Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 10, 9 March 1901 — Page 3

Page PDF (641.68 KB)

This text was transcribed by:  Marsha Bolson
This work is dedicated to:  Caroline Akana Heu

KE ALOHA AINA POAONO, MARAKI 9, 1901

 

ILI KA MOKUAHI RIO DE JANEIRO

MA "FORT POINTS" MA KE KAPAKAI O KAPALA

Umi Mile mai ka Aiua aku. He lehulehu Wale o na Ola i Poino. Paa i ka Noe ke Kumu o ka Poino.

 

            Me ke ku ana mai nei a ka mokuahi Mariposa ma ke kakahiaka Poa no nei i lona mai ai ia makou na mea hou e pili ana no ka ili ana o ka mokuahi Rio de Janeiro o ka Hui Mokuahi Pakipika. Ua moepuu aku la me ia iloko o ka opu hohonu o ka moana he mau ola lehulehu i hoopoino ia mamuli oia ulia i loaa iala.

            O kekahi keia o na mokuahi i kamaaina mau ia e ko Honolulu nei poe, he elua wale ae nei no pule i hala mai kona haalele ana iho ia anei a holo aku me kona piha ohua ame na ukana o kela a me keia ano mai kona mau awa maa mau mai Kina, Iapana a me anei aku, me kekahi poe kamaaina o Honolulu nei i kau aku maluna ona. Iwaena o kakahi kamaaina o Honolulu nei o Loio William A. Henshall kakahi o na hunona a Afong o keia kulanakauhale.

            Maloko o na nupepa haole mai Kapalakiko mai i hoike ia ai ke kii ame ka papa inoa o na poe ohua i make a nalowale a me ka poe i pakele mahunehuna mai. Ua oleloia he mau hiona walohia a ku i ka manaonoa ke hoomaopopo aku i ke ano oia ulia poino i loaa i ka Rio, oiai, ua ike ia no hoi ke ao aina, ua eleu ae la kahi poe no ka liuliu ana no ka lele aku i ke kakahiaka nui o ua la poino weliweli la.

            Hora 5:30 a.m. o ka wanaao Poalima, Feb. 22, i loaa ai keia ulia mamuli o ka uhi aaki paa loa ana a ka noe a hiki ole ke ike ia aku ka aina ame ke awa kahi a ka moku e hookome aku ai. Ua kali mai la ke kapena i ke pailaka a i kona wa i hiki aku ai, ua kakali malie ia ka hooholo ana i ka moku a hiki i ka wa e mao ae ai o ka noe alaila hookomo, eia nae mamuli o ka loaa ana he wahi kipona mao, ua kuka pu iho la laua ke kapena me ke pailaka no ka pono o ka hoonee malie ana i ka moku imua a ua hooholo like iho la laua ia mea, a i ko laua wa i hoao ai e hooko pela, iloko o ka wa pokole ua ili aku la ka moku iluna o kekahi puu pohaku i waho pono ao o "Fort Pointe" ma ka Ipuka Gula.

He owa ana ka mea i lohe ia a kamumu ana ke kila i ke a a iloko o na minute pokole wale no ua piha ae la ka moku i ke kai, ua kau pono iho la ka hope o ka moku iluna o kekahi puu pohaku @a he hoho@@ loa ia wahi a luu poo aku la o mua o ka moku a iho aku la i lalo o ka hohonu lipolipo o ka moana a nalowale aku la ke kino holookoa o ka moku a me na mea a pau.

            I ka wa nae a ke kapena i ike ai i keia poino hiki ole ka alo ae ua kauoha koke ae la oia e hookuu ia na waapa no ka hoopakele ana i ke ola o na ohua, ua kau aku kahi poe, a o kahi aole i loaa he wa e hiki ai ia lakou ke hoopakele ia lakou iho, oiai, ua kokoke loa ka poino, a maloko o umi minute ua nalo aku la oia ilalo o ka p@paku o ka moana, me kekahi mau ola makamae a me na mea a pau.

