i ka 21 mai ko lakou wa i hanau ia ai, a e ili ana hoi ke koikoi o ka hooko ole ana i keia maluna o na makua, na kahu hanai a i ole kekahi poe okoa aku paha.

            He nui ko Puuiki hoao ana e hooholo ia keia bila, a ua kue mai hoi oia i ka wa a Bekele i hoao aku ai e hoopanee.

            Ua ninau aku o Robikana ia Puuiki i ka nui o kona mau makahiki a hoomaka oia i ka hele ana i ke kula, ua pane mai oia ua hoomaka oia i ka hele ana i ke 18 o kona mau makahiki a ma ke 25 i hoopau ai oia i ka hele ana i ke kula.

            Aole i holopono keia bila a hiki i ka hoopanee ana o ka Hale, nolaola, na pau aku la no ia manawa ma ka hoopaapaa wale ana aole he wahi hua o ka pomaikai i loaa mai.

 

HE PUALI KEAKA O NA OPIO

 

            E hoea mai ana he puali keaka o na opio i keia kulanakauhale mai Kina mai ma keia mua aku.  He poe opio keia mai Auseteralia mai, ma ko lakou alahele kaapuni honua.  Aia lakou ke paani la ma Manila i keia mau la, a mahope o ka pau ana o ka lakou keaka ana malaila e holo ae ana lakou i Sinahai a me Hongkong, a mailaila mai no Honolulu nei, ma ko lakou alahele no Amerika Huipuia.  Ua hoea mai ko lakou luna nui ma ka mokuahi Gaelic ma ke alahele no Kapalakiko no ka imi ana i hale kupono no lakou e paani ai malaila.  O ka nui o ua makahiki o keia mau opio mai ka 6 @ p@ aku a ka 13.  Epaani ana lakou maloko o ka Hale Mele Hou ma lakou e hoea lo mai ana ianei.