Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 10, 9 March 1901 — Page 4
| This text was transcribed by: | Uilani Paalua Campana |
| This work is dedicated to: | William H. and Ruth L. Paalua |
KE ALOHA AINA
POAONO, MARAKI 9 1901
KE ALOHA AINA
Hookumnia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono.
HOGAN E. KALUNA
Luna Hoopuka
ALEX NAWAHI
Luna Hoohana.
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA.
PUKA PULE.
E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.
No ka Makahiki $2.00
No ka ono Mahina 1.00
No ke Kope Hookahi .50
KEENA HANA.
Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.
HONOLULU MAR. 9, 1901
He hele mai koe o Papa Ita ma, (na Senatoa a me na Lunamakaainana) maluna o na pohaku wela o loko o ka imu nanahu (dala) o ka panalaau o Hawaii nei i keia mau la iho, ke apono mai o Papa Dole i kahi bila kikoo nanahu a Bila o ka Paha manaleo o Ewa. E ulu ana ka limu (Moss) a kahi kanaka (mana). A wai? A Mossman Sure kela!
O ke aloha i ka aina, he moto kaulana loa ia i milo maikai ia e na oiwiponoi o kela a me keia aupuni holomua o ke ao nei. E hookikina ana keia moto i ke kanaka hanau a hookama oiaio o ka aina e hana oia i na hana a pau e loaa ai ka pono a me ka holomua o kona aina, he kanaka ia e kapae ana i ka nana ana i kona mau pomaikai pilikino ponoi iho. Me ka makau ole a me ka wiwo ole hoi e paio ana oia no ka pono akea o kona aina a me kona lahui.
E hoomaopopoia e na Solona o ke Teritori o Hawaii nei ua kau ke koikoi a me ke kaumaha o ke alakai pono ana i ko Hawaii nei waa aupuni panalaau ma ke alahele, e loaa ai, he hiki ke oleloia mai e ka Ahaolelo lahui o Amerika Huipuia, ua kupono io maoli no na kanaka Hawaii i poe kaukanawai a i poe koho balota hoi, e like me ia i hoike ia mai nei e ka Ahaolelo kuloko mua loa o ke aupuni Teritori a pela hoi me ke koho balota i haawi ia mai nei e ka poe koho balota oia panalaau maluna o ko lakou ho kua.
I ke kahua ma’i lepera o Molokai i holo aku nei na Solona o kakou a hoi nui mai nei i ka po la Sabati aku nei. O ka waiwai nui o ka lakou huakai i holo aku nei ilaila e ike ia ana ia ma ka hoike a ke Komite o ka Ahaolelo i hoouna aku nei no la wahi no ke kiana i ka noho ana a na kini popilikia oia kaiaulu a ka ehaeha. Ma keia huakai i kau pu aku ai na Lunahooponopono o na nupepa Hawaii oia hoi, ka “Nupepa Kuokoa” a me “Kuokoa Home Rula” a me ma mea kakau o na nupepa namu o loko nei o keia kulanakauhale.
Ke kali nei ka poe koho balota, na lakou i koho i na Solona e noho nei iloko o ka Ahaolelo mua loa o ke Teritori o Hawaii nei, me ka hialeai nui o ko lakou mau noonoo, o ka ike ia aku o na mea waiwai io e loaa ai he pono a he pomaikai i na makaainana mai Hawaii a hoea i Kauai, e like me na berita olelo i wauana e mua ia mai e ua poe la, ma na la e haukawewe ana na aoao hooikaika balota me ka eleu nui. Aole makou i poina i ka ka olelo kaulana a ko ka Malu Ulu o lele keiki i olelo ai me ka hoonalonalo ole iho: “Mea mai hoi la, a hea la ka hoi?”
