Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 6, 9 February 1901 — Page 4

Page PDF (591.96 KB)

This text was transcribed by:  Kaylia Iona
This work is dedicated to:  Thank you Kama!

4                                                          KE ALOHA AINA,  PO-ONO,  FEBERUARI 9, 1901

 

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE

Lunahooponopono.

HOGAN E. KALUNA

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI.

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

 

PUKA PULE

            E hoopuka ia ana ma na kakahiaka i @ono a pau.

 

            No ka Makahiki ................$2.00

            No ka Eono Mahina.............1.00

            No ke Kope Hookahi............ .50

 

KEENA HANA

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.

 

 

HONOLULU......FEB. 9, 1901

            Ke ku mau nei KE ALOHA AINA maluna o ke kahua, he wahaolelo no "ka lahui aloha aina" ka mea i hoololi@a ae nei ma ka inoa hou "Kuokoa Home Rula."  Owai lakou?  Aole ia he poe okoa, aka, oukou holookoa no ia mai luna a lalo mai loko a waho e na poe aloha aina mai Hawaii a Kauai, a ma ko oukou lokahi like ana i loaa ai ka lanakila oikelakela i keia aoao kalaiaina hou e o nei ma keia inoa iloko o keia mau la he "Kuokoa Home Rula."

 

            NOLAILA, eia mau makou ke ku kiai nei no ko oukou pono e ka lehulehu a hoike aku i ka mea oiaio wale no imua o oukou e na tausani o ko makou mau poe heluhelu, aole me na manao imihala a hakuepa wale o ke kulana haahaa, aole hoi i ake e hoino pilikino wale aku i na makamaka a me na hoaloha, oia wau mea ino a pau, aole ia me makou.

 

            AKA, e hoao ana makou e loaa na mea oiaio a pau maloko o ke ia kau e noho mai ana o ka Ahaolelo mua o keia Teritori Hawaii, a e hoopiha ia hoi kekahi mau kolamu no na hana o ka Ahaolelo; e hoike aku no makou i ka hana a na Senatoa a me Lunamakaainana a oukou i koho ai e hele mai e hana no ko oukou pono, i ike iho ai oukou i ka hana a kela a me keia o lakou, me ka malama pu ia paha o ka inoa hanohano o ka apana kahi a lakou i hele mai ai.

 

            E HOOIKAIKA pu ana no hoi makou e hoopiha ia kekahi mau kolamu me na mea hou ano nui o na aina e mai, a pela pu hoi ma ka hana o ka Ahaolelo Nui o Amerika e noho mai ana ma ke kau loihi o Dekemaba o keia makahiki no kahi e kaana ia mai ai o na noi a pau a ka Elele Hawaii e waiho aku ai na ka Hale Ahaolelo Nui o Amerika e hooholo mai.  Nolaila, eia makou ke paipai aku nei ia oukou e ko makou mau hoa o ka puupuu hookahi, e lawe nui i ka nupepa KE ALOHA AINA o kahi wale no ia a oukou e ike mau ai i na mea hou a puni ka honua.

 

 

NO KE A'O ANA I NA HAWAII.

            Ua olelo ae kekahi Lunamakaainana o ka Hale Ahaolelo e lawe ia mai ana he bila kanawai no ke a'o hou ana i ka olelo Hawaii maloko o na kula aupuni.  He nui na poe naauao e manao nei he hana kupono loa no keia e hooko ia aku ai.  No ka mea, ke ike ia nei ke pahemahema maoli o na opio Hawaii i ka lakou olelo makuahine a lawe mai la hoi i ka olelo malihini (Enelani) i olelo kamaaina na lakou.

            Eia kekahi poe ke manaoio nei ina aole he mau kula Hawaii e kukulu hou ia ana maluna o keia mau mokupuni iloko o na makahiki pokole wale no ma keia hope aku e hiki ole ana i na keiki Hawaii ke kamailio i ka lakou olelo ponoi, a e nalowale aku ana ia elike me ka pau ana o na poe Hawaii kahiko i ka make.

            Ua hoomaopopo ia he hana paakiki no ke a'o pu ana i ka olelo Hawaii a me Enelani i ka halekula hookahi, nolaila, e hookaawale ia no ka halekula Hawaii i hookahi ma kela a me keia apana.

            Ma ko makou manao iho he kumuhana kupono no keia e noonoo ia ai, oiai, iloko o keia mau la i komo nui mai ai o ka hoonaauao ana ma ka olelo Enelani, na ike ia ke hemahema maoli no o na opio Hawaii i ka lakou olelo, a na kamailio mai kekahi o lakou me he poe la no na aina e mai ka ike ole i ka olelo Hawaii.  O ka hoala hou ia ana o na halekula Hawaii oia wale noke alahele e ola hou ai ka kakoiu olelo makuahine.

 

E HULI HOI HOU MAI ANA NO HONOLULU NEI.

            O na Iapana i noho mua ma Hawaii nei ua manao ia he lehulehu wale o lakou e hoea hou mai ana maluna o na mokuahi e hoea mai ana mai Iapana mai.  Ua haalele iho keia poe Iapana malalo o ke kauoha a ko lakou aupuni i ka wa i poha ae ai o ka haunaele ma Kina me na Boxer e hoi aku no ke komo ana iloko o ka oihana kaua.

            No ka hooko ana i keia kauoha, ua haalele iho la lakou i ka lakou mau hana a hoi aku la no Iapana e hakaka no ka pono o ko lakou aina.  Ua palapala hou mai nei keia mau Iapana i ko lakou hoaloha maanei e huli hoi hou mai ana lakou no Hawaii nei mahope koke iho o ko lakou hookuu ia ana mai loko mai o ka oihana kana.