            O kekahi o na mea manaonao i hoomaopopo ia iwaena o na poe ohua i makaukau e hoopakele i ko lakou ola, oia no ke Kanikela Amerika Ronnseville Wildman o Hongkong me kana wahine a me na keiki elua, hookahi keikikane a me ke kaikamahaine. Ua kau aku lakou iluna o kekahi o na waapa hoopakele me kekahi poe ohua e ae, aka, oiai nae, e iho hikiwawe iho ana ka moku i lalo, nua hina pu aku la kekahi kia iluna o ua waapa nei, a owa pu ae la ka waapa me ka lumai pu ia ana ilalo a nalo aku la, me ka nui o na poe i loohia i kela poino weliweli i kau iho maluna o lakou. Aloha no ia mau uhane makamae e ke Akua i hana ai, aka, o Kona makemake nae ke hana ia, oiai, ua waiho ia ka make ma na na wahi a pau. He malie loa ka moana he kohu muliwai, aohe ino a aole hoi he makani ikaika, aka, mamuli no ia o ka uhi aaki paa loa ana o ka noe a me ka ikaika o ke ko koia ana a ke au ola kekahi kumu o keia poino ana.

 

            He keaka ko ka Hale Mele Hou i keia po.

            Eia ma na alanui o ke kulanakauhale e holoholo mai nei na kaa pio lio ole, ua ano like iki no ko lakou nanaina me na kaapio.

            Ua hala aku la ka moku lawe mea ai Wyefield ma kona alahele no Manila, mahope o koaa hoopiha ana i ka nanahu e lawa ai no kona alahele.

            Ma ke kakahiaka Poakolu nei i hoea mai ai ka mokukaua Auseturia Donan, mai San Jose, Guatemala mai, e noho iho ana oia @anei no kekahi mau pule, a holo loa aku no N g siki.

 

AHU KEPANAHA I KA LA O MANA

            Ha lohe olelo wale mai no ko makou, he kue mikan@le na Kuokoa Home Rula, a na ike kumaka hoi i na haiolelo hooikaika balota a na m@he oia aoao kalaiaina, mamua iho o ka la koho balota.

            Aole makou i poina i ka haiolelo a Emaluka kekahi o na moho kuokoa, a me Kaulia ma e kue ana i ua mikanele, a hoo@elike ia mai ia na mikanele hoino kanaka Hawaii me ka moowahi a Kaulia "Kill the Snake." E pepehi i ka moo.

            Oia ka makou i olelo ae la ma k@ poo o keia kukulu manao ana. Ahu kupanaha i ka la o Mana, i olelo ae la makou i keia, mamuli o ko makou lohe ana mai, a me ka ike no hoi i na hana e lawelawe ia mai nei e ka Ahaolelo, a me na aha halawai malu a na aoao kalaiaina iloko o ka Ahaolelo, eia ka ka aoao Kuokoa Home Rula, a hookae mikanele ke liuliu mai nei i na bila kanawai no ke kue loa i ke kuai laula ia o ka waiona, a e makemake aua e hoohaiki ae ia pono a i ke aupuni wale no, ma ke kaihi ana ae mai ka lima mai o ka poe e paa nei i na laikini kuai waiona, a nee he la o ka hopena aku e ukali mai ana ke hooko ia keia manao, oia no ka papa loa ia ana mai o na kanaka Hawaii aole e inu waiona hou, e like me ka manawa manua aku o ka makahiki 1882.

            O ka manao nui paha o ka lawe ana mai i keia kanawai papa i ke kuai akea ia o ka waiona, i mea e kaa aku ai ia pono imi loaa no ka waihona o ke aupuni ilihune.