Ua ike iho makou, eia imua o ka Ahaolelo i keia wa, he kana wai e kukulu ana i ka aha hookolokolo no na poho pauahi o loko o ka manawa bubonika, a ina e holo ana ia kanawai, alaila: e lilo ana ka noonoo ia ana a me ka lawelawe ia ana o na koi poho pauahi maloko oia aha. O ka mea pilikia nae a makou e ike nei i keia wa, oia ka maopopo ole o ka manawa e holo ai kela kanawai. Ina e kaukai ia ana ka holo o na kanawai la, a hoea i na la hope e noho ai keia kau, aohe olele ana no ia, oiai, ua ike ia aku la kahi a na poe i loaa i na popilikia e hoona aku ai i kahi e wehe ia ae a e hooluolu ia ai ko lakou palapu pauahi; aka, ina e apa ana keia kanawai a hoea i ka pau ana o keia kau me kia hooholo ole ia, alaila, ua pau ka Ahaolelo, a ua nelo na kanaka poino i kahi e hoopau ia ai ko lakou mau poino. E awiwi mai oukou e na wahaolelo o ka lahui.
O ka lono i loaa mai nei io kakou nei ma ka Poaono aku nei, no ka mea e pili ana i ke piholo aua o ka mokuahi Rio de Janeiro ma ka “Ipuka Gula” o ke awa o Kapalakiko ma ka la 22 o Feberuari aku nei, mamuli o kona hookui ana i kekahi pukoa ku o ka moana, a poino ai na ola ka naka he 128, mailoko mai o na kanaka he 210 maluna ona, oia kekahi o na poino moana weliweli loa i ike ia ma ka moolelo o ka hoomaka ana o keia keneturia 20. Mawaena o na ola makamae i ume ia aku la e ke @ aulia poino, o ke ola kekahi o W. A. Henshall, kekahi hoa i hilinai nui ia o ka Papa Loio o Hawaii nei. He oiwi no Hawaii nei kana wahine, ka mea hoi e noho nei nona me ka kanikau ana; oia hoi o Helen Afong. Ma ka makahiki 1897 ko lana hipuu ia ana ma ka mare, a loaa mai la mailoko mai o ko laua puhaka, hookahi keiki. Ke hoohaliu ae nei makou i na hoolana ana iluna, i o aku, i ka poiulu o ka lani, kahi hoi nana e holoi i na waimaka a pau, a e hoomama ae i na naau kaumaha a luuluu hoi.
Ma ka aoao o ka poe koho balota a me ka lahui oiwi no hoi o ka aina, ke ku nei makou a kiai aku i na hana a na kauwa a ka lehulehu me ka makaaia loa. Ua makemake loa makou e hana ia na mea e pono a e pomaikai maoli ai na kanaka Hawaii. Aole makou i poina iki ma na la e haiolelo balota ana ka poe e noho nei iloko o ka Ahaolelo i keia wa, ma ke ano he poe luna kaukanawai no ka aina a me ka lahui, ina lakou e puka ana, a o lakou hoi ka ka lahui e hoouna aku ai iloko o ka Ahaolelo, e pau ana, na umiumi o mea ma i ka okiokia e lakou, o na kikala hoi o mea ma, e peku ia ana e lakou, eia nae hoi o kahi kikala i peku ia ae nei i keia mau la iho la, he mea liilii wale no ia, e manao ole ia ia, oia iho la ke ko ana o ka olelo i ku imua o ke akea. Ma ko makou ano, he wahaolelo akea no ka lahui ua uli ke koikoi a me ke kaumaha maluna o makou e hoike aku imua o ka lahui i na mea a pau e pili ana i na hana a ko lakou mau wahaolelo, e like me ke ano o ka lakou mau hana e hana nei a e hana aku ai paha ma ko lakou mau kulana kaukanawai no ka aina a me ka lahui. E kau aku ana no ka makou mau hoahewa ana maluna o kahi o ka hewa a makou e ike ana, he hewa io; a e haawi ana no hoi makou i na hoapono ana, maluna o na hana hoapono ana, maluna o na hana e ike ia ana he pono. O ko ka lehulehu pono oia ka makou i makemake ai, a o kela a me keia pono a na wahaolelo o ka lehulehu e kukulu ai maluna o laila, ola ka makou e kakoo aku ai. Ina o ka ako ana i na umiumi o Aarona he mea ia e pono ai ka lahui, alaila e hana aku.