            O keia poe Iapana o lakou kekahi i komo mua aku iloko o Pekina i ka wa a na Pake e paa ana ia kulanakauhale, a ala no lakou malaila kahi i kiai ai i keia wa, aka, ua kokoke mai @ae ko lakou wa e hookuu ia ai.  O ke kumu o keia poe e hoi hou mai ai ianei, mamuli no ia o ko lakou ike ana he nui ke dala maanei a he oluolu pu hoi ka noho ana mamua o ko lakou aina.

 

 

KIPU MALOKO O KE KEENA O KA NUPEPA REPUBALIKA.

            Ma ka hora 9 o ka po Poakolu nei na malama ia iho la he kipu weliweli maloko o ke keena o ka nupepa Repubalika e ku nei ke alanui Kalepa.  O ka limakoko ola no o E.S. Gill, a o ka mea hoi i ku i ka poka he mea kakau no ka nupepa Avalataisa nona ka inoa o M.I. Stevens.

            O ke kumu i ulu mai ai o keia hana weliweli ma o kekahi mau wahine haole opio no ia a ua nupepa namu nei i hoopuka ai e hoike ana i na kee o keia mau wahine.  Ua piha inaina koke keia haole kakau nupepa, no ka mea, he manaoio kona oia pu ke kahi i kamailio ia iloko o ka nupepa Repubalika.  Nolaila, ua iho aku la oia i ka po i hoike ia ae la i ke keena o ka Repubalika, a i kona hui ana me ka Lunahooponopono o na nupepa la, E.S. Gill, ua @oi aku la oia e mihi mai, aka, ua hoole nae ua lunahooponopono la, a ia wa i ulu mai ai na olelo hahana.  O ka hopena o keia mau hoopaapaa ana ua kui aku la o Stevens i ka helehelena o Gill.

            Ua lele koke aku o Gill ihope me ke keakea ana i kekahi noho mawaena o laua, ma keia manawa no i lalau koke iho ai oia iloko o kona poli a unuhi ae la he pu panapana a me ka hakalia ole ki aku la oia.  Ua kapoo aku ka poka ma ka uha hema o Stevens a hina aku la oia iluna o ka papahele.

            Ua haawi koke ia na kokua ana iaia a lawe ia aku la oia no ka haukipila.  O Gill hoi na hele aku la oia a haawipio aku la i ka oihana makai.  Ua hookuu ia mai oia malalo o ka bona $1000, a ke kali ia nei kona, hihia no ka oluolu o ka mea ana i ki ai i ka pu.

            E malamaia ana he pule hoalohaloha no ka Moiwahine Victoria maloko o ka luakini o Pelekane o Sana Anaru ma ka hora 3 o ka auina Ia La Pule, malalo o ke alakai ana a ka Bihopa Willis.  Ua hookuu akea ia na mea a pau e hele aku.

 

(Mai ka aoao 1 mai)

mahana, a ua waiho au na Senatoa Perkin e hapai ae, he kokua ka makou ma la kumuhana.

            Ua noi ikaika au e hooluli ae he $25,000 no ke ana ana i na awa kumoku a puni ka Paemoku o Hawaii a e holo ana no.  Ke olelo mai nei na hoaloha Repubalika he kokua au no ka aoao Repubalika a he koo ikaika au no ia aoao, o ka'u pane he Kuokoa au a me ko'u mau aoao a o ka aoao e hooikaika ana e lilo makou i mokuaina, alaila, oia ko makou aoao e koho ai, ina ia he aoao Demokarata a i ole Repubalika paha.  He nui ko kaua mau hoaloha maanei, aohe pilikia, o ka hoopii a Gear me Moreno a me Bihopa ua mimino a paholo pu i ka moana o Kaieie a oki loa aku i Hilo.

            Ke aloha aku nei na 'lii opio Keoua me Hanakaupu, me oukou ko'u aloha nui a me makou apau aloha i na hoa makaainana mai Hawaii a Kauai.  E nana iho ia Hawaii oiaio me ka nana ole ika ili.  Pehea o J.M. Poepoe me J.K. Kaulia na hoa loio naauao no a pau loa.  Pehea na Senatoa me na Lunamakaainana e aloha nui ia lakou.

Owau no ka Elele a ka Lahui,

R.W. WILIKOKI

 

UA KIPA AKU MA KE KEE NA OIHANA WAI.

            Ma ka hora 2 o ka auina la Poakolu nei i hoea aku ai na hoa o ka aoao Kuokoa Home Rula ma ke keena oihana wai o ke aupuni ma ke Kapitala.  Na ke alakai David Kalauokalani i waiho aku i na ninau ma ka olelo Hawaii i ka Luna Wai Nui, a na David Kanuha i mahele aku ma ka olelo Enelani.  Ua waiho ia aku na ninau no na hoolilo a me na loaa o ke keena wai, a me ka nui o na pauma wai i kukulu ia.  O na haina a pau me na hoike o keia keena aupuni aia me keia mau hoa.  Ua noi pu mai keia keena e hookaawale ia i haawina dala no kona waihona, a na ae aku keia mau hoa hanohano o ka Hale Kaukanawai e haawi i na kokua ana no kona holomua.

 

            Ua haawi ia aku la ka laikini loio ia Albert Cunha, no ka lawelawe ana i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o ke Teritori nei.  O keia ka loio opiopio loa o ke kulanakauhale nei.

 

            Ua hoopiha ia ae ka uwapo o Kinau a me Kalandine i na kanaka i ko laua wa i hoopuka aku ai no waho o ka nuku o Mamala. Ua like laua me he wahi puolo mama i ka wa i puka aku aku ai i ka nuku i na ale ahiu o ka moana i ka hapaiia iluna a ilalo, aka, na hemo aku no nae laua me ka maalahi.