            Ke olelo nei makou, aole loa peia ka manaoio o ka mea a mau mea na lakou ia bila, o ka mea maopopo loa, oia no ke kakoo ana aku i ka makemake o na mikanele a ua aoao Kuokoa la i makawelawela loa ai, a i keia mau la ke ike ia aku nei, ke ku nei ua aoao la ma ka puka o mikanele ma, e kikeke ana me ka manao e komo aku a moe pu i ka uluna hookahi, a oia ka makou i olelo ae nei. Ahu kupanaha i ka la o Mana.

            Ina no ka manaoio o na moho Kuokoa iloko o ka Ahaolelo e noho mai nei e imi i mea e loaa ai he waihona a pomaikai paha no ke aupuni, heaha iho la ka pomaikai oi aku o ke aupuni ma ia hana, mamua ae o ke ka Ahaolelo hana ana iho i kauawai e hoomana ana o ke aupuui wale no ka mea mana e hoomoe i na uwea kukui uwila ma na moku puni o ka Paulaau nei, me ka haawi ole aku i ka lima o na hui monopoli e ku nei ikela wa?

            No ke aha i hana ole iho ai ka Ahaolelo i kanawai e pili ana o ke aupuni wale ao ka mea mana e hoonee i na alanui kaaahi ma ka Panalaau o Hawaii nei, me ka haawi ole aku ia mana i ka lima o na monopoli? No ka ike anei o kekahi o na hoa o ka aoao Kuokoa, he mau kuleana a mahele hui ko lakou iloko o na hana i olelo la ae la i kupono i ke aupuni ke hana, ola ke kumu o ka hana ole i kanawai no ia mau hana loaa nui, a i ka hana ka hoi i kupono i ke kanaka hookahi a elua paha, ilaila mai la e mi@la ai, kokoke ka Ahaolelo e hana mai i kanawai, aole e ai na kanaka mahope iho o ka hora 8, a mamua ae o ka hora 12 o ke awake i a ina o ka poe makemake e ai mamua ae oia mau hora, pono ke laikini ia, i pomaikai, ka lahui.

            Ahu no hoi kapana i na moho kaukanawai a ka Home Rula, ola ka makapehu kanawai o ka noho hune ana a ka lahui o ke kanawai iho la keia e manao ai he pono ka lahaui.

            Aole makou a olelo ana no ka poe lawe ole i ko ke kiaha, ua hiki no lakou e lawe i ko ke kiaha ma'oko o na luakini, a o ka poe hoi mawaho ae o na luakini, e aahu iho no hoi lakou i ko lakou mau pono ma ka pa kiko ana, aole hoi o ka pakela ai oki loa aku hoi ka poe e pee malu ana ma ke kua o ka awai.

            Me ka mahalo,

            J. L. Hawaiinui.

 

            UA HALA AKU LA NO HILO

            He lono kaumaha kai loaa mai ia Mrs. Nawai mai Hilo mai no ka ma'i nawaliwali o ka laua kaikamahine hanai e noho mai la malaila, Emeline Kaleionamoku Nawahi. Ua hala aku la oia ma ke kinau o ka Poalua nei no ka ike ana aku i na helehelena aloha o ka laua kamalei aloha o n@ la opio. O ka makou leo pule e kalokalo ae nei i na mana lani e haawi mai i manawa maikai no ka makua e halawai pu ai me ka mea aloha he keiki, a iloko o ko ke Akua lima aloha e hoopakele ia ai ke oia o ka mea uawaliwali, oiai, o kona makemake ke hana ia, aole o ko ke kanaka.

 

            A puu ka lae kahi ka pohue lawai? ka i no hoi i ke kipaku ia ana mai o ka nupepa Kuokoa Home Rula mai luna mai o ke pakaukau o Senate ________, no ka hapai menemene ole aku i ua Senate la. O ka uku iho la ka ia o ka manao ana e h@@@@ mai i @@ mea @a@a i lu@@ a hoomanawanui i na ino. A @@@@ no hoi ka @@@ laula, i hanai puaa p@h@, ina @@loko ka uku.