HOOKOHU IA O GEO. D. GEAR I LUNAKANAWAI KAAPUNI.
Wasinetona, Feb. 20. I keia la i hoopuka ia ae ai ka inoa o George D Gear o Hawaii e ka Peresidena, i Lunakanawai Kaapuni no ka Aha Kaapuni Ekahi o Hawaii.
Ma keia la i hookohu ia ai ola i Lunakanawai no ka Aha Kaapuni mua o Hawaii, o keia no ka mea i hele mai nei me na kumu hoopii kue i ka Elele Wilikoki oia wahi, a he loio oia.
HE OIAIO ANEI KEIA?
Ua loaa mai la ia makou kekahi lono i keia mau la koke iho la, mai waena mai o na puuluulu huikau o na kanaka o Honolulu nei, a he poe hoi kekahi o lakou i hiki ke haawi ia aku na paulele ana no na mea a lakou e hoike mai ai, a o ua lono la i loaa mai ia makou , oia ke kaniuhu ana o kekahi mau Solona o loko o ka Ahaolelo no ka hoao o ko Oahu nei mau Solona e noho emepera maluna o na wahaolelo o ka lehulehu mai na mokupuni e mai. Me he mea la ma ka hoomaopopo aku, o keia poe e pulama ole mai nei i na hoomoamoa ana a ko Oahu nei mau keiki, he poe no lakou no ka aoao Demokalaka wahi a ko makou lohe mai, o ke kumu nui ka o ko lakou kuhalahala ana i na hoonee hana a ko Oahu nei mau Solona, mamuli no ia o ka loaa ole ana he Fair Play i na hoa mai na mokupuni e mai . O ka mea i ike ia, wahi a ko lakou mau hoomaopopo ana i keia mau la, a lakou e haluku mai nei iloko o Iolani Hale, oia keia.
Hookahi leo nana e hooho ae, “maanei mai kakou e” alaila, o ke kakaa like aku la no ia o na mea a pau ma kahi a ka leo i kahea mai ai. A ina hoi e lohe ia aku ua leo la, “ma o aku kakou e” a pau a pau, o ka liko me ka laelae, a ku ana ilaila, me ka loaa ole ana i ka hapanui o lakou he wa pono e hookuene pono iho ai i ko lakou mau noonoo ana:
No keia kumu hookaniuhu i loaa mai i kekahi mau Solona mai na mokupuni e mai, ua komo iho la ka uhane hoonaauao iloko o lakou, ua hoohalike loa ia lakou me na auna hipa e alakai ia ana e ke kahuhipa ma kahi ana i makemake ai, ina paha ma na kula mauu uliuli a ma na makeke dala paha no ko lakou maauaua ia ana aku. Ina no e “Ba-a-a” mai ke alakai, o ka makou leo hooho like aku la no ia, a hookahi ka “Ba-a-a” ana; a ina no hoi e “Bo-o-o” mai ke alakai, e “Bo-o-o” aku ana no makou, oia hoi, “maanei mai kakou ae;” he ae wale no ka makou; a ina e hea mai ana ia ia makou, “ma o aku kakou aole;” he ole wale no ka makou. Ole ae la makou ma Ladana, pelehu paha – owai la ma Parisa. Ea, aneane paha auanei e haunaele Ewa i ka makani Moae? E. oiaio ana anei ka olelo, ke uwahi ae, he ahi uo; a ina he ahi, he nauahu no!
E holo aku anba o J. S. Spitzer o ka halekuai lole “The Hub Clothing House,” no Nu Ioka, Piladelapia a me na kulanakauhale o ka Hikina, no ke kuai ana i mau waiwai hou no kona halekuai, ma keia Mariposa.